Yemek pişen her konutta, her yerde en az bir teflon tencere yahut tava bulunur. Pekala uzun yıllardır hayatımızda olan ve işimizi kolaylaştıran teflon eserler saklı düşmanımız olabilir mi? Uzmanlara nazaran insan sıhhatine verdiği ziyanlar açısından sık sık gündeme gelen bu eserleri kullanmak büyük bir dikkat gerektiriyor. Teflon, kaplamalardan mutfak araç gereçlerine kadar birçok eserde kullanılan ‘politetrafloroetilen’ isimli sentetik kimyasaldan imal ediliyor. Asıl sorun ise 1930’lu yıllarda hayatımıza giren ve başlarda hayatımızı kolaylaştıran yüksek ısıya güçlü yanmaz, yapışmaz eserlerde bulunan PFOA (perflorooktanik asit) unsurunun vakitle bir dizi sıhhat probleminle ilişkilendirilmiş olması.
ABD’deki Güney Kaliforniya Üniversitesi’nde yapılan çalışmaya nazaran yapışmayan tavaların yapışmamasını sağlayan PFOA hususu su geçirmez giysilerden paklık eserlerine, kağıt tabaklardan lekelere güçlü halılara kadar pek çok şeyin üretiminde kullanılıyor. Bu unsurun başta kanser olmak üzere pek çok sıhhat sıkıntısına yol açtığının ortaya çıkmasıyla birlikte son 10 yıl içerisinde tava, tencere üzere teflon mutfak eşyalarının üretiminde değişikliğe gidildi ve ‘PFOA free’ etiketli eserler de üretilmeye başlandı.
Johns Hopkins Bloomberg Halk Sıhhati Okulu’nun yaptığı bir araştırmada PFOA hususunun bebeklerde, düşük doğum tartısı ile bağlı olduğu görüldü. Şubat 2007’de, 300 yenidoğan bebeğin kanlarındaki PFOA ve diğer florine kimyasalların düzeyi ölçüldü. Kanında, yüksek oranda PFOA bulunan bebeklerin, doğum tartısının daha düşük, kafatası çaplarının daha küçük olduğu anlaşıldı.
“Teflon, elektrik gücü üreten elyaf ve bakır bir tel üzerine kaplanmış ticari bir elektrottan tutun da her türlü endüstriyel gereçte kullanılabilen bir madde” diyen Biyokimya Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Ozan Emre Eyüpoğlu, “Florlu karbon içeren teflon kullanımı etrafa olan potansiyel ziyanları nedeniyle sanayide de önemli bir telaş kaynağı. PFOA (perflorooktanik asit ), sentetik bir kimyasaldır. Teflonun imal sürecinde kullanılan, süreç sırasında yanan ve çıkan eserde az ölçüde mevcut olan bir unsur. Teflon dışında paklık eserlerinde, pestisitlerde ve öteki kimi endüstriyel yahut ticari eserlerde hala kullanılıyor” dedi.
PFOA’ya maruz kalmanın pek çok kronik sıhhat sıkıntısına yer hazırladığını söyleyen Eyüpoğlu, “Bazı çalışmalarda PFOA’nın karaciğere ziyan verdiği ve embriyonik gelişimi bozduğu bile gösterilmiş. Temel olarak karaciğerde biriken PFOA’lar ayrıyeten havadaki partiküller yoluyla akciğer dokularında da birikebilir. Öksürük, nefes darlığı, ateş, kilo kaybı ile seyreden pulmoner toksisiteye (akciğer hasarı) yol açabilir” tabirlerine yer verdi.
Uzmanlar mutfakta yemek pişirirken kullandığımız teflon tencere ya da tavanın çok derecede ısınması durumunda havaya yaydığı buharın ölümcül zehirlenmelere sebep olabileceğini de söylüyor. Ateş, göğüs ağrısı, nefes darlığı, titreme üzere belirtilerin görüldüğü bu zehirlenmeye ise ‘teflon gribi’ ismi veriliyor. Dumana maruziyetin sona ermesinden 12-48 saat sonra zaten düzelen bu grip gibisi tablo bilhassa altta yatan kalp ve akciğer hastalığı olanlarda nadiren ağır sonuçlara yol açabiliyor.
TEK BİR ÇİZİK YETİYOR
Yanlış teknikle kullanıldığında sıhhat açısından büyük bir tehdit olan bu eserler gastronomi alanında ise hayli kıymetli bir yere sahip. Gastronomi ve Mutfak Sanatları Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Emine Mevt, “Teflon eserler gastronomi için vazgeçilmezdir. Yapışmaz özelliğinden ötürü et kümesi besinler daha süratli ve homojen bir halde pişer” açıklamasını yaptı. “Teflon yüzeyde tek bir çizik olsa bile tekrar kullanılmaması gerekiyor. Lakin konutlarda yahut restoranlarda buna çoğunlukla dikkat edilmiyor” diyen Dr. Öğr. Üyesi Emine Vefat kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Teflon yüzeyin metal bir kaşıkla, çatalla temas etmesi yetiyor. Bulaşık yıkama esnasında da teflon eserler çizilebilir. Derin olmayan yüzeysel çizikler dahi sıhhat açısından risktir. Teflon seçimini yaparken de dikkatli olunmalı. Piyasada çok ziyanlı olan eserler var. Bu nedenle ‘PFOA free’ yani teflonun içindeki en ziyanlı unsur olan PFOA içermeyen eserler tercih edilmeli. Lakin bu eserlerin de çizildiği takdirde risk yaratacağı unutulmamalı.”
PEKİ LAKİN HANGİSİ?
Peki teflon tencere ve tavalar yerine yemek pişirirken hangi eserleri kullanmak sıhhat açısından daha gerçek? Uzmanlara nazaran bu soruya verilecek net bir karşılık yok. Bir kısım uzman seramik, granit ve teflon kaplı eserler yerine çelik ve demir döküm tencere, tavalar tercih edilmesinden yana. Hatta demir döküm kaptan yiyeceğe geçen demirin, demir eksikliği olan bireylerde kanda hemoglobin ve demir ölçülerini artırdığını gösteren çalışmalar olduğunu söyleyenler dahi var. Fakat bir kısım uzman da döküm eserlerin içindeki minerallerin vakitle toksisiteye (bir unsura fazladan maruz kalma) sebep olabileceğini belirtiyor. Dr. Öğr. Üyesi Ozan Emre Eyüpoğlu da klâsik olarak kabul edilen toprak kapların en doğalı olduğunu ve bunun insan sıhhati için yararlı olduğunun altını çizdi.