TBMM Lideri Mustafa Şentop, Büyükelçiler Konferansı için Ankara’da bulunan büyükelçilere, “Batı dünyasını korkuya sevk eden sistemsiz göç dalgasının temelinde, göçün kaynağı olan bölgelerdeki katlanılmaz ekonomik kurallar ve can güvenliğini ortadan kaldıran kanlı çatışmalar vardır. Dehşetle yönetmek, açlıkla terbiye etmek siyaseti bütün insanlığa ziyan vermektedir. Bu ziyan en çok da bu politikayı uygulayanlara dönecektir. Meğer yeni bir dünya, yeni bir siyaset, insanı temel alan yeni bir barış ve refah telakkisi mümkündür ve kuraldır. Türkiye’nin benimsediği Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın ‘dünya 5’ten büyüktür’ tabiriyle formülünü bulan yeni diplomasi anlayışı insanlığın muhtaçlık duyduğu yegane ve mecburî barış yoludur” kelamları ile seslendi.
TBMM Lideri Mustafa Şentop, bugün Büyükelçiler Konferansı kapsamında Ankara’da bulunan büyükelçileri için TBMM’de yemek verdi. Programa, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da katıldı. Çavuşoğlu, şunları söyledi:
“Bakanlık olarak temsil etmekle gurur duyduğumuz aziz milletimizin iradesinin gerçekleştiği Aziz Meclis’imizde bulunmaktan onur duyuyoruz. Sayın Cumhurbaşkanımızın liderliğinde, dünyaya veren sorumluluk sahibi dış siyasetimiz, değerlerimizden ve Anadolu irfanının temelindeki akıl ve vicdandan besleniyor. Her yıl global seviyede Büyükelçi ve daimî temsilcilerimizle birlikte hem merkezde, hem yurt dışında vazife alan arkadaşlarımızla bir arada bir ortaya gelerek dünyadaki yönelimleri ele alıyor, büyük resmi görmeye çalışıyoruz. Buna nazaran de aldığımız talimatlar çerçevesinde de politikalarımızı oluşturuyor, hayata geçiriyoruz.
En büyük paydaşlarımızdan birisi gazi Meclis’imiz. Dışişleri Bakanlığı olarak Gazi Meclis’imizi dış siyaset mevzularında bilgilendirmeyi önemsiyoruz. Meclis nöbetlerimizde milletvekillerimizle fikir alışverişinde bulunuyoruz. Bir parlamenter kontrol yolu olarak, yazılı soru önergelerini cevaplayama da hassasiyet gösteriyoruz. Geçtiğimiz yıl bu oran, Bakanlığımızın verdiği oran yüzde 93,38’di. 2021’de yüzde 95. Neden yüzde 95 diye sorulabilir. Bu da hoş bir soru. Bu gelen soruların kimileri bizim bakanlığımız ile ilgili değil, farklı kurumları, bakanlıkları ilgilendirdiği için ve o istikamette yönlendirmeler de yapıyoruz.
Gelen soru önergelerinin kimileri bizim Bakanlığımız ile ilgili değil, milletvekillerimiz uygun niyetle gönderebilirler, farklı kurum ve bakanlıkları ilgilendirdikleri için o istikamette yönlendirmeler de yapıyoruz. TBMM heyetlerimize, yurt dışı faaliyetlerinde 255 temsilciliğimizle elimizden gelen takviyesi vermeye devam edeceğiz.”
TBMM Lideri Mustafa Şentop ise şunları söyledi:
“Meclis bu ülkenin her evladının kendi evidir”
Çatısı altında bulunduğumuz yüce Meclis, bu ülkenin her evladının kendi konutudur. Şu an kendi meskeninizde bulunmuş oluyorsunuz. Devleti tekrar kuran ve ulusal çabayı yürüten bu gazi meclisin Cumhuriyet Devri hariciyesi için ayrıyeten değerli bir tarafı vardır. Çünkü ordumuz işgal ve istila karşısında cephelerde kahramanca çarpışırken, büyük meclisin içinden çıkan diplomatik temsil heyetleri ve mümessillerimizde ulusal devletin ve aziz milletimizin var oluş savaşını yürütmek için hayırla anılmayı hak eden büyük bir uğraş yürütüyordu.
