Türkiye Elektrikli ve Hibrid Araçlar Derneği (TEHAD) Lideri Berkan Bayram, yerli araba Togg’un ön siparişte aldığı talebin yalnızca bir haftada 100 bine ulaşmasının şarj istasyonlarına ait gereksinim hakkında da ipucu sağladığını belirterek, yıl sonuna kadar Türkiye genelinde elektrikli şarj istasyonu sayısının 10 bine ulaşabileceğini söyledi.
Bayram, AA muhabirine elektrikli araçlar ve bataryaların teknik özelliklerine ait yaptığı değerlendirmede, şarj dalında devletin yapan ve hakikat yönlendirici adımları sayesinde şarj ağının her geçen ay katlanarak arttığını söyledi.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının ağır çalışmaları ve TEHAD Şarj Komitesi olarak iştirakçisi olduğu çalışma kümelerinin sonuncu sonucu olarak, geçen yıl şarj istasyonu dalının gerçek bir yasal yapıya ulaştığını anımsatan Bayram, 2022’de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının açıkladığı takviye paketi ile de yatırımların önünün açıldığını aktardı.
Bayram, 2020 yılı öncesinde yalnızca 5 firmanın yer aldığı dalda şu anda 122 firmanın şarj ağı lisansı aldığını söz etti.
Türkiye genelinde ise şarj istasyonu yatırımlarının devam ettiğini belirten Bayram, “Böylelikle 1000’li sayılarda dolaşan şarj ağındaki ünite sayımız, günümüzde 6 bin 500’e kadar çıktı. Şarj ağı arttı ve elektrikli araçlara olan talep fazla. Bu sayının kâfi olduğunu söyleyemeyiz. Togg’un ön siparişte aldığı talebin 1 haftada 100 bin olduğunu göz önünde bulundurursak, çok daha fazla şarj istasyonuna muhtaçlığımız olduğunu belirtmemiz gerekiyor. Yıl sonuna kadar toplam şarj ağımızın 10 bine ulaşacağını kestirim ediyorum.” tabirlerini kullandı.
BATARYA TEKNOLOJİSİ
Bayram, elektrikli araçlarda gayenin bataryaların, daha düşük bir hacim içerisinde daha yüksek güç yoğunluğu bulundurması olduğunu vurgulayarak, şöyle konuştu:
“Fakat birebir vakitte, güvenlik açığı bulunmaması ve uzun ömürlü olması da öteki maksatlar. Bu yüzden şarj edilebilen batarya bölümünde daima bir teknoloji ilerleyişini görmekteyiz zira uzun vadede tüm dünya ülkelerinin maksadı fosil yakıtlı araçlardan, emisyonsuz, havayı ve hayat alanlarımızı kirletmeyen yeni jenerasyon elektrikli araçlara geçmektir. Elektrikli araçlar da en az fosil yakıtlı araçlar kadar düşük maliyetli güç talebine ve muadil menzil uzaklığına sahip olmalı. Elektrikli arabada menzil verisini belirleyen en değerli etken, araçta bulunan batarya kapasitesidir. Fosil yakıtlı araçlarda bulunan yakıt deposu üzere, elektrikli araçlarda da hücrelerden oluşan batarya paketi bulunur. Batarya paketleri, araba üreticisinin hedeflediği menzil aralığına nazaran planlanır bu menzile denk gelecek sayıda hücre, batarya paketinde yer alır. Gelişen batarya teknolojisi ile birlikte 10 yıl evvel 1 hücre başına alabildiğimiz tansiyon ve güç yoğunluğu ölçüsü yaklaşık 3 katına çıkmıştır. Yani 10 yıl evvel tıpkı sayıda hücreden oluşan bir batarya paketi ile 110 kilometre yol yapabiliyorken, günümüzde birebir batarya paketinden yaklaşık 400 kilometre yol yapabiliyoruz.”
LİTYUM TABANLI BATARYALAR ÖN PLANDA
Bayram, kurşun asit akülerden yeni kuşak batarya teknolojisine geçişte, elektrikli araçlarda üreticilerin en çok tercih ettiği cinsin lityum tabanlı bataryalar olduğunu söyledi.
Hemen çabucak tüm elektrikli araba marka ve modellerinin batarya bileşeninde, lityum-iyon hücrelerini görmenin mümkün olduğunu belirten Bayram, “Lityum tabanlı bataryanın en kıymetli avantajlarını, ünite hücre başına en yüksek hücre tansiyonu, ünite kütle başına en yüksek güç yoğunluğuna sahip olması, hafıza tesirinin olmaması, çevrim ömürlerinin yüksek olması, fizikî olarak daha güçlü olması, en yüksek şarj randımanına sahip olması ve daha az bakım gerektirmesi olarak sayabiliriz.” diye konuştu.
