Son günlerde en çok konuşulan isimlerin başında Twitter’ın yeni işvereni Elon Musk geliyor. Bu isim etrafında toplumsal medya ağı üzerinden gündemin nasıl manipüle edildiği tartışılıyor. Elon Musk sansür takımını işten çıkardığını duyurunca tıpkı vakitte teknoloji üzerinden ferdî hesapların nasıl öne çıkarıldığı, görüş ve fikirlerin nasıl taraftar topladığı da ifşa edilmiş oldu. Böylelikle yine teknolojiyle birlikte artan kitlesel irtibat araçlarının bizi nasıl etkilediği gündemimizde. Bu tartışma vesilesiyle pek çoğumuz bir sefer daha teknolojinin yaşama, çalışma ve eğlenme biçimimizde giderek artan tesirini anlamaya, gerçek hayatta yüz yüze yahut teğe bir olarak beşerlerle nasıl ve nerede etkileşime geçtiğimizi sorgulamaya başladık. Hiç elbet bağlantı teknolojisi hepimizin hayatının bir modülü artık.Özellikle pandemi süreciyle birlikte dünya büyük bir değişim süreci geçirdi ve biz de teknolojinin bize sunduğu yenilikleri gördük ve daha çok dijitalleşen bir dünyaya adapte olduk. İktisattan toplumsal hayata, eğitimden sıhhate bildiğimiz tüm sistemlerin değiştiğine, dönüştüğüne şahit olduk. Hastaneye gitmeden tabip muayenesi, okula gitmeden eğitim, ofise gitmeden çalışmak mümkün. Bunu mümkün kılan bir mecburiyet değil yalnızca, bunu mümkün kılan araçlara sahip olmamızdı. Pandemide teknoloji aracılığıyla daha sık uzaktan irtibat kurmaya başladık ve bu durum iş yapış biçimlerinden, arkadaş görüşmelerine dek kalıcı tesir bıraktı. Pandemi, online alışverişi olmazsa olmaz bir olgu haline getirdi mesela. Alışveriş ve teslimat sürecinin yanı sıra dijital ve temassız ödeme seçenekleri sunan yerler hepimizin gözünde daha avantajlı bir pozisyona geldi. Artık, kartlar yahut e-cüzdanlar biçiminde temassız dijital ödeme teknikleri revaçta. Restoranlar menülerini QR kodla okutmaya başladı. Pandemiyle birlikte dijitalin süratli bir biçimde hayatımıza girmesi tartışıla dursun kalıcılığı bir gerçek.
HAYATİ ORGANLARIMIZ OLDULAR
Neredeyse bütün günümüz cep telefonuyla konuşmakla, mail atmakla, WhatsApp kümelerinde sohbetlere katılarak, toplumsal medya hesaplarımız başında geçiyor. O denli ki telefonsuz ve internetsiz hayat düşünemiyoruz.