“Hariciyemiz de yüz yıl evvel gazi Meclisimizin yönettiği ulusal çabanın asli bir parçasıdır”
Milli uğraşın bir safhası da diplomasi alanında gerçekleşiyordu. O sıkıntı yıllarda yurt dışında vazife alan diplomat ve mümessillerimiz şayet milletvekiliyseler, milletvekillikleri devam ediyor kendileri müsaadeli sayılıyordu. Şunu da eklemeliyim. Atatürk devrinde yani 1920-1938 yılları ortasında vazife yapan elçilerimizin sayısı 38’dir. Bunların 22’si milletvekilliği yapmış isimlerdir. Bu 22 ismin ortasında bakanlık hatta başbakanlık yapmış olanlar da vardı. Hasebiyle hariciyemiz de yüz yıl evvel gazi Meclisimizin yönettiği ulusal uğraşın asli bir modülüdür. O heyecanlı günlerin meşakkatine tıpkı cephedeki askeri, cephe gerisindeki millet üzere hariciye mensuplarımızda göğüs germiştir. Bütün bu uğraşları hatırladığımız da kıymetli bir kısmı alaylı denilebilecek o günün değerli diplomatlarını rahmetle ve minnetle anıp ulaştığımız düzey için şükretmemek memnuniyet duymamak elde değildir.
“Küresel barış isteniyorsa muhtaçlık duyulan sınırı hareket Türkiye’nin üstlendiği bu akil diplomasisidir”
Sizlerle üç yıl evvel 7 Ağustos 2019’da alanda ve masada güçlü diplomasi temasıyla toplanan 11. Büyükelçiler Konferansı vesilesiyle tekrar bu salonda bir ortaya gelmiştik. Bugün de 2023 ve ötesinde akil ve müşfik Türk diplomasi temasıyla toplanan 13. Büyükelçiler Konferansı vesilesiyle buradayız. Cumhuriyet’in kuruluşunun yüzüncü ve hariciye teşkilatımızın kuruluşunun beş yüzüncü yılının idrak edileceği 2023 yılına yaklaşılırken bu türlü bir temanın seçilmesi açık söyleyeyim ziyadesiyle memnuniyet vericidir ve çok isabetlidir. Çünkü bu tema yalnızca Türk diplomasisinin karakterini hakkıyla tespit etmekle kalmayıp, global meselelerin tahlilini işaret etmesi bakımından da çok değerlidir. Global barış isteniyorsa, çatışmalara tahlil aranıyorsa muhtaçlık duyulan sınırı hareket Türkiye’nin benimsediği ve üstlendiği bu istikamettir. Yani akil ve müşfik bir diplomasidir.
“Yeni bir dünyanın arefesinde olduğumuz açıktır”
Dünyamız bugün büyük bir belirsizlik içinde ekonomik ve politik alt üst oluşlar, ağır bir belirsizlik ve her an değişen istikrarlar bugünün dünyasını niteleyen özellikler… Bu durumun son 30 yılın mahsulü olduğu ve yeni bir dünyanın arifesinde olduğumuz çok açıktır. Bilindiği üzere Sovyet Bloku çöküp soğuk savaş sona erdiğinde dünyada büyük bir optimistlik havası oluşmuştu. Ne de olsa batı medyalarınca ikinci büyük savaştan sonra ‘bütün kötülüklerin kaynağı ve zalim bir şer odağı’ olarak tasrif edilen komünist güçler karşısında tüm dünya kesin bir zafer kazanmıştı. Ancak kapitalist blokun bu kesin zaferini kutlayan ve dünyada daha adil bir sistemin kurulacağına inanan batı dışı ülkeler ve batılı iyimserler ne kadar yanıldıklarını kısa bir mühlet içinde anladılar. Ruanda ve Bosna soykırımları dünyanın farklı bölgelerinde patlak veren kanlı çatışmalar, soğuk savaş atmosferinde hissedilmeyen ideolojik kutuplaşmaların gölgesinde kalmış kimlik çabalarını trajik bir biçimde ortaya çıkardı.
