Türkiye’de e-ticaret, bilhassa pandemi devriyle bir arada sözün tam manasıyla patlama yapmıştı. 2022’de 300 milyar TL’lik hacmi geçmesi beklenen e-ticaret bölümünün çok büyümesi, tüketici ve KOBİ dünyasında beklenmeyen pek çok hukuksal sorun ya da eskiliği de gündeme getirmişti. Tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de bu eksikleri gidermek ve kesimin daha sağlıklı büyümesinin önünü açmak için hükümet, nisan ayında yasal düzenleme yapılacağının sinyalini vermişti. 29 Haziran Çarşamba günü mecliste kurula gelen düzenleme, TBMM’nin alışılagelmiş dinamiğinin ötesinde, 1 Temmuz Cuma günü meclisten muhalefetin de dayanağını alarak süratle maddeleşti.
OLUMLU İZLENİM BASKIN
Yapılan düzenlemelerin tamamına yakını, tüketici ve pazar yerlerinde hizmet veren KOBİ’ler açısından muğlaklığı ve eksiklikleri gidermesi açısından olumlu olarak addedilebilir. Bilhassa hizmet verenlerin yasal tanımlamalarının yapılması, lisansların verilmesi, şahsî bilgilerin nasıl paylaşılacağı, iptal/iade ödemesinin müddete bağlanması, reklamların ciroyla orantılı yapılması, tekelleşmenin önüne geçilmesine yardımcı olacak unsurlar, küresel reklam ağlarına verilen reklamlardan oluşan vergi kaybını önleyen düzenlemeler tüm paydaşlar tarafından olumlu olarak karşılanıyor.
SEKTÖRÜN İTİRAZLARI
Sektör temsilcileri, tüketici ve tekelleşmeyle ilgili genel olarak yapılan düzenlemeyi olumlu görse de kimi itirazlar mevcut. İptal/iade ödeme müddetinin beş günle sonlandırılıp, 14 günlük yasal iade müddetinden evvel yapılmasının operasyonel zorluk üreteceği ve yasal iade müddetine taşınması genel beklenti. Öte yandan muhakkak hacmin üzerindeki şirketler için lisans fiyatlarının yüksekliği yatırımcıları ürkütmüş durumda. Düzenleme, muhakkak hacmi geçen e-ticaret şirketlerinin ödeme, kargo vb, üzere kesimlere girmesinin önünü kapatıyor. Yani e-ticaret şirketlerinin faaliyet alanlarının sonlandırılarak SuperApp olmalarının önüne geçilmesi tekrar dal tarafından tartışılan mevzulardan biri. Hacmi belirli büyüklüğün üzerinde olan pazar yerlerinin kendi özel markalarıyla eser üreterek satış yapmalarının mahzur olunması da tartışılan öteki bir bahis. Küçük hacimli pazar yerlerinin kendi özel markalarına müsaade verilmesi, büyüklerin ise kendi markalarına mahzur olunması adil bulunmuyor. Kimi kesim temsilcileri ise yasanın fazla muhafazacı olduğunu ve ticaretin kendi doğal akışına ziyan verebileceği görüşünü taşıyor.
Sektör ve hükümet tarafından daha epey tartışılacağı, bütün dalı derinden etkileyecek ve birtakım unsurların gözden geçirilmesinin zorlanmasının beklendiği e-ticaret yasası, 1 Ocak 2023’te yürürlüğe girecek. Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten evvel yapılan ve tıpkı tarihten itibaren altı ay içinde bu düzenlemeye uygun hale getirilmeyen aracılık mukavelelerinin ilgili kararları geçersiz sayılacak. Yükümlülüklere 1 Ocak 2024’e kadar ahenk sağlanması, lisans alma ise 1 Ocak 2025’ten itibaren yerine getirilmesi kararına bağlanmış.
DİKKAT ÇEKEN AYRINTILAR
– E-ticaret pazar yerinde kendisinin satış yapıp yapmadığına bakılmaksızın başka elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların mal yahut hizmetlerinin teminine yönelik mukavele yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlayan aracı hizmet sağlayıcılar “elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı” olarak; ister e-ticaret pazar yerinde isterse kendine ilişkin e-ticaret ortamında, kendi mal yahut hizmetlerinin teminine yönelik mukavele yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcılar ise “elektronik ticaret hizmet sağlayıcı” olarak tanımlanacak.
– Seyahat acenteliği, sivil havacılık, ferdi emeklilik, bankacılık, sigortacılık, finansman, sermaye piyasası, ödeme hizmetleri, bahis ve baht oyunları ile elektronik haberleşme alanlarında faaliyet gösteren işletmeler, e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı yahut e-ticaret hizmet sağlayıcı kabul edilmeyecek.
– Yükümlülükler süreç hacmine nazaran ayrılmış. Yıllık net 10, 30 ve 60 milyar ve üzeri süreç hacimleri üreten şirketlere çeşitli yükümlülükler getirildi. Tüm çizelgeye nazaran haksız ticari uygulama sayılacak durumlar maddede açıkça tabir edildi. Hangi durumda ne çeşit ve büyüklükte idari yaptırımların uygulanacağı belirtildi.
– Bir takvim yılındaki net süreç hacmi 10 milyar liranın, iptal ve iadeler hariç süreç sayısı 100 bin adedin üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı, faaliyetine devam edebilmek için Ticaret Bakanlığı’ndan lisans almak ve lisansını yenile-
mek zorunda olacak.