Peki bağlantı araçlarının bu kadar arttığı bir çağda irtibat teknolojisi beşerler ortasındaki irtibatı daha mı güçlendiriyor yoksa insanları daha mı yalnızlığa sürüklüyor? Herkesin birbirine basitçe ulaştığı bağlantı araçlarına aralı duran ünlü isimler bilhassa bu bahiste ne düşünüyor? Hayatımızın olmazsa olmazı bağlantı araçlarından uzak duran isimler için toplumsal medya hesapları, akıllı telefonlar, dijital posta adresleri ne manaya geliyor? Toplumsal medya hesaplarından uzak duran ya da akıllı telefonlar yerine sırf e-mail yoluyla bağlantıya geçmeyi kâfi bulan isimlerin kapısını çaldık. Gönül Paçacı, Üstün İnanç, Yavuz Bülent Bakiler, İskender Pala, Beşir Ayvazoğlu, Adnan Özer, Mahmud Erol Kılıç ve Süleyman Uludağ’a “Teknoloji toplumla alakamızı nasıl etkiliyor?”, “Teknoloji kullanımı gerçek hayatta insan bağlarını güçlendiriyor mu yoksa zayıflatıyor mu?” sorularını yönelttik. Burada kelamı onlara bırakalım:
Ruhum kirlenmesin istiyorum
Gönül Paçacı Tunçay, Müzisyen
Ben bağlantıdan yanayım. Olağan ki irtibatın müzikle ve bilhassa benim alanımın yanlışsız yahut yanlış transferiyle bir ilgisi var. Lakin bir taraftan da şuurlu kullanılmamasını, gereksiz ve öbür alanlara açılabileceğine dair esaslı bir inancım var. Bu büsbütün her mevzuda olduğu üzere insanların bu aygıtları bağlantı ile ilgili kendilerini hayata bağlayan aygıtları nasıl kullandığı ile ilgili. Ben memnun olduğum formda hayatımda en az da tutarak devam etmeyi düşünüyorum. Bu nedenle de pek memnunum. Direndiğim kadar direneceğim. İrtibat araçlarının aslında irtibat için değil birtakım insanların, birbiri hakkında bilgilenmek, birilerinin de bilgilerini izlemek üzerine olduğunu düşünüyorum. Sahiden muhtaçlığımız olduğu noktada bizim bağlantı kurabileceğimiz aygıtlar yeniden de eskiye nazaran çok gelişmiş durumda. Ben bilgisayar kullanıyorum, mail atıyorum, SMS alıyorum. WhatsApp ve toplumsal medya ise kullanmıyorum. Faal olarak maili irtibat aracı olarak kullanıyorum. Şöyle söyleyebilirim ki; irtibat araçlarını kullanma konusunda prensip olarak uzak duruyorum. Tercih olarak toplumsal medyadan uzak duruyorum. Bunun öteki türlü insanları afet üzere saran bir kölelik tertibi olduğunu düşünüyorum, bu yüzden de ruhumun kirlenmesini istemiyorum. Daha da uzaklaşacağım.
İNSANLARI YALNIZLAŞTIRIYOR
İletişim araçlarının insan ilgilerini zayıflattığını da düşünüyorum. Beşerler bağlantı araçlarını ne biçimde kullandıklarıyla memnunsa buyursunlar o denli kullansınlar lakin ben bunun sağlıklı bir durum olduğunu düşünmüyorum. Oburlarının hayatıyla bu kadar ilgilenmek, kendi hayatını bu kadar afişe etmek neden gereksinim haline gelsin ben bunu anlayamam ve anlamak da istemem. Bu bir tercih ancak bu insanların direkt kendi tercihleri değil, yönlendiriliyor. Ayrıyeten insanları yalnızlaştırdığını da düşünüyorum. Beşerler duygusal olarak yalnız olmasalar, birbirlerine güvenmeseler bu türlü bir şey olabilir miydi? Sahiden herkes bu manada elinde salim karar verecek bir baş yapısı ve imkan olsa geçmişe dönmek ister. Artık dikkat ederseniz “medya detoksu” üzere laflar dönmeye başladı. Burada insanları aciz duruma getirmekten öbür bir şey yok.
Sosyal medyadan uzak durarak ruh halimi zinde tutuyorum
İskender Pala, Yazar
Telefonun konuşma özelliği dışında saat özelliğini, mail özelliğini ve WhatsApp özelliğini kullanıyorum. Bilgisayar ise benim için hâlâ daktilodur ve sinema izleme makinesidir. Toplumsal medya hesaplarım yok, uzak duruyorum. Zira sağlıklı düşünebilmek, sorunları düzgün analiz edebilmek, faydalı üretimi yapabilmek, sahip olunan enerjiyi olumlu halde harcamak için insanın ani, süratli ve ivedi hallerden uzak durması gerektiğini düşünenlerdenim. Toplumsal medya karanlıkla irtibata geçmek, konuşmak, uğraş etmek üzere geliyor bana. Anlık fayda sağlıyor üzere görünse de insan ömrünü heder eden bir yanı var. Gereksiz gündemlerle beni işgal edecek, esir alacak bir şey için vakit harcamayı abesle iştigal diye değerlendiriyorum. Elbette benim niyetim bir nesil sorunu birebir vakitte. Toplumsal medyayı bir imkâna dönüştürüp insanlığın faydasına bir şeyler üreten yahut üretecek gençler için bunun bir vakit kaybı değil bir hizmet alanı olabileceğini de inkâr etmiyorum. Kullanmadığım için öğrencilerimin yahut torunlarımın bana ortada sırada tuhaf bir adammışım üzere bakmaları dışında olumsuz bir tesirini görmüyorum. Kullanırsam hayatımda kolaylaşacak fazla bir şeyin olduğunu düşünmüyorum. Öte yandan bağlantının toplumsal medya kısmından uzak durarak ruh halimi ve asabımı zinde tuttuğumu düşünüyorum. Eşim ve ben aylarca televizyonu açmasak eksikliğini hissetmeyiz mesela.
