Derleyen: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 1600’lü yıllarda, sanayi ihtilalinin temellerinin atıldığı İngiltere’deki Storubridge Kasabası’nda yaşayan Richard Foley babasının çiftliğinden ayrıldı. Amacı o vakitlerde İsveç’te demiri ince bir çubuk haline getiren ve daha sonra çivi formu veren demir dilme makinesini keşfetmekti. Bunun için kolay kemancı kılığına girerek İsveç’te çivi üretiminin püf noktası aramaya başladı. Eğer başarırsa İngiltere’nin çivi muhtaçlığının 4’te 3’ünü karşılayacaktı. Zira çivi üretmek İngilizler için İsveçlilere göre kat kat daha zordu. Foley o güne kadar demir çivi üretiminde boşa harcanan büyük emeklerin ve vaktin artık lehine dönmesini istiyordu. Cebinde yok denecek kadar az parayla, ailesine bile haber vermeden İsveç’e gitti. Orada müzisyenlik yeteneğini kullanarak demirci ustalarıyla yakınlaştı ve sonunda çivi fabrikasına sızdı. Artık demir dilme makinesi için önünde yalnızca müşahedeyle ilerlemesi gereken bir yol vardı. Uzun uzun müşahedeler yapan Foley, makinelerin işleyişini ve düzeneğini çözdüğüne inandığı gün ise ortadan kayboldu.
GELDİĞİ YERE DÖNDÜ
İngiltere’ye döndüğünde gelecekte ‘İronsworks in Partnership’in’ sahibi olacak Bay Knight ile görüştü. Knight kendisine çok güvenmişti ve lakin işe başladığında başta Foley olmak üzere herkesi hayal kırıklığına uğratan gelişmeler yaşandı. Foley makineleri gözlemlemişti ve artık çivi yapabilirdi, en azından kendisi o denli düşünüyordu. Fakat işler istediği üzere gitmedi. ‘Kemancı’ onca müşahedenin, casus hayatının akabinde eksik kalan birkaç püf noktası daha olduğunu anladı. İngiltere’de kurduğu makine çalışmayınca da yıllardır hayalini kurduğu bu projeyi bitirmek için tekrar İsveç yollarına düştü.
Yeniden ‘Kemancı Foley’ olmuş ve demirciler onu tekrar sevinçle karşılamışlardı. Bu sefer baht onun yanında olacak ve ustalar tarafından tam da sırrını öğrenmek istediği demir dilme makinesinin başına oturtulacaktı. Ustalar keman dinlemek dışında zekice sayılcak hiçbir özelliği olmadığından, Foley’in planlarını hiçbir vakit anlayamadılar. Ve ‘kemancı’ da kendisi için yeni bir sanat kısmı sayılacak olan fotoğraf ve çizim yanına yük vererek o mükemmel makinenin mekanik çizimlerini yaptı. Artık makinenin çalışması, hareket etmesi için her şey elindeydi.
BU KERE İSTEDİĞİNİ BAŞARDI
Richard Foley araştırmalarının sonuna gelmiş ve İngiltere’ye dönmüştü. Artık o büyük sır kemancının ellerindeydi ve dev bir servetin temelleri atılıyordu. İngiltere’nin en büyük demircilerinden biri olmuştu. Artık geniş bir bölgenin ticareti onun elindeydi. Bundan sonra kazandığı paralarla hayır işleri yapacak, çocuklara ve hastalara takviye olacaktı. Foley’in tüm uğraşları sonuçlanmıştı. Zaten bu türlü maksadı olan bir adamın başarısız olması inanılacak şey değildi. Ömrünün sonuna kadar işleri yakından takip etti. Hayatını kaybettikten sonra da şirketi Knightlara devredildi.
TITANIC’İ BATIRAN BİR ÇİVİ MİYDİ?
Titanic, 1912’de dünyanın en büyük transatlantik gemisi olarak ‘Olympic’ ve ‘Britannic’ isimli 2 kardeşiyle birlikte İngiltere’de inşa edildi. Britannic I. Dünya Savaşı’nda İngilizlerin hastane gemisi olarak misyon yaparken, Alman mayınlarına çarparak suya gömüldü. Olympic, 1918’de Alman denizaltısı U103 tarafından gözlendi, denizaltı torpil atma durumuna gelemeden Olympic Kaptanı Hayes usta bir hareketle denizaltının üstüne gitti ve büyük bir süratle çarparak denizaltıyı batırdı. Bu kazada ağır hasar aldığı için de bir daha denizde yol alamadı. Bu üç kardeşin en ünlüsü ve hüzünlüsü olan Titanic ise bir buzdağına çarparak ikiye bölündü ve battı. O kadar sağlamdı ki herkes dünyanın en büyük ve lüks transatlantik gemisi için “Tanrı’nın bile batıramayacağı gemi” diyordu. Lakin 14 Nisan 1912’de Titanic gün ışığını son sefer gördü. Batışının akabinde onlarca senaryo yazıldı.
Gemi aslında sağlamdı. Dizaynında bir sorun yoktu. Birinci seferini yapan gemiler, tedbiren son süratte çalıştırılmazdı. Titanic en fazla 23 knot’a (yaklaşık 42.5 km/s deniz hızı) kadar çıkabiliyordu.
O gece kaptan Edward Smith 19-20 knot’ta seyrediyordu. Yani süratle ilgili bir yanılgı yoktu. Geminin buzdağına çarptığı noktada ise bir ayrıntı vardı. Birinci seferini yapmadan evvel, geminin hasar aldığı nokta olan 6’ncı kazan dairesinde bir yangın çıkmış ve gövde biraz zayıflamıştı.
Normalde Titanic’in gövdesinde çift kat demir birbirine, Foley’in getirdiği teknolojiyle üretilen demir perçinlerle tutturulmuştu. Yangından sonra o bölge sağlamlaştırılmış ve gemi toplamda 3 milyon perçinle sabitlenmişti. İşte tam da bu noktada araştırmacılar, yıllarca çivilerin sağlam olmadığını öne sürdü. 2012’de yani kazanın 100’üncü yılında Sualtı Mühendisi Parks Stephenson’ın yaptığı araştırmada gemide kullanılanla tıpkı tip çivilerle bir test yapıldı. Hidrolik test aracı 15 bin kiloya kadar çıktığında perçinler yamuldu ancak asla kırılmadı.
Kazadan sonra 6’ncı kazan dairesinde hayatta kalan tek işçi Frederick Barret 1 perçin yerinden çıkınca oburlarının de fırladığını söylemişti ve bahsettiği bölge geminin karnının yanında iki kesimin birleştiği yeri işaret ediyordu, yani tam da yangının çıktığı nokta. Lakin Stephenson bunu da test etti. Bu türlü bir şey yoktu. Barret’ın bahsettiği üzere gövdede bir açılma olmamıştı. Demir ikiye katlandığı halde çiviler sapasağlam yerinde duruyordu. En değerli ayrıntıysa bu çiviler Foley’in formülleriyle üretilmişti.
Böylece Sanayi İhtilali’nin öncüsü Foley İngiltere’ye süper sağlamlıkta çivi getirmiş ve o periyot dünyanın en büyük yapılarının inşasında bu çiviler onu yarı yolda bırakmamıştı. Bütün bu yaşananlarla Richard Foley küçük görünen azmin aslında dev bir tarih olabileceğini, milyarlarca insanı etkileyebileceğini tüm dünyaya göstermiş oldu.