Bayram, 2020 yılında gerçekleştirilen TEHAD çalıştayından çıkan sonuçları anımsatarak, şu tabirleri kullandı:
“Çalışmamızda, lityum tabanlı batarya teknolojisinden sonraki adım olarak, Solid state bataryalar, Sodyum-iyon ve Lityum-air batarya teknolojileri üzerinde de eş vakitli olarak çalışıldığına yer verilmiştir. Fosil yakıtlı araçlardaki yakıt deposunu, litre olarak ölçebiliyorken, elektrikli arabadaki batarya paketini kilovatsaat olarak ölçüyoruz. Günümüzde bir elektrikli araba ortalama yaklaşık 50-60 kilovatsaat batarya paketine sahiptir. Bu biçimdeki bir aracın ortalama menzil verisi 300-450 kilometre aralığındadır. En düşük 11 kilovatsaatlik elektrikli arabadan, en yüksek 120 kilovatsaate kadar çeşitli batarya paketi versiyonlarını görebilmek mümkün. Tanıtılan Togg modellerinde 52,4 kilovatsaat ve 88,5 kilovatsaat olmak üzere 2 farklı batarya paketinin kullanılacağını biliyoruz. Bu batarya paketleri 314 kilometre ve 523 kilometre menzil verisi sağlamaktadır. Birinci etapta uzun menzilli versiyonun yola çıkacağı duyuruldu. Bu menzil bilgilerinin hava kurallarına ve kullanıcının kullanım biçimine nazaran değişebileceğini belirtmemiz gerekir.”
“ELEKTRİKLİ ARAÇ BATARYALARI SIK ARIZA ÇIKARMIYOR”
Bayram, elektrikli arabanın en değerli bileşenlerinden olan bataryanın, sık arıza çıkartan bir öge olmadığını anlattı.
Herhangi bir kaza durumunda yahut elektronik arızada, bataryanın denetim edilmesi ve tamir edilmesi gerekebileceğini söz eden Bayram, “Bu sıkıntıların Türkiye’de giderilmesi mümkündür. Arıza tespitinden, problemli batarya paketine yahut problemli hücreye kadar müdahale edilebilmektedir. Şimdi belirli markalarda az sayıda teknikerin mevcut olduğunu belirtmeliyiz zira batarya tamiri ve bataryaya müdahale konusu üst güvenlik kapsamında kıymetlendirilmesi gereken bir mevzu başlığıdır. TEHAD olarak düzenlediğimiz Elektrikli Araç Teknolojileri Eğitim Programı’nda bilhassa bataryaya müdahale noktasında neler yapılması gerektiğini anlatıyoruz. Yüksek voltajın tehlikeleri ve güvenlik ekipmanlarının kullanımı, müdahale durumunda hayati ehemmiyet taşımaktadır.” dedi.
Bayram, 2011 yılında batarya paketindeki hücre başına kilovatsaat maliyetinin üretici tarafında 1100 dolar düzeyinde olduğuna işaret ederek, şunları kaydetti:
“Sonraki her yıl bu üretici maliyetinin 100’er dolar üzere sayılarla düştüğünü gördük. Maliyetlerdeki bu düşme trendi 2020 yılına kadar birebir süratle devam etti. 2021 yılına geldiğimizde üretici tarafındaki batarya kilovatsaat maliyeti 110 doları gördü. Son 2 yıldır bu düzeyde devam ediyor. Bu süreçten sonra çok fazla maliyet düşüşü beklemiyorum. Zira ortaya çıkan elektrikli araba talepleri ve bunu karşılamak ismine kurulmaya başlanan batarya fabrika yatırımları, toplam eser maliyetini düşürmüyor. Öteki taraftan gereksinim duyulan hammadde talebi ve tedariki ile ham unsurun işlenmesi ayrıyeten maliyetleri sabitleyen bir durum ortaya çıkarttı. Tüm bu gelişmeler paralelinde elektrikli arabada beklenen toplam satın alma maliyetinin de düşmediğini görüyoruz zira araçların bir yandan menzili artarken öbür taraftan çok daha teknoloji ağır birer bağlantı aracı haline gelmeye başladılar. Otonom sürüş teknolojisinden güvenlik paketlerine ve şahsileştirilmiş eser kümelerine kadar bir çok yenilik, araç fiyatlarının üzerindeki baskıyı artıyor ve hissedilir bir fiyat güzelleştirmesini engelliyor.”