TEKNOLOJİ GENÇLER İÇİN AŞKI UCUZLATTI
Size çok toplumsal bir insan olduğumu söyleyemem. Köşemde yaşamayı, yalnız kalmayı, kendi işimle meşgul olmayı yeğlerim. Bu yüzden bağlantı vasıtalarının insan alakalarını zayıflatan, bireyleri yalnızlaştıran yahut toplumsal hayatı kişisele indirgeyen yanını tatmadım. Ne var ki etrafımda bağlantı araçlarının tesiriyle zayıflayan beşeri ilgileri, geleneği, töreyi ve medeniyet birikimini, duygusal hayatı, aşkı vs. gördükçe için için hayıflanıyorum. Öğrencilerime sık sık, “Telefonlarınızı kapalı tutmayı öğrenmediğiniz surece hakikatli bir sevgiliniz olmayacak! Aşk işinde her arandığınızda ulaşılabilir olmak sizi ucuzlatır” derim. İşte size irtibat vasıtalarının olumsuz etkisi… Bana nazaran hayatlarını kutsal bir çatı altında birleştirecek iki insanın daha işin başında toplumsal medya ile sınanmaları buradan başlıyor. Gerisini hiç bahse bile almıyorum.
İnsan vücudunun de bir gücü var
Mahmud Erol Kılıç, Akademisyen
qÖncelikle tekniği tanımlamak lazım. Teknik “tekne araç” demektir. Araçsal olduğu sürece yani beşere maksat değil araç olarak insanın hedefine hizmet eden bir araç olması prestijiyle kullanılabilir. Aracın amaçlaştığı durumda ise o araç haddini aşmış, mümessilini gerçek maksadından saptırmış, gitmekte olduğu yerden geriçevirmiş, kendisiyle meşgul etmeye başlamış hale gelir. O açıdan ben her türlü tekniği bana hizmet ettiği sürece kullanıyorum. Toplumsal medya hesaplarım var lakin çok faal bir biçimde daima kendi reklamını yapan bir biçimde kullanmıyorum. Bir de kitaplarımın çıktığı yayınevinin benim adıma açtığı bir hesap var. Vakit zaman orada kitaplarımın tanıtımını yapıyor. Onun denetimi bende değil. Onlara da müsaade verme sebebim muharrirlerinin yazılarını, yapıtlarını tanıttıkları, bunun ötesinde bir şeyi yapmadıkları için müsaade verdim. Kitap tanıtımları yapıyorlar yalnızca. Bunun haricinde şahsi kişisel olarak, bir dünyam yok. Pasif bir formda yalnızca ne oluyor ne bitiyor yahut bana gelen iletilere yalnızca bir bakmak formuyla takip ediyorum ve izliyorum. Çok etkin olmama sebebim de göz önünde bir insansanız, yazar-çizerseniz yüzlerce soru almaktasınız. Bütün işinizi gücünüzü bırakıp toplumsal medyanın başına geçip günlük şahsi hayatınızı da bırakıp varsa ibadet hayatınızı dahi bir kenara atarak, daima toplumsal medyada dolaşan, dedikodu dünyasından dolaşan cangılını ormanın içerisinde dolaşan birisi üzere olursunuz. O denli olmak istemediğim için yeri geldiğinde kapatıyorum. Denetimim altında şimdilik teknik bana hakim değil ben tekniğe hakim olmaya çalışıyorum, hayatımı yönlendirmesine müsaade vermiyorum.
