Astana formatı kapsamında Türkiye-İran-Rusya ortasındaki üçlü tepe İran’ın başşehri Tahran’da gerçekleştirildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin konuşmalarıyla başlayan dorukta Suriye’deki gelişmeler masaya yatırıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Terör örgütleri ile gayretimiz, nerede ve kimler tarafından desteklendiğine bakılmaksızın her daim sürecektir. Ulusal güvenliğimize kasteden şer odaklarını Suriye’den söküp atmakta kararlıyız. Astana garantörleri olarak, Rusya Federasyonu ve İran’dan beklentimiz bu uğraşta Türkiye’ye takviye olmalarıdır” dedi. Erdoğan, şöyle devam etti:
“Görüşmelerimizde evvelce varılan mutabakatların uygulama durumunu da gözden geçirdik. PKK, YPG, PYD terörü hepimizin ortak problemidir. Astana garantörleri olarak, bugüne kadar sergilediğimiz iş birliğini sürdürerek bu maksatlara el birliği ile ulaşacağımıza yürekten inanıyorum. Fakat Suriye’nin huzuru ile birlikte toprak bütünlüğü karşısında en değerli tehdit terör belasıdır. DEAŞ, PKK, PYD, YPG ve öteki tüm terör örgütleriyle gayret kesintisiz bir halde sürdürülmelidir.”
‘ONURLU GERİ DÖNÜŞ’
PKK, PYD ve YPG’nin Fırat’ın batısında ve doğusunda terör hareketlerine devam ettiğini söz eden Erdoğan, Suriye halkına yapılacak en büyük yeterliliğin bölücü terör örgütünün işgal ettiği topraklardan büsbütün sökülüp atılması olduğunu vurguladı. “Bölgemizin geleceğinde, bölücü teröre ve uzantılara yer olmadığının kesin olarak anlaşılması gerekiyor” diyen Erdoğan, şunları kaydetti:
“Türkiye, güney sonu boyunca terörden arındırdığı bölgelerle hem sivillerin hayatını korumuş hem sistemsiz göçü engellemiş hem de Suriye’nin toprak bütünlüğüne değerli katkı vermiştir. Önümüzdeki periyotta de eli kanlı terör örgütlerine yönelik odunsuz gayretimizi sürdüreceğiz. İhtilafın, BM Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararı temelinde yürütülecek bir siyasi süreçte son bulması ortak temennimizdir. Suriyeli sığınmacıların ülkelerine geri dönüşleri konusunu da görüştük. Maksadımız, Suriyeli kardeşlerimizin ülkelerine istekli, inançlı ve onurlu formda, huzuru kalple dönmelerini temin etmektir. Bunun için gerekli koşulların el birliğiyle oluşturulabileceğine yürekten inanıyorum.”
PKK, PYD ve YPG örgütünün aldığı dış takviyeyle Suriye’nin bölünmesini pekiştirecek adımlar attığını gördüklerini lisana getiren Erdoğan, şu tabirleri kullandı:
‘VAKTİ GELDİ’
“Bu terör örgütü, bölücü gündemini ilerletirken, akınlarını sürdürürken, Türkiye’nin kayıtsız ve hareketsiz kalmasını beklemek mümkün değildir. Siz pahalı dostlarımızdan Türkiye’nin güvenlik telaşlarını anladığınıza dair tabirler duyuyorum. Buna müteşekkirim, fakat yalnızca kelamlar yaralara derman olmuyor. PKK, YPG, PYD ögelerinin hududumuzdan en az 30 kilometre öteye büsbütün çekilmesi, vaktinde yapılan mutabakatların bir gereğidir. Lakin, bu hala gerçekleşmemiştir. Tel Rıfat ve Münbiç, terör yatağı haline dönüşmüştür. Terör örgütünün sığındığı bu limanları temizlemenin vakti esasen çoktan gelmiştir. Astana ortaklarımızdan beklentimiz, Suriye’de istikrarın sağlanmasına yönelik gayretlerimize samimi dayanak vermeleridir.”
‘SÜREÇ CANLANDIRILMALI’
Erdoğan, Suriye’deki siyasi süreç konusunda ise şunları söyledi: “Anayasa komitesi çabalarımız sonucu faaliyete geçmiş, bugüne kadar sekiz kere toplanmıştır. Önümüzdeki hafta yapılması planlanan dokuzuncu toplantının ertelenmesi üzücüdür. Anayasa Komitesi’nin başarısızlığı, Astana sürecinin başarısızlığı olarak görülmektedir. Komitenin süratli biçimde somut sonuçlar elde etmesi temin edilmelidir. Bunun için de toplantıların nizamlı formda BM’nin kolaylaştırıcılığında ve BM merkezlerinden rastgele birinde düzenlenmesi sağlanmalıdır. Rejimin hali ise süreci baltalamaktadır. Bu tablo karşısında süreci canlandırmamız koşuldur. Astana süreci, öncü rolünü ve inisiyatif üstünlüğünü kaybetmemelidir. Bu amaçla rejim nezdinde gereken telkinlerde bulunacağınıza inanıyorum.”
