TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Düzce’de meydana gelen 5.9 büyüklüğündeki zelzeleye ait olarak, “Türkiye’nin mevcut yapı stoku tam bir bilinmezlik içindedir. Mümkün bir büyük zelzelede yapıların nasıl etkileneceği şüphelidir. Hal böyleyken zelzele tedbiri olarak yapılması gereken en kıymetli faaliyetlerden biri yapı stokunun taranmasıdır” açıklamasını yaptı.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Düzce’de meydana gelen 5.9 büyüklüğündeki sarsıntıya ait açıklama yaptı. Açıklamada şunlar kaydedildi:
“Ne yazık ki zelzelenin öncesine dair yapılması gerekenler konusunda ülkemiz sınıfta kalmıştır”
“Bu sabah saat 04.08`de merkez üssü Düzce`nin Gölyaka ilçesi olan, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsünün açıklamasına nazaran 6 büyüklüğünde bir zelzele meydana gelmiş, şu ana kadar ulaşan bilgilere nazaran biri ağır 46 kişi yaralanmıştır. Sarsıntı; İstanbul, Ankara ve etraf vilayetlerde de hissedilmiştir.
Tam da 1999 yılında 7.2 büyüklüğünde gerçekleşen Düzce sarsıntının 23. yılını geride bırakırken gerçekleşen zelzele tüm yurttaşlarımızın geçmişte yaşadığı acı anıları canlandırmış, haklı olarak zelzeleye hazırlık konusundaki telaşlarını yine yükseltmiştir. Bilindiği üzere geçtiğimiz 12 Kasım tarihinde tüm yurtta mümkün bir zelzeleye karşı çök-kapan-tutun tatbikatı yapılmıştır. Kamuoyunun sarsıntıya hassaslığı ve sarsıntı durumunda şuurlu olması konusunda çalışmalar yapılması elbette gereklidir. Fakat zelzele anında yapılması gerekenlerin yanı sıra zelzele öncesi hazırlık da son derece kıymetlidir. Ne yazık ki sarsıntının öncesine dair yapılması gerekenler konusunda ülkemiz sınıfta kalmıştır. Yapıların zelzeleye karşı güvenliğini tesis etmek için tasarım, inşa ve kontrol süreçlerinin yanlışsız ve sağlıklı bir biçimde yürütülmesi temeldir. İnançlı yapılaşmanın bu üç sac ayağından her birinde hem yasal düzlemde hem de uygulamada önemli problemler bulunduğu bilinmektedir.
“Türkiye’nin mevcut yapı stoku tam bir bilinmezlik içindedir”
Deprem sonrası oluşan hasarların büyük çoğunluğunun imalat kusurlarından kaynaklanmasına karşın inşa sürecinin temel aktörü olan şantiye şefliğine gerekli kıymetin verilmemesi, mevzuya dair yaklaşımın ne kadar önemli olduğunun da bir göstergesidir. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 2 yılı aşkın bir müddettir yürüttüğü kampanyalarla, yaptığı çalışmalarla hazırladığı teknik raporlarla şantiye şefliği misyonunun değerini ve yanlışsız bir halde yapılmasının şartlarını ilgili kurum ve kuruluşlarla paylaşmış, kamuoyunu aydınlatmaya çalışmıştır. Halbuki, bundan birkaç gün evvel Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Şantiye Şefliği Yönetmeliğindeki değişiklikler olması gerekenin bir epey uzağında kalmıştır. TÜİK’in 2021 bilgilerine nazaran ruhsata tabi işlerin yüzde 72’si konut üretimi olup, konut üretimin yüzde 64’ü ortalama 1800 metrekare civarında inşaat alanına sahiptir. Mevcutta konut üretiminin bu aralıkta ağırlaşması hasebiyle Odamız 1500 metrekareyi geçen işlerde şantiye şefinin bir şantiyede tam vakitli olarak görevlendirilmesi gerektiğini savunmaktadır. Mevcut yönetmelikte ise şantiye şefleri birden fazla işi üstelenebilmekte, şantiye şefliği hizmeti kağıt üzerinde bir prosedür olarak görülmeye devam etmektedir.
Türkiye’nin mevcut yapı stoku tam bir bilinmezlik içindedir. Mümkün bir büyük sarsıntıda yapıların nasıl etkileneceği şüphelidir. Hal böyleyken sarsıntı tedbiri olarak yapılması gereken en kıymetli faaliyetlerden biri yapı stokunun taranmasıdır. Belediyeler tarafından yapı stoku taranarak zelzeleye hazırlık konusunda değerli bir adım atılabilir.
1999 sarsıntılarından sonra, inançlı ve sağlıklı bir yapılaşma ve etraf için nelerin yapılması, ne çeşit tedbirlerin alınması gerektiği mevzularında kamu kurumlarınca birçok çalışma yapılmış, raporlar hazırlanmış ve bu yapılan çalışmalar AFAD’ın 2011 yılında yapmış olduğu geniş tabanlı bir çalışma ile hazırlanan Ulusal Sarsıntı Stratejisi ve Hareket Planında (UDSEP) son biçimini almıştır. Büyük çoğunluğu 2017 tarihinde bitirilmek üzere 2023 yılında tamamlanması hedeflenen çalışmalar Bakanlar Heyeti Kararı olarak 18.08.2011 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe girmiş olmasına karşın gelinen kademede önemli bir ilerleme kat edilmediği görülmektedir. Üstelik rapora nazaran çoktan tamamlanması gereken yapı stokunun taranması konusunda, 2020 yılında TBMM’de kurulan Zelzele Kurulunun raporuna yansıdığı kadarıyla yapı stoku taramasının formülünün bile nasıl olması gerektiğinin belirlenmediği anlaşılmıştır.
“İmar aflarıyla ruhsatlandırılan kaçak yapılara gerekli inceleme ve uygulamaların yapılması, şantiye şefliğinin tam vakitli olarak yapılması esas önlemlerdir”
Yapı envanterinin taranması, kentsel dönüşümün yapı güvenliği için gerçekleştirilmesi, kamusal bir yapı kontrolü sistemin kurulması, mühendislik hizmetlerinin inşa sürecinde maliyet külfeti olarak değil özne olarak görülmesi, mühendislerin meslek odalarınca belgelendirilmesi, imar aflarıyla ruhsatlandırılan kaçak yapılara gerekli inceleme ve uygulamaların yapılması, şantiye şefliğinin tam vakitli olarak yapılması en önemli tedbirlerdir.
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası olarak, sarsıntıda yaralanan yurttaşlarımıza acil şifalar diliyor, sarsıntıdan etkilenen tüm yurttaşlarımıza geçmiş olsun diyoruz. Topraklarının yüzde 95`i sarsıntı bölgesinde bulunan ülkemizde tüm yurttaşlarımızın zelzele korkusu duymadan inançla yaşayabileceği bir gelecek için lokal ve merkezi tüm yöneticileri, kamu kurumlarını harekete geçmeye davet ediyor, İMO olarak tüm birikimimiz ve tecrübemizle elimizden geleni yapmaya hazır olduğumuzu bildiriyoruz.” (ANKA)