İNSAN BİLGİYİ KAYBETTİ
Sosyal medya enformasyonu çoğalttı. Yani malumatı çoğalttı. Çok hakikat yahut yanlış haberler ve malumatlar içerisinde insan bilgiyi kaybetti. Bilgiye hizmet ettiği sürece teknik yararlıdır. O açıdan evet bir tarafıyla yararlı, güçlendiriyor bağları lakin bir istikametiyle de beşerler bilhassa rehbersiz açık denize çıkanlar, rotası olmayanlar bu cangılın içerisinde enformasyon bombardımanı içerisinde palavra yanlış haberleri ayıklama gücü de olmadan her türlü etkiye açık hale geldiler. Her insanın da filtresi yoktur. Mesela bilgisayarları korumak üzere antivirüs programlarımız var. Beşere bunu tatbik edersek insanın da fitresi ve antivirüs programı yoktur. Dışarıdan her türlü taarruz içeriye virüs atabilir. Bilhassa genç jenerasyon, her türlü virüse açık hale gelebiliyor. Filtresi, antivürüsü olan, ne yaptığını bilen ayakları sağlam yere basan beşerler için çok tehlikeli değil ancak. O karışıklık içerisinde yolunu bulabilir. Gereksiz şeylere hiç takılmaz. Aradığı şeyleri bulabilir.
KALABALIĞIN İÇİNDE YALNIZLAŞMAK
Aynı vakitte teknoloji, irtibat araçları yalnız yaşayan birtakım beşerler için bilhassa yaşlı insanların toplumsallaşmasında yakınlarıyla irtibat kurmasında yararı var. Lakin dediğim üzere bunu denetimli bir formda kullanmayan beşerlerle da o kalabalığın içerisinde bu sefer yalnızlaşma üzere bir şeyi de beraberinde getiriyor. Çok teknik ve elektronik ortamda bulunan beşerler yüz yüze bağlantıdan kaçabiliyorlar. Bilhassa gençlerde mesela ekranın başından kalkmayıp akşama kadar ekrana bakarak toplumsallaşmaya çalışması çok yanlış. Meğer insan yüzünün insan vücudunun de bir gücü vardır. Bunun için eskiler buna “ru be ru görüşelim” derlerdi. Yani cemal cemale görüşmek yüz yüze görüşmek denir. O sıcaklığı, o mimikleri, bir arada oturup bir arada konuşmak ve insani bağlar, bizim Anadolu kültürümüzde yaren sohbetleri, bağıran sohbetleri, sıra geceleri denir. Bunların yerini bence tutmaması gerekir. Online yaren gecesi, sıra gecesi yapılamaz.
İletişimin kolaylaşması iletişimsizliğe de yol açıyor
Beşir Ayvazoğlu, Yazar
qSosyal medya kullanmıyorum. Pandemi devrinde gereksinim hasıl olunca WhatsApp kullanmaya başladım. Resmi Facebook ve Twitter adreslerim var, fakat kullanmıyorum. Vaktim de yok kullanmaya. Açıkçası toplumsal medya çok fazla ilgimi çekmiyor. Olağan bilgisayar teknolojisini çok aktif bir halde kullanıyorum. Toplumsal medyanın insan beynini ikişer-üçer cümleyle düşünmeye formatlandığını, önemli, derinlikli fikir üretimini engellediğini düşünüyorum. Öfkeye kapılarak önünü gerisini düşünmeden yanlış şeyler yazma ihtimali de her vakit vardır. Yani öfkeleriniz, sempatileriniz, antipatilerimiz sizi telafi edemeyeceğiniz yanlışlara sürükleyebilir. Hasebiyle anlık yansıları tabir etmek pek mizacıma ve düşünme şeklime uygun değil. Ayrıyeten kaotik toplumsal medya ortamı hiç hoşuma gitmiyor, bu sebeplerde kullanmamayı tercih ediyorum. Bu ortamda olmamak hayatımı hiç de olumsuz istikamette etkilemiyor. Toplumsal medya insanların birbirleriyle bağlantısını hem kolaylaştırdı hem zorlaştırdı. Her konunda bilgiyi ve haberi anında alabiliyor, ulaştırabiliyorsunuz. Bu kolaylık. Ancak birebir vakitte o kadar karmaşık bir bilgi bombardımanı var ki bu bombardımanda yolunuzu bulmak, hangi bilginin gerçek, hangisinin yanlış olduğunu karar vermek güç. Bana sorarsanız irtibatın kolaylaşması tıpkı vakitte iletişimsizliğe yol açan bir süreç olarak yaşanıyor. Sıcağı sıcağına verilen reaksiyonlar büyük pişmanlıklara yol açtığı üzere insanın başını belaya da sokabilir. Daha sonra, telaşla yapılan kusurların telafi yolları aranıyor. Ben hâlâ e-posta yoluyla, telefonla haberleşmeyi tercih ediyor, kıymetli olduğuna ve kesinlikle söz etmem gerektiğine inandığım fikrim olursa, yazıyorum.