Özellikle 11 Eylül hücumlarından sonra dünya global terör ve bu tehditti ortadan kaldırmak üzere girişilen terörle uğraş tezleriyle karıştı. Birini başkasına üstün tutmadan konuşmak gerekirse soğuk savaş kutuplaşmasıyla şekillenen dünün dünyası, son otuz yılda temelleri atılan ve kapsamlı bir dönüşüme hamile olduğu anlaşılan bugünün dünyasına nazaran çok daha sakin, durağan ve istikrarlıydı. Bugünün dünyası, içinde yaşadığımız çağ yalnızca savaşların değil, yoksulluğun, sömürünün, eşitsizliklerin ve insan haysiyetiyle bağdaşmayan her türlü muamelenin adeta kurumsallaştığı ve ne yazık ki tabiileştiği bir vakit dilimi.
“Bu tablo birebir vakitte yer yüzünde pek çok sorunun sebeplerini de ortaya koymaktadır”
2021 yılında yayınlanan bir rapora nazaran 1 milyon doların üzerinde zenginliği bulunan ve dünya nüfusunun yalnızca yüzde 1,1’ini oluşturan 56 milyon kişi, global refahın yüzde 45,8’ini elinde tutmakta. Buna rağmen zenginliği 10 bin doların altında olan ve dünya nüfusunun yüzde 55’ini oluşturan geniş bir kitlenin global refahtan aldığı hisse sadece yüzde 1,3. Bu bilgileri ayrıntılandırırsak karşımıza daha dramatik bir gerçeklik çıkıyor. Dünyanın yüzde 10’unu teşkil eden en güçlü sınıf global refahın yüzde 85’ini elinde tutarken, günlük 1,9 doların altında bir parayla hayatlarını sürdürmek zorunda kalanların oranı dünya nüfusunun yüzde 8,6’sını oluşturuyor. Üstelik bu oran salgının tesiriyle bir evvelki yıla kıyasla artmış durumda. Bu tablo yalnızca global eşitsizliği ve işleyiş aksaklıklarını mı tabir ediyor? Hayır. Bu tablo tıpkı vakitte yer yüzünde pek çok sorunun ve insani dramın sebeplerini de ortaya koymaktadır.
“Göç hareketliliği de dahil insani bütün sıkıntıların temel sebebi global sistemin köhne ve fonksiyonsuz yapısıdır”
Birçoğuna iştirak edip fikirlerimizi söylediğimiz milletlerarası toplantıların son yıllarda birinci sıradaki başlığı ‘göç ve göçmenler.’ Her toplantıda uzun uzun bu sıkıntıyla ilgili alınacak önlemler, takip edilecek stratejiler, tatbik edilecek siyasetler lisana getiriliyor. Bu toplantılardan sonuca müessir kararların çıkmadığı, sorunun vahamet kesbederek büyüdüğü hepimizin malumudur. Şuna açıkça ve yüksek sesle söze mecburuz. Göç hareketliliği de dahil insani bütün problemlerin temel sebebi global sistemin köhne ve fonksiyonsuz yapısıdır. Cari global sistem, temsil kabiliyetine sahip, adil, aktüel ve ikili standartlardan arınmış bir hale evrilmezse dünyadaki çatışmaları engellemek bir yana yeni çatışmalara yol açmaya devam edecektir.
