Elçin Poyrazlar’ı, bir polisiye müellifi olarak uzun yıllardır takip ederim. Dünyanın birçok yerinde haber peşinde koşan bir gazeteci olarak “suç”un izini sürerken hiçbir ayrıntısı kaçırmıyor. Türkiye’nin epeyce yırtıcı bir devirden geçtiğinin altını çiziyor, bilhassa bayanlara yönelik sistematik bir kıyım olduğunu söylüyor. Poyrazlar ile yeni romanı “Kayıp Yüz” için buluştuk, toplumsal vicdanın nasıl kan kaybettiğini, bayanların üzerinde büyük baskı oluşturan hoşluk dayatmasını ve tüm bunların onun romanlarına nasıl yansıdığını konuştuk.
Tüm romanlarını okumuş ve söyleşi yapmış biri olarak Kayıp Yüz’ü diğer bir yere koyduğumu söylemeliyim. Sekiz bayan, çeteler, iktidar hırsı, saplantı ve cinayet.. Komiser Suat Zamir’in Ecel Çiçekleri’nden sonra maceraları sürüyor. Suat Zamir karakteriyle başlayalım. Onu nasıl doğurdun?
Suat Zamir hem bir okur hem de bir muharrir olarak muhtaçlıktan doğdu. Bıçkın, bıyıklı, babacan, bunalımlı…Erkek karakterlere ilişkin ne varsa okumaktan sıkılmıştım. Şöyle zımba üzere bir bayan polis olsa, işine tapsa, adalete sahiden inansa, yalnızlığını egosu için değil diğerlerinin yararı için kullansa, tekrar de erkeklik ve kadınlık üstüne başı karışık olsa, işi nerede başlıyor kendi kimliği nerede bitiyor bilemese, sert fakat merhametli, hırslı ancak iradeli, hisli ancak akılcı olsa diye diye doğdu Suat. Ecel Çiçekleri’nde adaleti ve vicdanı sorgulayan Suat Zamir, Kayıp Yüz’de yalnız bir dişi kurda dönüştü. Ben onun bu halini pek sevdim.
O romandan sonra okurlarından ayırmaya kıyamadığın öbür karakter de Kara Nezo… Kara Nezo’yu bu romanda daha ön plana çıkarmaya nasıl karar verdin?
Kara Nezo, Ecel Çiçekleri’nden getirdiğim bir karakter. Asayiş Büro’da Başkomiser Nezahat Eryılmaz polis teşkilatında güçlü, fizikî olarak tehditkar, zirvedeki irtibatları nedeniyle etrafına kaygı salan biri. Suat Zamir’in baş düşmanı. Onu en başta bayan polis olduğu için sevmiyor. Kendisi kadınlıktan çıkmak için yıllarca uğraşmış bir bayan. Sonunda kabuğu sertleşmiş, içi kurumuş ve berbatlığa teslim olmuş biri. Karanlık bağları nedeniyle “Kara Nezo” lakabını almış. Bildiğimiz manasıyla beton üzere bir berbatlığı temsil ediyor. Lakin her makus üzere makûs olduğunu düşünmüyor. Ona nazaran ‘sistem bu türlü, sistemi değiştirmek manasız, sen yapmasan birileri yapar, vicdan ve adalet üzere zincirlerden kurtulmak lazım…’ Suat Zamir, bu çürük sistemin bir temsilcisiyle uğraş etmek zorunda kalıyor. Kara Nezo’da berbatlığın karanlığına bakan Suat Zamir, kendisinin neye dönüşebileceğini görüyor.
Kara Nezo makus bir karakter fakat onu kollamak istediğin vakitler oluyor mu?
‘Ben her karakterimi seviyorum’ diyen müellifler vardır. Ben onlardan değilim. Birtakım karakterlerimi sevmiyorum. Onları öldürmek istiyorum. Kimilerinde başarıyorum lakin kimilerinde kurguya uymuyor. Kara Nezo bunlardan biri. Ecel Çiçekleri’nde bayan düşmanı bir bayan olarak onu kurguladığımda bağlantımızın orada bitmediğini seziyordum. Sistematik berbatlığa kendini teslim etmiş biri, ilgimi çekiyordu. Kayıp Yüz’de daha da güçlü oldu Kara Nezo. Romanda açık edilmese de her karakterim üzere Kara Nezo’nun bir geçmişi var. İri yarı, erkeksi, genel manasıyla hoş kabul edilmeyen bir bayan Kara Nezo. Sevgi değil yıllarca aşağılama gördüğünü polis teşkilatında tutunmak için sertleşerek dönüştüğünü, erkeklerin onayını almak için kendine yabancılaştığını hissediyor okur. Her kötülük serüveninin bir başlangıcı vardır, o manada Kara Nezo’nun nedenlerini anlayabiliyorum.