Teknolojiyi kullanmanın da bir ahlakı var
Süleyman Uludağ, Akademisyen
qBen tuşlu telefon kullanıyorum. İrtibatı mail üzerinden yahut cep telefonu üzerinden sağlıyorum. Bunun dışında toplumsal medyayla ilgilenmiyorum lakin televizyon ve radyoda haberleri, birtakım açık oturumları, belgeselleri takip ediyorum. Toplumsal medyada çıkan haberler beni ilgilendirmiyor. Aslında televizyonlarda gazetelerde çıkıyor. Ayrıyeten teknolojiyi kullanma konusunda pek mahir birisi de sayılmam. İstanbul’da İslam Enstitüsü’nü bitirdikten sonra Kastamonu’ya imam hatip okuluna başladıktan sonra birinci aldığım şey Erika daktilo makinesiydi. Hayli vakit onu kullandım. Sonra bilgisayar üzere yeni teknolojiler geliştikçe onları kullanamaz oldum. Yenilerinde de kullanmakta zorluk çektim. O denli bir zorluk olmasa kullanmayı severim. Kullananları da ölçülü olmaları koşuluyla takdir ederim. Zira şunu da görüyorum. Elde telefon akşama kadar toplumsal medyada geziniyorlar. Bu çok yararlı değil. Beşerler vakitlerini gereksiz yerlere harcıyor. Teknolojinin eserleri olan, çağdaş dediğimiz bilişim yahut haberleşmenin bağlantıya yararları da var ziyanları da var. Ben eldeki silah üzere düşünüyorum bunu. Niyete, hedefe, kurallara nazaran yeterli işlerde de kullanabilir lakin makus işlerde de kullanılabilir. Değerli olan bunlar değil. Bunları kullananların terbiyesi, edebi, ahlakı. Faziletli, faziletli, uygun beşerler olup olmadığıdır. Bu saydıklarım varsa şayet çok yararlı bence. Bir de bütün insanların bu türlü olduğunu düşünmemek gerekiyor. Bu kullanılan teknoloji eserleri, haberleşme araçları telefon, internet, radyonun kullanılmasında hayır da şer de var. Bizi tanıtma niyetiyle bağlı olduğumuz inanç sistemimizi, tarihimizi, medeniyetimizi karşı taraftan gelen dezenformasyonu zararsız hale getirmek için de bunları kullanmanın vazgeçilmez olduğunu düşünüyorum. İnsanları yalnızlaştırdığı üzere birleştirici bir gücü de var ayrıyeten.