“Açlıkla terbiye etme siyaseti bütün insanlığa ziyan vermektedir”
Mütemadi kaosu yani istikrarlı istikrarsızlığı coğrafyaları ve insan topluluklarını direktörün en uygun ve maliyetsiz yolu olarak görmek felaketi davet etmekten diğer bir mana taşımamaktadır. Gerçekten batı dünyasını telaşa sevk eden sistemsiz göç dalgasının temelinde göçün kaynağı olan bölgelerdeki katlanılmaz ekonomik koşullar ve can güvenliğini ortadan kaldıran kanlı çatışmalar vardır. Endişeyle yönetmek, açlıkla terbiye etmek siyaseti bütün insanlığa ziyan vermektedir. Bu ziyan en çok da bu politikayı uygulayanlara dönecektir. Meğer yeni bir dünya, yeni bir siyaset, insanı temel alan yeni bir barış ve refah telakkisi mümkündür ve kaidedir. Türkiye’nin benimsediği Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın ‘dünya 5’ten büyüktür’ tabiriyle formülünü bulan yeni diplomasi anlayışı insanlığın gereksinim duyduğu yegane ve mecburî barış yoludur. Başta Birleşmiş Milletler olmak üzere milletlerarası örgütlerde ıslahat zorunluluğuna dair teklifler, global ilgilerde hukuka ve adalete vurgu yapan yorumlar her vakit olmuştur. Lakin sayın cumhurbaşkanımızın ortaya koyduğu tutum, sadece teorik bir itiraz ve tenkit olmayıp alanda sizlerin eliyle hoş ve tesirli uygulama örnekleri verilmiş somut bir yol haritasıdır.
“Dünya yeni ve belirleyici bir dizaynın içindedir”
Modern vakitlerde, dünyanın aşikâr aralıklarla kesin, belirleyici ve kapsamlı dizaynlara tabi olduğunu görürüz. Son yüz yılda birinci ve ikinci dünya savaşları sonrasında ve son olarak Sovyet Bloku’nun çökmesini takip eden süreçte global dizaynlar gerçekleşmiştir. Son yüz yılda ekonomik, politik ve kültürel bakımdan yaşadıklarımız meskul dizaynların direkt sonuçlarıdır. Bütün emareler ve yaşananlar göstermektedir ki dünya yeni ve evvelkinden çok daha belirleyici bir dizaynın eşiğindedir hatta içindedir. Geçen yüz yıl gerçekleşenlerde tesirli olamamanın meşakkatlerini en ağır haliyle deneyim etmiş bir ülke olarak Türkiye içinde bulunduğumuz bu yeni global dizaynda inisiyatif almaya, tartısını koymaya mecburdur. Bu ihmal edilemez bir görev ve mecburiyet olarak önümüzde durmaktadır.
“Türkiye, belirleyici bir aktör olarak bulunmaya kararlıdır”
Tarihin hızlandığını ve şekillendiğinin farkında olarak bilhassa son 10 yılda buna hazırlanan Türkiye, bahsettiğim yeni tasarım sürecinde masada bir husus başlığı olarak değil, etkileyici ve belirleyici bir aktör olarak bulunmaya kararlıdır. Meşhur bir kelamdır: ‘Gücünüzün gölgesi müzakere masasına düşmedikçe diplomasi yapamazsınız.’ Durum tam manasıyla böyledir. Mesela 1920’de birinci Dışişleri Bakanımız Bekir Sami Beyin Moskova ziyareti sırasında Türkiye’ye takviye karşılığı olarak Ermenilere Doğu Anadolu’da toprak verilmesi koşulunu koşan muhatapları yedi ay sonra bu talebinden vazgeçip 16 Mart 1921’de dostluk muahedesi imzalamıştır. Elbet ki bunun sebebi ortada geçen yedi ayda Türkiye’nin doğuda Ermenilere, güneyde Fransızlara, batıda Yunan işgal ordusuna karşı kazandığı zaferlerdir. Sevr projesinde ısrar edenlerin yeni bir konferans düzenlemelerinin sebebi de birebirdir. Lozan’ın misal bir biçimde kati ve inkar edilemez bir zafer sonrasında imzalandığını biliyoruz. Hasebiyle ulusal çaba örneği bize şunu göstermektedir: zafer alanda namlunun ucunda askerin cüret ve zekasında masada ise diplomatın maharet, inanmışlık ve özgüvenindedir.
