Tetikçinin elindeki TL’yi aldık: Merkez Bankası ve BDDK’nın aldığı tedbirler işe yaradı

Sokak şovları ve askeri kalkışmalarla Türkiye’yi gaye alan yurt dışı kaynaklı hücumlar, son yıllarda iktisat ve finans alanında yapılmaya başlandı. 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsünün akabinde alenileşen finansal hücumların en büyüğü, Ağustos 2018 ve Aralık 2022’de yapıldı. Türkiye’nin yumuşak karnı olarak görülen ‘finansal istikrar’ı bozma gayesiyle yazılan senaryolar, TL’nin zayıf düşürülmesi için sahnelendi. Spekülatörlerin, rahatça manipülasyon yapabildikleri alanların başında ise swap (para değiş tokuşu) süreçleri geliyor.

Ekonomisinin düzlüğe çıktığı ve siyasi istikrarının güçlü olduğu periyotlarda Türkiye’yi amaç alanların, en kıymetli silahı ellerindeki TL oldu. Yurt içinde faaliyet gösteren yabancı menşeli birtakım finans kuruluşlarıyla iş birliği yaparak yüklü ölçüde TL toplayan traderlar (Finansal süreç yapan), avucunda tutmak istedikleri finansal piyasada organize biçimde hareket ederek döviz-TL alım ve satım işleri üzerinden kur istikrarını sarsmaya çalıştı.

Ağustos 2018’de ABD Lideri Donald Trump, “Ekonominizi mahvederim” tehdidi savurduğunda, swaplar yoluyla Türkiye iktisadını amaç alanların elinde 50-60 milyar dolarlık TL konumu vardı. Yurt dışı yerleşiklerin net swap konumları 15 Temmuz 2016’da darbe teşebbüsü yapıldığında 10 milyar dolar civarındaydı. Hain teşebbüsten sonra süratle artan bu sayı, 2017’nin sonunda 60 milyar dolar düzeyine kadar yükseldi. Topladıkları TL’leri silah üzere kullanmaktan çekinmeyen New York, Londra, Frankfurt merkezli finansal tetikçiler, Ağustos 2018’de büyük akında bulundu.

Doları 4,8 TL’den 6,6 TL’ye yükselten spekülatörlerin bu sıkıştırmalarının akabinde Merkez Bankası, Eylül 2018’deki Para Siyaseti Şurası toplantısında faizleri 625 baz puan artırarak yüzde 17,25’ten yüzde 24’e çıkardı. Daha sonra Merkez Bankası, Mayıs 2020’de aldığı kararlarla faizleri yüzde 5,28’e kadar düşürdü. Türkiye’nin bu atılımına karşı tıpkı çevreler, tekrar TL’yi zayıf düşürerek karşılık vermeye çalıştı. Mart 2021’de faizler yüzde 19’e yükseltilse de Türkiye iktisadını gaye alanlar, bu taarruzlarını Kur Muhafazalı Hesap’ın devreye alındığı 20 Aralık 2021 tarihine kadar sürdürdü.

Doların 18,36 liradan döndüğü o günkü kararların akabinde duyurulan Türkiye İktisat Modeli ile liralaşma siyasetleri devreye alındı ve sıkı biçimde sürdürülüyor. Ağustos 2018 ve Aralık 2022’de Türkiye’yi gaye alan finansal operasyonlara misal yurt dışı kaynaklı bir saldırıyı bugün yapmak uygunca zorlaştı. Zira o gün 50-60 milyar dolara karşılık gelen TL’yi elinde tutanların bugünkü swaplardaki toplam TL konumu 3,7 milyar dolar civarında bulunuyor. Üstelik bu sayının yalnızca 1 milyar dolar kadarı kısa vadeli swaplardan oluşuyor.

Finansal istikrarsızlığı amaçlayan akınlarla Türkiye, yıllarca faiz-döviz-enflasyon kıskacında tutuldu. TL’yi zayıf düşürüp dövizi yükselten rantçı çevreler, Merkez Bankası’nı faiz yükseltmeye zorladıktan sonra ellerindeki dövizleri yüksek faizden Hazine’ye sattılar. Daima işletilen bu rant çarkı sayesinde rantiyeciler karlarını katlarken, Türkiye; sürüklendiği istikrarsızlıktan kurtulmak için daha fazla bedel ödemek zorunda kaldı. 1980’li yılların sonlarında başlayan bu soygun oyunu, Türkiye’nin gücünü toparlayıp ayakları üzerinde durmaya başladığı her periyot sahnelenmeye çalışıldı.

Merkez Bankası (MB) ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Konseyi (BDDK), yapılan operasyonların önüne geçmek için bir dizi önlem aldı. Lokal bankaların yurt dışına TL satışı sonlandırıldı. Türkiye’deki bankalar, yurt dışına lakin sermayelerinin yüzde 25’i kadar TL satabilmesi, TL üzerindeki baskıyı uygunca hafifletti. Bu düzenlemenin akabinde, Londra piyasasında TL bulmak zorlaştığı için TL swapların ölçüsü adeta taban yaptı. Yurt dışı kaynaklı spekülatif atakları azaltmak ismine alınan tedbirler Haziran 2022’de bir ölçü gevşetilse de, hayati ehemmiyet taşıyan öbür tedbirler sürdüğü için TL swap konumlarında önemli bir değişiklik olmadı.