Görkem Konutçu – İngiltere’de 1785 yılında kurulan The Times, bilhassa dış siyaset konusundaki tesiriyle tanınır. Devletle resmi bir bağı olmayan gazete, yönetici seçkinin görüşlerini yansıtması ve bu görüşlere taraf vermesi dolayısı ile epey güçlüdür. The Times’ın bu fonksiyonu, İngiltere ve İngilizler üzerinde yaratacağı tesirler bakımından Kurtuluş Savaşı hakkında bu gazetede çıkacak yazı ve haberleri de kıymetli kılıyordu. Ankara Hükümeti de hem genel olarak basın üzerinden yapılabilecek propaganda ve yürütülebilecek diplomasinin ehemmiyetinin hem de özel olarak The Times’ın gücünün farkındaydı.
The Times’ın Kurtuluş Savaşı’na yaklaşımı, değişen şartlarda direkt İngiltere’nin çıkarları ekseninde şekilleniyordu. Bu bağ öylesine güçlüydü ki İngiliz istihbaratının raporlarının haber ismi altında gazetede yayımlandığı da oluyordu. The Times, Anadolu’da kurtuluş uğraşı veren Kemalist hareketi İttihat ve Terakki’nin devamı olarak görüyordu. Bu nedenle de Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğinin gazeteye yansıması sönüktü. Kuvayımilliye kolay maceracı çeteler, Mustafa Kemal de “kanun kaçağı” olarak aktarılıyordu. Bu görüşler ekseriyetle gazetenin o dönemki İstanbul muhabiri, İngiliz istihbaratında da misyon yapmış olan Philip Perceval Graves tarafından kaleme alınıyordu. Graves, nizamlı orduya geçildikten sonra Ankara Hükümeti’ni biraz daha ciddiye alsa da The Times’da yayımlanan satırlarında İstanbul Hükümeti’ni desteklemeyi sürdürmüştü. Gazetede Yunan Ordusu’nun mezalimi de pek yer bulamamıştı. The Times’ın bu yayın siyaseti, Anadolu’da Ankara Hükümeti’nin kazandığı askeri muvaffakiyetlerin akabinde yavaş yavaş değişecekti.
Değişim başlıyor
Temmuz 1921’de Kütahya-Eskişehir Muharebelerinin sonucunda Ankara Hükümeti kuvvetlerinin Sakarya’nın doğusuna çekilmek zorunda kalması, The Times’da çok geniş yer bulur. Fakat Yunan taarruzunun durdurulduğu Sakarya Meydan Muharebesi’nin akabinde gazetenin siyasetinde esaslı bir değişiklik olur. 2 Kasım 1921’de yayımlanan başyazıda Türkiye’nin gerçek temsilcisinin Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğindeki hükümet olduğu, Yunanistan’ın Anadolu’dan çekilmesi gerektiği belirtilir. Mevcut durumun, İngiltere’nin çıkarlarına karşıt olduğu vurgulanır. Lakin bu tarihten sonra da gazetenin Yunanistan’a olan takviyesi tamamı ile ortadan kalkmış değildir.
Fethi Bey’in mesajı
Ankara Hükümeti, Büyük Taarruz öncesi hazırlık yaparken bir yandan da Avrupa devletleri ile diplomatik görüşmeler gerçekleştiriyordu. Dâhiliye Vekili Fethi Beyefendi de Temmuz 1922’de Fransa’ya gitmiş, akabinde da İngiltere’ye geçmişti. Fethi Bey’in gayesi İngiliz kamuoyuna Ankara Hükümeti’nin barış konusundaki tavrını anlatmak ve daha değerlisi Büyük Taarruz’a kadar İngiltere’yi oyalamaktı. 4 Ağustos 1922’de The Times’da yayımlanan haberde de Fethi Beyefendi, Sevr’in Türkler için kölelik olduğunu belirterek Yunan Ordusu’nun İzmir’i boşaltması üzere kaideler karşısında barışın sağlanabileceği iletisini veriyordu. Uzlaşmacı bir portre çizen Fethi Beyefendi, İngiltere’nin barışa katkı sağlaması durumunda İslam dünyasında sempati kazanacağını vurguluyordu. 16 Ağustos 1922’de gazetede yayımlanan mektubunda da Fethi Beyefendi, Anadolu’daki Yunan mezalimini gündeme getirdi.
Haberleri olmadı
Taarruz hazırlıklarını büyük bir kapalılıkla ve “Mustafa Kemal Paşa’nın Ankara’da çay partisi verdiği” üzere uydurma haberlerle örten Türk ordusu, 26 Ağustos’ta harekete geçtiğinde İngilizlerin durumdan haberi yoktu ve bir mühlet daha olmayacaktı. İngiliz yetkililer taarruz haberini 29 Ağustos’ta alırken, gazetedeki birinci haber ise 31 Ağustos’ta yayımlandı. “Türklerin Zeki Stratejisi” başlığını kullanan gazete, Yunanların Afyonkarahisar’dan 37 km geri çekildiğini, Türklerin planının başarılı olduğunu yazıyordu.
I.Cihan Harbi’nde Türklere esir düşen ve daha sonra “Türk dostu” olarak anılan General Charles Townshend’in 1 Eylül’de yayımlanan yazısında “Türk atağının gerisindeki gücün” Kemal Paşa olduğu belirtiliyor, “keskin mavi gözlü” olarak betimlenen ve Batılı bir imajla övülen Paşa’nın Anadolu’daki Türklerin yüzde 99’unun dayanağını aldığı kaydediliyordu.
Ve zafer…
Ardından gazetede günbegün savaşın seyri hakkında haberler yayımlanmaya devam etti. Yunanların süratle geri çekildikleri ve geri çekilme istikametindeki köyleri yaktıklarına dair haberler çıkıyordu.
Gelişmeler, ekseriyetle iki gün sonradan gazeteye yansıyordu. İzmir’in 9 Eylül’deki kurtuluşu gazetede 11 Eylül tarihinde “Kemalist Zafer Tamamlandı”, “İzmir’e Girildi”, “İstanbul’da Sevinç” başlıkları ile duyuruluyordu. Gazete bu tarihten sonra Anadolu’da gelişmeleri aktarmaya devam ederken, sık sık azınlıkların durumunu gündeme getirecekti. Ayrıyeten İngiltere’nin menfaatlerini de sayfalarına taşıyan The Times, bir yandan da bu zaferin İngiliz ve Fransız sömürgeleri ile I. Cihan Harbi’nin mağluplarını harekete geçirebileceğine ait “endişeli” yazılar yayımlayacaktı.