“Haklı olmanın yetmediği hazırlıklı olmanın mecburiyet olduğu bir çağdayız”
Haklı olmanın yetmediği, hazırlıklı olmanın hayatta kalmak ve hayatta tutmak için mecburiyet olduğu bir çağdayız. Kıbrıs da 1960’lardan itibaren berbatlaşan durum ve Türk toplumunun maruz kaldığı katliama varan muameleler karşısında müdahale için 1974’e kadar beklemek zorunda kaldık. Zira çıkarma gemisi başta olmak üzere kâfi donanımımız yoktu. Tam 10 yıl Barış Harekatı’na hazırlandık. Ama köprülerin altından çok su akmış, üstünden çok kervan geçmiştir. Bugün Türkiye’nin değil çıkarma gemisi Doğu Akdeniz’de ve Karadeniz’de gücümüzün ilanı ve sembolü olarak vazife yapan sondaj gemileri vardır. Daha dün dördüncü sondaj gemimiz olan Abdülhamid Han denize indi ve Doğu Akdeniz’de misyon yerine hareket etti. Bütün bunlar imkanları kâfi olmadığı için Kıbrıs’taki soydaşlarına lakin 10 yıl sonra ulaşabilen Türkiye’den ‘Mavi Vatan’ iradesine ortaya koyan Türkiye’ye gelişimizi göstermesi bakımından çok değerlidir.
“Tahıl Koridoru Muahedesi akil diplomasinin müşahhas örneğidir”
Çatışmaların ağırlaştığı, sistem içi tansiyonların süratlice krize dönüştüğü dünyanın zenginliklerinin adaletsiz paylaşımından kaynaklanan huzursuzlukların artığı göç dalgalarının yaşandığı bu türlü bir periyotta Türkiye’nin akil ve müşfik diplomasisine büyük muhtaçlık olduğu her an tekrar görülmektedir. Rusya ve Ukrayna ortasında yaşanan çatışma öncesinde ve esnasında Türkiye’nin takındığı hal bunun açık ve hoş delilidir. Salgın sonrasında tedarik zincirlerinin aksamasından yada kopmasından kaynaklanan büyük kasvetler yaşanırken birde buna besin krizinin eklenmesi felaket sayılabilecek bir gelişme olacaktı. Ancak sayın cumhurbaşkanımızın kararlı, istikrarlı, makul liderliği değerli bakanımız Mevlüt Çavuşoğlu’nun maharetli yönetimi ve dışişleri bürokrasimizin ağır çabası sonucunda varılan Tahıl Koridoru Muahedesi akil diplomasinin müşahhas örneğidir. Bu ve gibisi örnekler bir sefer daha göstermektedir ki Türkiye artık güç istikrarına tabi bir ülke olmaktan çıkıp, istikrar sağlayan bir güç olmaya gerçek emin adımlarla ilerlemektedir.
“Asıl muvaffakiyet ve kalıcılık sağlayan davranış barış yapmayı bilmektir”
Kimilerine nazaran milletimizin ayırt edici vasfı savaş teknolojileri geliştirme ve bunları kararlılıkla uygulayabilme kabiliyetidir. Halbuki milletler yalnızca savaşarak kalıcı muvaffakiyet elde edemezler. Gerçekten tarihin aşikâr periyotlarında çok büyük askeri zaferler kazanmış kimi toplulukların ve kavimlerin vakitle yok olduklarını ve etkisizleştiklerini hepimiz görmüşüz. Asıl muvaffakiyet ve kalıcılık sağlayan davranış barış yapmayı bilmektir. Hakikaten, ‘barışmasını bilmeyen hengame etmesin’ kelamı de bize aittir.