Karakterleri yaratırken, ortalarında istikrarlı bir bağ kuruyorsun, yanılıyor muyum? Pekala o bağı sen nasıl anlatırsın?
Buna ben de metin de muhtaçlık duyuyoruz. Karakterlerin birbirleriyle olan dinamikleri kurguyu rahatlatan, tempoyu ortada yavaşlatan ancak olay örgüsünden koparmayan bir istikrarda kurulursa, yani romanın doğal akışında kalırsa başarılıdır. Her karakterin bir tartısı var. Onun yörüngesine girmek zorunda kalan karakterler oluyor ve o çekim merkezini başka karakterlerle dengelemek gerekiyor.
Bundan öte karakterlerin his dünyaları üstünden olaylar ve öbür karakterlerle bağ kurması gerekiyor. İşte orası en zoru. Düşünsene kâğıt üstünde yarattığın, gerçekte olmayan birine his ekliyorsun o da canlanıyor. Roman sanatının en dayanılmaz ve en sarsıcı yanı da bu sanırım. Hikaye unutulsa da karakter ve hisleri geride kalıyor.
‘Kadınları anlamaya çalışmak çok zevkli’
Kadın problemine baş yoran bir müellif olduğunu biliyorum. Erkek karakterleri biraz harcamışsın güya, sönük tipler… Yanılıyor muyum?
Senden bir şey kaçmaz biliyorum. Gerçek okumuşsun. Fakat gerçekte de o denli değil mi? Bir bayan ortalama bir erkeğe kıyasla çok daha parlak, ilgi cazip, zeki, gizemli, çok katmanlı gelmiyor mu sana? Romanda bu özellikleri daha şişirme bahtın var elbette. Bir de yüz yıllardır romanda erkekler tarafından yazılan erkek karakterleri, onların aşklarını, hezeyanlarını, bayanlara olan dileklerini ve bakışını okuyoruz. Biraz da bayanları onların kendi doğal ışığında okuyalım. Bu vaktin ruhuyla ilgili bir şey de olabilir. Bayanları yazmak, okumak, anlamaya çalışmak çok daha zevkli geliyor bana.
Suat Zamir’in işini yaparken karşılaştığı “güzellik” algısı da bir yandan başa bela bir durum. Bugün bayanlar Suat Zamir’in yaşadıklarıyla kendilerini nasıl özdeşleştirecek?
Bir bayanın hoş olduğuna kim karar verecek? Kendisi mi onu arzulayanlar mı? Bir bayan kendini hoş hissetmek için toplumun hoşluk anlayışına hangi ölçüde teslim olmalı?
Kafamda daima bu sorular vardı bu romanı yazarken. Suat Zamir de bu coğrafyada yaşayan bir bayan olarak bu sorulardan azade değil. İşini seviyor, yükselmek istiyor ancak kadınlığı, hoşluğu daima birilerinin odağında. Ona sarkan erkek polislerle baş etmek zorunda örneğin. Hoş bedenini ve dişi tarafını sakladıkça polis olabileceğini düşünüyor. Halbuki erkeklerin bakışında o daima bayan. Milyonlarca bayan, Suat’ın yaşadıklarını yaşıyor bugün.
‘Sıfır kırışık dayatması!’
Kadınların yaşlanmakla ilgili bir derdi, acısı var, sen de romana koymuşsun aslında. Senin var mı?
Sistem genç ve hoş bayan saplantısı üstüne konseyi. Toplumsal medya ile daha da güçlenen görselin krallığı evvel bayanı harcıyor. Bayan daima en önde, kıymetlendirilmesi, eleştirilmesi, sorgulanması gereken bir objeye dönüşüyor. Hatırlıyor musun bir orta bayanların kol altlarındaki kırışıklıklar alay konusu olmuştu? Hollywood yıldızları kollarının altındaki katmanları aldırmak için estetik operasyonlar yaptırdılar. Yüz değil, hoş beden değil, kol altı! Sıfır kırışık dayatması… Daima genç kalma üstüne fevkalade bir baskı var bayanlar üstünde. Sınırsız gençlik mümkün değil. Gerçekçi de değil. Ölmüyorsak yaşlanacağız. Ben sıhhatle, sevdiğim işi yaparak yaşlanmak istiyorum. Hoşluk bir güç evet. Ancak zeka ve karakter de o denli.
