2023 yılı Cumhurbaşkanlığı seçimleri için kamuoyu yoklamaları her gün yeni bir sonuçla medyaya yansıyor. Seçimlere altı aydan az bir müddet kalması, her türlü iddianın son dakikalarda yaşanacak gelişmelerle de değişebileceği öngörüsünü de içeriyor. Anket sonuçlarına nazaran başabaş gideceği görünen seçimlere kaç aday katılacak, ikinci cinse kalınacak mı, küçük partiler birinci tıpta adaylardan birine dayanak verecek mi üzere sorular siyasetin öncelikli tartışma mevzuları.
Politikyol muharriri Tanju Tosun, Gianluca Passarelli ve Matthew Bergman’ın araştırmalarından yola çıkarak 2023 seçimlerine ait senaryoları kıymetlendirdi. “Kitleleri peşinden sürükleyecek bir lider adayı, çok güzel bir kampanya idaresiyle seçmenin oy verme davranışı açısından kuvvetler istikrarı düşünülmeden birinci cinste seçim kazanabilir” diye yazan Tosun Millet İttifakı için şu saptamayı yaptı: “Muhalefetin kazanmak için izleyeceği en uygun strateji tek tur-tek aday stratejisi üzere görünmektedir.”
Tosun’un Passarelli ve Bergman usulü ile değerlendirdiği 2023 seçimleri senaryoları şöyle:
“Önümüzdeki Cumhurbaşkanlığı seçiminin oy gücü yüksek olan çok adaylı gerçekleşme ihtimali düşüktür. Ama, Millet İttifakının ortak aday belirleyememesi ya da belirleseler de Emek ve Özgürlük İttifakının ortak adayı desteklemeyip kendi adayını çıkarması ya da öteki partilerin seçime kendi adaylarıyla yahut bir ortak adayla katılmaları halinde seçimin az ya da çok oy takviyesine sahip çok adaylı olma ihtimali ise yadsınamaz. Millet İttifakı ortak aday belirleyip, Emek ve Özgürlük İttifakı bu adaya takviye verse bile, küçük partilerin ittifaklı ya da ittifaksız en az 2-3 adayının da yarışabilecek olması seçeneği güçsüz adayların da bulunduğu çok adaylı seçime örnektir.
Passarelli ve Bergman’ın hipotezlerini önümüzdeki seçim bağlamında test ettiğimizde, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kemikleşmiş bir seçmen kitlesine bağlı azımsanmayacak bir gücü olmasına karşın, kendisine yeni seçmen dayanağı çekememesi durumunda, Millet İttifakı’nın ortak aday belirlemesi, Emek ve Özgürlük İttifakının da bu adayı desteklemesi şartıyla ve adayın kim olduğuna da bağlı olarak son kamuoyu araştırmalarındaki Millet İttifakı ve HDP’ye yönelik dayanak seviyeleri bilgi alındığında, çok adaylı seçimde küçük partiler aday çıkarsa dahi seçimler ikinci tipe kalmayabilir ve Millet İttifakı adayı kazanabilir.
Önümüzdeki Cumhurbaşkanlığı seçimi, bugünlerde medyaya yansıyan kamuoyu araştırma sonuçları dikkate alındığında, hiçbir parti, aday ya da ittifak için çantada keklik değil.
Erdoğan’ın vazifede iken yine seçilmek için yarışacağı bir seçimde dünya örnekleri dikkate alındığında seçimlerin ikinci cinse kalma mümkünlüğü hipoteze nazaran azalsa da adaylığına yönelen seçmen dayanağının son araştırmalarda 50+1’in altında olması nedeniyle, Altılı Masa ile Emek ve Özgürlük platformunun uzlaşamaması durumunda seçimin ikinci tipe kalma mümkünlüğü yüksektir.
Bunun yegâne şartı, küçük partiler olmasa dahi iki ittifak seçmeninin blok olarak Millet İttifakı’nın ortak adayını desteklemesidir. Bu şart gerçekleşirse, mevcut Cumhurbaşkanının birinci çeşitte kaybetme mümkünlüğü mevcuttur. İkinci cinse gidilmesi halinde, oy makasının az olması durumunda Millet İttifakı adayının kazanabilmesi için, Cumhur İttifakı adayına yönelik oy geçişlerinin olmaması gerekir. Burada Millet İttifakı için en büyük risk, geçmişte en az bir defa AKP’ye oy vermiş seçmenin ittifak adayını beğenmeme, popülist ekonomik vaat ve uygulamalar üzere nedenlerle Erdoğan’a yönelme mümkünlüğüdür ki, bu geçişler göz gerisi edilmemeli.