Önümüzdeki yıl hariciye teşkilatımızın kuruluşunun beş yüzüncü yılını kutlayacağız. Böylesi esaslı bir teşkilata sahip olmak milletimiz ismine bir iftihar vesilesidir. Reisülküttaplığın resmi olarak kuruluşunu temel alan bu tarihi daha da geriye götürmek mümkündür. Bilinen bin beş yüz yıllık geçmişe sahip esasen Türk diplomasisinde ve devlet idaresinde en çok üzerinde durulan konu ticaret yollarının inançlı ve açık tutulmasıdır. Bu diplomasimizin neden akil vasfıyla nitelendirilebileceğinin tarihi delilidir.
“Son periyotlarda parlamenter diplomasinin ehemmiyeti artmaktadır”
Dünyalarda son devirlerde parlamenter diplomasinin değeri ve aktifliği artmaktadır. Bu bağlamda parlamenter asambleler nezdindeki heyetlerimiz, dostluk gruplarımız, ihtisas komitelerimiz ve milletvekillerimiz ağır bir faaliyet içindedir. Parlamenter diplomasi çerçevesinde yürüttüğümüz birtakım faaliyetleri kısaca burada lisana getirmek istiyorum. Geçtiğimiz yıl İslam İş Birliği Teşkilatı Parlamento Birliği (İSİPAB) Başkanlığı’nı devraldık. İSİPAB’ı güçlendirmeyi ve kurumsal kapasitesini artırmayı hedefliyoruz. Bu çerçevede kimi yeni teşebbüslerde bulunduk. Kurduğumuz Müslüman Topluluklar ve Azınlıklar Alt Komitesi’yle dünyanın her köşesinde Müslümanların maruz kaldığı hak ihlallerini nizamlı ve sistematik bir biçimde izleme ve raporlama çalışması yürüterek milletlerarası topluluğun gündemine taşımayı amaçlıyoruz. Yeniden bu yıl parlamentolar ortası birlik ile Global Parlamenter Göç Konferansı’nı düzenledik. Asya Parlamenter Asamblesi’nin devir lideri olarak çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi, NATO Parlamenter Asamblesi, AGİTPA, Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi, KEYPA, Asya Parlamenter Asamblesi üzere temsil edildiğimiz bütün milletlerarası kuruluşuz nezdindeki heyetlerimiz başta Dışişleri Kurulu ve Avrupa Birliği Ahenk Komitesi olmak üzere ihtisas komitelerimizin çalışmalarıyla, yüz kırk altı ülkeyle kurduğumuz dostluk gruplarımızın faaliyetleriyle ülkemizin dış siyasetini ve önceliklerini dünyanın dört bir tarafında ve her mümkün yerde tesirli bir formda ortaya koymaya çalışıyoruz. Bu doğrultuda üçlü ve çok taraflı düzenek ve konferanslara öncülük ediyor, yabancı parlamentolarla imzaladığımız iş birliği protokolleri çerçevesinde bilgi ve deneyim paylaşımını artırmayı hedefliyoruz. Sizlerde başta sayın bakanımız olmak üzere dış temaslarımızda her vakit yanımızda oluyorsunuz ve desteklerinizi esirgemiyorsunuz.
“Gösterdiğiniz çaba için milletimiz size minnettardır”
Son iki yüz yıldır büyük gayretlerle tarihimizin ana taşıyıcı sütunlarından olan hariciyemizin bundan sonra da Türkiye’nin büyük gayelere ulaşma gayretinde değerli görevler üstleneceğine, bu görevlerin altından hakkıyla kalkacağına itimadımız tamdır. Esaslı ve erdemli bir geleneğin bugünkü temsilcileri olarak sizlerin yine büyük Türkiye tezimizin iradesinin, ısrarının yürütülmesinde ve tahakkukunda aziz milletimizi temsilen yapacaklarınız ebediyen hayırla anılacaktır. Kıbrıs, Ermeni iftiraları, terör örgütlerine karşı yürüttüğümüz uğraş başta olmak üzere Türkiye’nin asli problemlerini milletlerarası seviyede duyurmak ve savunmak konusunda gösterdiğiniz uğraş için milletimiz size minnettardır. Bu vesileyle terör ataklarında kaybettiğimiz şehit diplomatlarımızı rahmetle anıyorum.” (ANKA)