Güzellik algısı… son yıllarda bilhassa Instagram ile daha da artan, filtrelerle diğer boyuta ulaşan hoşluk algısı… Bu neye sebep oluyor?
Estetik operasyon yaşı 13’lere düşmüş durumda. Genç kızlar belirli bir imgeye sahip olmadıklarını düşündüklerinde buhrana girip intihar ediyorlar. Her şey görselde başlıyor ve bitiyor. Düşünsene senin kim olduğun, neyi sevdiğin, zekan, nezaketin, yeteneklerin bir anda siliniyor ve “Insta yüzü” denilen formata uymazsan yok sayılıyorsun. Ne harikulade bir kıyım! Bunu besleyen muazzam piyasayı da göz gerisi edemeyiz. Hoşluk sanayisi yüz milyar dolarlık bir sanayi. En geniş gaye kitlesi ise kız çocukları ve bayanlar. Birileri bayanların sırtından çok para kazanıyor.
‘İnsanlar, ortalarında mikro iktidar kurar’
Sevişme sahnelerine de iktidar problemini yerleştirmişsin, bu türlü yaparken kafan nasıl çalıştı?
İktidar sıkıntısını yazmayı seviyorum. Şahsî olan politiktir. Meskende kimin yemek, paklık yaptığı, çocuğa baktığı, kimin para kazandığı ve onun nasıl bölüştürüldüğü siyasetin problemidir. Beşerler, ortalarında mikro iktidarlar kurarlar. Tam manasıyla eşitlik olmasını beklemiyorum lakin gücü elinde tutanın bunu nasıl kullandığını incelemek istiyorum. Her şeyde olduğu üzere cinselliğin merkezinde de iktidar problemi var. Suat Zamir bir erkekle sevişirken denetimi elinde tutmak istiyor, fizikî olarak bunu yapmanın bir yolunu buluyor. Bayanın zevkini öne çıkarıyor. Bir bakıma bencilleşiyor ve bu da ona tatmin sağlıyor.
Suç romanı yazan biri olarak Türkiye’de olan bitenden ne kadar besleniyorsun?
Türkiye’de kabahati yazmamak ne gazeteci ne de müellif olarak mümkün. Ülke hayli yırtıcı bir periyottan geçiyor. Bebek yaşta çocuklar tecavüze uğruyor, öldürülüyor. Bayanlara yönelik sistematik bir kıyım var, çeteler, tarikatlar, köktendinci terör kümeleri devletin birtakım aygıtlarına sızmış, yargı desen siyasi manivela, adalet ışık süratiyle uçurumun tabanına sürükleniyor, toplumsal vicdan kan kaybediyor. Türkiye’de gerçek, kurguyu geçiyor. Elbette en çok buradan besleniyorum. Tek ümidim cürmün polisiye romanlarda kalması.
‘Sorularım hayatı taklit ediyor’
Edebiyat personelliği ağır bir personellik mi? Sen yazarken kıvrananlardan mısın? Çok yırtıp atanlardan, çok silip yazanlardan mısın?
Yalnız bir iş yazmak. Ancak yazmadan da muharrir değilsin. Benim için bir fikrin döllenme periyodu oluyor. O tam oluşmadan oturmuyorum yazmaya. Erken oturursam kıvranırım. Fikir olgunlaştığında ve yazılacak kıvama geldiğinde hızla kafamdakileri kağıda aktarmaya başlıyorum. Lakin sonrasında sert bir editöre dönüşüyorum ve tekraren revize ediyorum metni. Bir roman asla birinci haliyle okura gitmemeli. Yazmak bir manada silerek yapılan bir hareket.
Gazetecilik soru sormaktır ya, sen de bir gazeteci olarak roman yazarken çok soru soruyor musun?
Çok. Bütün roman anlayışım buna dayanıyor. Zira anlamak için yazıyorum. Yaşadığım dünyayı başımda yapılandırmak, onu kesimlere bölmek, bükmek, tekrar düzeltmek, dayanabilir hale getirmek için yazıyorum. Bir roman soruyla başlıyor ve soruyla bitiyor benim için. Tıpkı hayat üzere. Sorularım hayatı taklit ediyor. Bazıları cevapsız kalıyor, bazıları de daima değişiyor.