Seçmen tercihlerindeki oynaklığın seçim sonucuna muhtemel tesirleri bakımından değerlendirildiğinde, 2002’den 2018’e Türkiye’de toplam 100 seçmenden 49’u parti değiştirirken, son 20 yılda parti tercihi değiştirme (oynaklık) ortalaması yüzde 12’dir. 2015’ten 2018 seçimlerine ise yüzde 10,3. Son araştırma sonuçlarından yola çıkıldığında oynaklığın Cumhurbaşkanlığı seçiminde yüzde 20’lerin üzerinde olması beklenebilir.
Genel eğilim olarak seçmenlerin parti tercihlerinde değişim örüntüleri ideolojik bloklar ortasındaki oynaklıkla karşılaştırıldığında partiler ortasında daha yüksek seviyede seyrediyor. Cumhurbaşkanlığı seçimi örneğinde düşünüldüğünde, Millet İttifakı’ndaki 5 partinin, Cumhur İttifakındaki 3 parti üzere sağ ideolojik blokta konumlanması hasebiyle bu oynaklığın Altılı Masa ve genel olarak muhalefetin lehine sonuç verme mümkünlüğü yüksektir.
Ne var ki, Altılı Masa’nın aday belirleme stratejisindeki kusurlar, ortak adaya yönelik yansılar, kampanya sürecinin âlâ yönetilememesi durumunda, Erdoğan süreci çok düzgün yönetirse, şiddetli politik kutuplaşma ve seçmen tercihlerindeki donmaya karşın bu oynaklık iktidar adayının lehine sonuç doğurabilir. Bu durumda seçimin Cumhur İttifakı lehine 2.tura kalmadan sonuçlanma mümkünlüğü vardır.
Passarelli ve Bergman’ın incelediği ülkelerde çoklu adayla gidilecek bir seçimin birden fazla ülke örneğinde olduğu üzere ikinci tipe kalması halinde 1.turda ikinci olanın ikinci tıpta seçilme mümkünlüğü fazladır. Bizde bu şartın gerçekleşmesi birinci çeşitte hangi adayların 1. ve 2. olacaklarına ve ittifakların nasıl bir ikinci tıp seçim stratejisi izleyeceklerine, milletvekili genel seçimlerinde oluşacak parlamento aritmetiğine ve natürel ki seçmenin oy verme davranışlarına bağlı olacak. Parlamentoda çoğunluğu elde edecek ittifakın adayı birinci tıpta ikinci olsa bile, seçmen yasama ve yürütme istikrarının bozulmaması için adaylar ortasında oy makası çok açık değilse, ikinci çeşitte parlamentoda çoğunluğu elde eden ittifakın adayını destekleyebilir.
Parlamentoda azınlıkta kalan ittifakın adayı birinci cinste 1. olsa da seçmen tekrar kuvvetler ortasındaki dengeyi bozmamak için ikinci tıpta parlamentoda çoğunluğa sahip ittifak adayını destekleyebilir. Buna karşılık, kitleleri peşinden sürükleyecek bir lider adayı, çok güzel bir kampanya idaresiyle seçmenin oy verme davranışı açısından kuvvetler istikrarı düşünülmeden 1.turda seçim kazanabilir. Muhalefetin kazanmak için izleyeceği en uygun strateji tek tur-tek aday stratejisi üzere görünmektedir.
Sonuç olarak, önümüzdeki Cumhurbaşkanlığı seçimi, bugünlerde medyaya yansıyan kamuoyu araştırma sonuçları dikkate alındığında, hiçbir parti, aday ya da ittifak için çantada keklik değil. Seçimlerin mukadderatı adayın niteliğinden kampanya idaresine, adayın telaffuzundan vaatlerine, bilhassa muhalefet bloklarının belirlenecek adayın gerisinde durma yol ve formülüne, asıl kıymetlisi seçmenin hem his, hem de aklına hitap ederek onları ikna etme stratejilerine bağlıdır.” (HABER MERKEZİ)