Keşke ben de torunum üzere kullanabilsem
Yavuz Bülent Bakiler, Şair
Ben maalesef teknolojiyi kullanmada gereğince bilgi sahibi olamadım. Yani pek bir kabiliyetim olmadı ve bunun kasvetini çekiyorum, utancını duyuyorum. Teknolojiyi, irtibat araçlarını kullanırken birisinin bana yardımcı olması gerekir. Hiç kimse yok etrafımda bu hususta bana yardımcı olabilecek. O bakımdan istifade edemiyorum ve yalnızca telefon açıyorum, kapatıyorum. Keşke bütün iletim araçlarını çok uygun kullanabilseydim. Bundan çok büyük istifadeler sağlayabileceğime inanıyorum. Teknoloji geliştikçe, irtibat araçları arttıkça da bağlarının güçlendiği inancındayım ben. Evvelden bu türlü değildi. Benim çocukluk, gençlik yıllarımda bu kadar gelişmiş bir teknik içerisinde olmadı hep. Çok iktidai kurallar altında büyüdüğümüzü söyleyebilirim. Bugün de ben bu kaidelerden istifade edemediğim için onun ıstırabını duyuyorum. Teknoloji geliştikçe, irtibat araçları arttıkça da kesinlikle sonuçlar doğuracağına inanıyorum. Zira dünyada bilmek kadar hoş bir şey yok. Bilmek ve öğrenmek durumundayız. Medeniyette bilmemize ve öğrenmemize bağlı. Benim 13 yaşlarında bir torunum var. Onun bu aygıtları nasıl büyük bir muvaffakiyetle kullandığını görüyorum ve doğrusu torunumu kıskanıyorum. Keşke ben de onun üzere bu hususlarda başarılı olsaydım diye düşünüyorum.
Münzevi yaşamayı tercih ediyorum
Üstün İnanç, Yazar
qİletişim sıkıntısı bir bozukluktur, arızadır ve beşerler bunun yüzünden pek çok şey kaybediyor. Teknolojiyi ve birçok uygulamayı kullanmamak imkansız elbette. Birçok kişi kesinlikle bir teknolojinin uzantısı içerisinde bulunuyor. Otomobil kullanmazsınız ancak bilgisayar kullanırsınız mesela. Bu vazgeçilmez bir öge. Ancak ben bu uygulamaları kullanmayı tercih etmiyorum. Teknolojinin gelişimi ise, bağlantı araçlarının artması beşerler ortasındaki bağlantıyı pek olumlu etkiledi herhalde. Zira bunu bilmek, yaşamak, içinde bulunmak lazım. Ben daha çok münzevi olmayı tercih ediyorum. Münzevi olmayı tercih eden bir insan olarak da gereksinimim olmayan bir şeyi kullanmak istemem.
Mesajlarda mektupların duygusallığı yok
Adnan Özer, Şair
Benim kendi başıma kullanabildiğim şahsen bir uygulama yok. Lakin bana yardımcı olan arkadaşlarla yapabiliyorum. Yalnızca Facebook’a bakıyorum o kadar. Teknolojinin gelişmesine karşı mıyım? Değilim. Zira karşı olmakla elde edebilecek bir şey yok. Teknoloji ister istemez gelişiyor. Tıp, etraf alanında daha çok gelişse diyoruz lakin bu bir dilek. Bağlantı probleminde de toplumlar açısından keşfedilmemek kıymetli. Bağlantı sistemi bizi algoritmalarla keşfetmenin ötesinde yönetir hale geldiler. Bu noktada diyorum ki algoritmik süreçlerden nasıl uzak durabilirim? Yani ben bir şeyleri beğenmeyerek uzak duruyorum. İspanya’da, Latin Amerika’da arkadaşlarım vardı mesela. Bilhassa Latin Amerika’da gençlik çağımda mektup yazardım. Şimdiyse anlık gönderiyorsunuz. Bu bende duygusal olarak boşluk yaratıyor. O mektuplarda onların anlatımı vardı. Lakin artık bana atılan o kısacık anlatımlarda bir şeyler bulamıyorum. Kimi o geçmişteki mektupları saklıyorum. Keşke hepsini saklasaymışım. Neler anlatılıyordu o mektuplarda. Orada hisler ve jestler bir ortada akıyordu. Lakin bu anlık irtibatta, günümüzün bu bağlantısında yani dijital bağlantıda insanların hisleri ve jestleri birlikte akmaz. Akmayınca da insan düz bir varlık olur. Bağlantı araçları, teknoloji insanları çoğunluk içinde yalnızlaştırıyor.