Antakya İnönü Bulvarı üzerinde 2012 yılında Antis Yapı tarafından inşa edilen 12 katlı, 250 daireli Rönesans Rezidans’a “deprem yönetmeliğine uygun radye temel” üzerine inşa edildiği raporu verilmişti: Tuzla buz oldu!
Antis Yapı’nın işverenleri inşaat mühendisi H. Yalçın Çoşkun ve mimar Mehmet Yaşar Çoşkun kardeşler hakkında soruşturma başlatılmıştı.
Karadağ’da vatandaşlık süreçleri hakkında danışmanlık hizmeti veren bir firması da olan M. Yaşar Çoşkun, dün yurt dışına çıkmaya çalışırken İstanbul Havalimanı’nda gözaltına alındı.
Uzun yıllar TMMOB Mimarlar Odası başkanlığını da yürüten M. Yaşar Çoşkun Rönesans projesini Hataylı iş insanı Süleyman Şahin’den aldığı arazi üzerine inşa etmişti.
Antakya’da söylenen o ki, Şahin ile ortası açılınca inşaat projelerini Karadağ’a taşıyor.
Yapıldığı devirde Antakya’nın en yüksek binası olarak “ünlenen” Rönesans Rezidans’ın temel atma merasiminde “onur konuğu” kimdi?
Dönemin Adalet Bakanı ve DEVA Partisi Genel Lider Yardımcısı Sadullah Ergin…
Ergin de dün enkaz altından çıkarılan akrabalarının cenazesini kaldırmak üzere memleketi Hatay’daydı.
Ergin’in iç sesini duymak isterim: Bakanlığı periyodunda sarsıntıya uygun olmayan binalarla ilgili yargıya intikal eden belgeler gözlerinin önünden geçiyor mudur?
Çoşkun kardeşlerin bir ayağı da Hatay Büyükşehir Belediyesi’nde. Kardeşlerden Yüksel Çoşkun uzun yıllardır Hatay BB’de kültür ve spor ünitelerinde yöneticilik yapmış.
Geçen yıl da Hatay BB Mezarlıklar Müdürü olarak atanıyor.
Depremde yıkılan her binanın hikayesini araştırsak; siyasetin tepesinden, lokal idarelere kadar uzanan bir sistemin karşımıza çıkması sürpriz olmaz.
Soylu’nun ‘beka sorunu’ yorumu
8 Kasım 2022 tarihli yazımda İzmir sarsıntısından sonra beklenen İstanbul zelzelesini konuştuğum İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun hangi cümlesini yazmışım:
“Türkiye’nin ulusal bağımsızlığını 2 şey tehdit eder: Biri büyük bir savaş, başkası 7.5 ölçeğinde bir sarsıntıdır.”
Soylu “İstanbul sarsıntısı beka sorunu yaratır” diye de devam edince, birebir yazımda 2010 yılında 316 bin kişinin vefatına yol açtığı kayıtlara geçen Haiti zelzelesini anımsatıyorum.
1 milyon kişiyi evsiz bırakan sarsıntıda Amerika burnunun tabanında 11 milyon 200 bin (2010 yılı itibariyle) nüfuslu Haiti’ye “insani yardım” için gitmiş ve ülkeyi işgal etmişti.
ABD ordusunun 13 bin 300 askerle Nevada Çölü’nde gerçekleştirdiği “Millennium Challenge 2002” (bin yılın meydan okuması) savaş tatbikatı bu zelzeleyle yine gündeme gelmişti.
Amerika, 11 Eylül 2001’de New York’un göbeğinde İkiz Kuleler’e yapılan hücuma birinci olarak Afganistan’ı, 2003’te de Irak’ı “uyduruk” münasebetlerle işgal ederek karşılık vermişti.
Kimi NATO üyesi ülkelerin de yer aldığı bu tatbikat sonrası gözler İran’a çevrilmişti.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) Sözcüsü Tuğgeneral Patrick Ryder’in 8 Şubat günü kamuoyuna yansıyan “Akdeniz’deki USS George HW Bush uçak gemisi muhtemel ek dayanak talebi için Türkiye’ye gerçek hareket ediyor. Yardım taleplerine olabildiğince süratli cevap vermek üzere hazırlanıyoruz” açıklaması sonrasında, toplumsal medyada “işgal riski” senaryoları tartışılıyor.
Kaç sarsıntıda akıllanırsınız?
İç ve dış ekonomik-güvenlik tehdit algısı bu derece artmışken, giderek yükselen “halk dayanışması” en umut veren gelişme…
“İzmir’de 30 Ekim 2020’deki zelzele nedeniyle yapılan çok lokal bir alandaki sarsıntı konutlarını bile kelam verdiği bir yıl yerine iki yılda büsbütün sıkıntı teslim etti” saptaması yapan gercekgundem.com müelliflerinden Muzaffer Ayhan Kara, Millet İttifakı’nın “Ortak Siyasetler Mutabakat Metni”nde yer alan sarsıntıyla ilgili unsurları şöyle sıralıyor:
-Şehircilik ve Afet İdaresi Bakanlığı kuracağız.
-(…)afetlere güçlü, inançlı, iştirakçi, tabiata saygılı, gelecek jenerasyonlara gönül rahatlığıyla bırakabileceğimiz (…) kentler inşa edeceğiz.
Veriye dayalı kentsel pozisyonlandırma çalışmaları yapacağız.
– ‘Kente karşı işlenen suçlar’ kavramını hukuk sistemimize yerleştirmek üzere çalışma başlatacağız.
– Kentlerin imar ve zelzele aksiyon planlarını acilen yapacağız.
– Tüm yapıları hızla gözden geçirerek, zelzele ve sel açısından en riskli bölgelerden başlamak üzere bir kentsel dönüşüm programını derhal uygulamaya koyacağız.
– Kentsel dönüşümü rant değil etraf ve insan odaklı, afet risklerine karşı dayanıklılığı artıran bir anlayışla yürüteceğiz.
– Özel tehlikelere (sıvılaşma, heyelan, tsunami, sel gibi) maruz alanlarda farklı imar kısıtlamaları uygulayacağız.
– Afet idaresini etkisizleştiren imar afları çıkarılmasına son vereceğiz.
Her bir hususu için “keşke” derim, ek olarak da; mahallelerde depremzedelere takviye üniteleri kurulmasını ve Ulusal Eğitim Bakanlığı’na 2019’da çoğrafyayı seçmeli dersler ortasına alan müfredatı değiştirmesini öneririm.
Yüzde 60’ı zelzele jenerasyonunda olan bir ülkede orta öğretimde coğrafya mecburî ders olmaktan çıktığında; yer hareketlerini ve sarsıntıların karakterini “neden sonuç ilişkisi” içinde öğretmeye niyetin yok demektir.
* * *
İktidarın “deprem gerçeğini” hiç mi hiç kavramadığı “liyatkasiz atamalardan” belli…
Mesleki mesleğini kesintisiz Diyanet kurumunda geçiren İsmail Palakoğlu’nun 2018 yılında, Afet ve Acil Durum (AFAD) Afetlere Müdahale Genel Müdürü olarak atanması, Kızılay’ın AKP iktidarının eski başbakanlarından Binali Yıldırım’ın ailesine teslim edilmesi diğer türlü açıklanamaz.
Palakoğlu ismini Safeviyye Tarikâtı’nın Anadolu’ya yayılmasında faal faaliyetlerde bulunan din adamı Somoncu Baba’dan alan mecmuanın bir devir yayın direktörlüğünü de yapmıştı.
2020’de Tanzanya Büyükelçiliği’ne atanan eski AFAB Lideri Dr. Mehmet Güllüoğlu’nun, Adana merkezli zelzeleyle ilgili çalışmalarda misyon almak gayesiyle Dışişleri Bakanlığı’nca 7 Şubat tarihiyle Türkiye’ye çağrıldığını öğreniyoruz.
Kahramanmaraş ilinin ilçeleri Pazarcık ve Elbistan merkezli 6 Şubat’ta yaşanan biri 7.7, oburu 7.6 ölçeğinde iki başka sarsıntı sonrası ortaya çıkan “büyük yıkım” devletin yetkinliklerindeki zaafları da ortaya çıkardı.
* * *
CHP Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu “Saray siyasetinin bizi nereye getirdiğini anlatacağım” diyerek, “siyaset üstü dayatmasını” neden kabul etmediğini, toplumsal hesabından yayınladığı AFAD bürokratlarının kaleme aldığı “Düzce-Gölyaka Zelzelesi Tahlil Raporu” üzerinden anlattı:
“Kırık cam modülleri üzerinde çıplak ayaklarımla yürümek zorundayım. Zira ben halkımın kavgasıyım. 23 Kasım 2022’de Düzce’nin Gölyaka ilçesinde meydana gelen 5.9’luk bir sarsıntı oldu. Can kaybı yoktu. 96 vatandaşımız yaraladı. Uyum sağlayamadık, toplanma alanı yanlış seçildi. Yardımlar geç geldi. Çadır takibini yapamadık. Vazifeli işçinin takip ve koordinesini sağlayacak sağlayacak ünite yoktu. Yemek dağıtımında problemler yaşadık. Afet nakliye çalışanı lakin 2 gün sonra Düzce vilayetine ulaşabildi. Zelzele sonrasında ziyan tespit sürecinde bile yetersiz kaldık. İnşaat mühendislerine yerine öğretmen ve imamlardan takım kurduk. AFAD’ın onurlu bürokratları bunları yazmış. Dinleyen kim? Bunlara karşı nasıl susayım? Baht planı mı diyeyim? Sarsıntı çok büyüktü, lakin zelzeleden çok daha büyük olan koordinasyonsuzluktu, plansızlıktı, liyakatsizlikti. Bile bile göz nazaran göre bu riskleri aldılar. Oluşan can kaybımızın ulaşacağı nokta sarsıntının büyüklüğünden değil; müdahaledeki etkisizliktendir, plansızlıktandır. Erdoğan seninle sonuna kadar uğraş edeceğiz. Bizim de mukadderat planımızda bu varmış.”
* * *
Hukuk Profesörü Ersan Şen sarsıntı yönetmeliği tarihlerini çalışmış.
İlki 1939 Erzincan sarsıntısından bir yıl sonra çıkarılan sarsıntı yönetmeliği; 1947-1953-1961-1968-1975-1998 yıllarında yenileniyor.
1999’da resmi sayılara nazaran 17 bin kişinin hayatını yitirdiği Marmara Depremi’nden 9 yıl sonra yeni yönetmelik hazırlanıyor.
Son zelzele yönetmeliği 2007 yılından 12 yıl sonra yani 2019’da çıkıyor.
Jeofizik Profesörü ve İTÜ Öğretim Üyesi Övgün Ahmet Ercan’ın toplumsal medya hesabından şu paylaşımı yapıyor:
“2007 ile 2017’de çıkartmış olduğumuz sarsıntı yönetmeliğine rağmen, 53 yıllık zelzele tecrübemde bu ölçüde yıkımla birinci kere karşı karşıya kaldım. Tek tahlil; ‘yapı denetim’ kuruluşlarının ‘yer-yapı denetim’ kuruluşuna ayrıyeten sigorta kuruluşuna dönüştürülmesidir.”
Kahramanmaraş’ta zelzeleden sırf 3 gün evvel lokal programcı Neşe Yıldızcan’ın yaptığı Youtube yayınında vilayette 40 “yapı denetim” firması olduğunu vurgularken, yeni yapıların sarsıntı riski olan alanlar yerine “rant” odaklı inşa edilmesini eleştiriyordu.
* * *
Yasal düzenlemeler kağıt üzerinde kalıyor. Yıkıntıların olduğu vilayetlerden depremzedelerin aileleriyle görüştüğümde hepsi birebir cümleyi tekrarlıyor: “Adamını bulan; ruhsatı da, imarı da, yapı kontrol raporunu da cebine koyuyor.”
Malatya’daki ailesini ziyaretten yeni dönen bir iş insanı ile görüşüyorum; “Hep yeni binalar çökmüş” diyor.
Kentleri, doğayı betona gömen müteahhitlerin borusunun öttüğü kirli nizamın felakete dönüştürdüğü zelzele, sel üzere doğal afetler; tarihe yok olan hayatların kahredici hikayeleriyle geçiyor.
Toplam 13.5 milyon nüfusu barındıran 10 vilayette can kaybı Kahramanmaraş sarsıntısının 4’üncü gününde Marmara Depremi’ndeki kayıpları geçti; 5’ici gün hayatını yitirenlerin sayısı 19 bin 388’e ulaştı.
9 Şubat itibariyle Prof.Dr. Övgün A. Ercan’ın paylaşımı, çok daha vahim bir bilançoyla müsabaka muhtemelliğine dikkat çekiyor:
“Tüzel (resmi) açıklamalar: meyyit sayısı 14 bin 351, 60 bin yaralı. 4 milyon yapının 7 bini yıkılmıştır. Göçen 7 bin yapı içinde kalan yaklaşık kişi sayısı, 224 bindir. Kurtulan 9 bin ise 215 bin dolayında kişi göçük altında olabilir.”
Asıl ve de somut tehlikenin ne olduğu belirli: İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Jeoloji Mühendisliği öğretim üyesi Prof. Dr. Cenk Yaltırak, 7.5 üzeri beklediği sarsıntının beklendiği İstanbul’da zelzeleye dayanıksız yapı stoğunun tahminen 65 bin olduğunu belirtiyor.
İstanbul’un etrafındaki endüstrilerin “teşvik modeliyle” kentten çıkartılıp; Kayseri, Niğde, Erzincan, Sivas ve Kırşehir üzere zelzele riski az kentlere taşınması gerektiğini söylüyor.
65 bin yapıyı yıkan bir sarsıntının sonuçlarını hayal etmek isterseniz, 6 Şubat sarsıntısında ortaya çıkan tabloyu 10 ile çarpmanız yeterli!..
Yaltırak, 7.7 ve 7.6’lık zelzele ile Adana-Hatay fayı için de “alarm” zili çaldığına dikkat çekiyor.