PUTİN VE REİSİ’DEN ABD’YE TEPKİ
‘FIRAT’IN DOĞUSUNDA BÖLÜCÜ KIŞKIRTMA VAR’
Rusya Devlet Lideri Putin ve İran Cumhurbaşkanı Reisi, ABD’nin Suriye’deki faaliyetlerine reaksiyon gösterdi. Putin, “Fırat’ın doğusundaki zorluğu değerlendirdik. Yabancı ülkelerin bu terör örgütleri üzerinden bölücü kışkırtması mevcut. Bu nedenle Fırat’ın doğusunda Suriye hükümeti denetimi sağlamalıdır” dedi. Reisi ise yabancı güçlerin Suriye’yi terk etmesi gerektiğini söyleyerek, “Bu toplantıda Suriye’nin egemenliğine ve toprak bütünlüğünün ehemmiyetine vurgu yapıldı. Bu doğrultuda ABD’nin Fırat’ın doğusundaki varlığı kabul edilemez. ABD, Suriye’nin doğal kaynaklarını yağmalıyor. Tüm yabancı güçler Suriye’den ayrılmalı. ABD, en kısa vakitte Suriye’yi terk etmelidir” diye konuştu.
ZİRVE SONRASI ORTAK BİLDİRİ
Üçlü doruğun akabinde Türkiye-İran-Rusya ortak bildirisi yayımlandı. Bildiride “Devlet liderleri, Suriye’nin çeşitli bölgelerindeki terör örgütleri ve bunlarla iltisaklı farklı isimlerdeki kümelerin artan varlık ve faaliyetlerini kınamışlardır. Suriye’nin kuzeyi ile ilgili tüm düzenlemelerin eksiksiz bir formda uygulanması gerektiğinin altını çizmişlerdir. Gayrimeşru özyönetim teşebbüsleri dahil olmak üzere, terörle çaba kisvesi altında alanda yeni gerçeklikler yaratılmasına dair her türlü teşebbüsü reddetmişlerdir” denildi.
Resmi karşılamada iki ülkenin ulusal marşlarının yanı sıra “Çağrı Filmi” müziği de çalındı.
İRAN’LA 30 MİLYAR DOLAR TİCARET HEDEFİ
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Sadabad Sarayı’nda İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi tarafından resmi merasimle karşılandı. Erdoğan ve Reisi, ikili görüşme ve Türkiye-İran Yüksek Seviyeli İşbirliği Konseyi’nin 7. toplantısı sonrasında ortak basın toplantısında konuştu. Yapılan istişarelerin iki ülke münasebetlerine yeni bir ivme kazandıracağına inandığını belirten Erdoğan, “Cumhurbaşkanı Reisi’nin ortaya koyduğu İran’ın komşularla bağlarının geliştirilmesi vizyonunu çok kıymetli buluyorum. Siyasi, askeri, ekonomik, ticari, kültürel bütün bu alanlarda etraflıca görüşmelerimizi gerek ilgili bakan arkadaşlarımız gerekse bizler tabir etmek fırsatını bulduk” dedi.
Erdoğan, İran ile 30 milyar dolarlık bir ticari hacme ulaşma maksadı belirterek, “Şu an itibariyle 7.5 milyar doları yakaladık. Ben inanıyorum ki iki ülkenin kararlı yürüyüşüyle 30 milyar doları yakalayacağız” diye konuştu. Terörle gayrete de vurgu yapan Erdoğan, “Terörle çabamız büyük bir ehemmiyet arz ediyor. PJAK, PKK, PYD, YPG, FETÖ terör örgütleri her iki ülkenin de önemli manada baş belasıdır” dedi. Reisi de “Şüphesiz Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İran ziyareti iki ülke ortasındaki alakalar için bir dönüm noktası olacaktır. Yaptığımız görüşmelerde iki ülke ortasındaki ilgilerin iktisat ve ticaret başta olmak üzere birçok alanda güçlendirilmesi gerektiği konusunda güçlü bir irade ortaya konuldu” tabirlerini kullandı.
HAMANEY İLE GÖRÜŞTÜ
Cumhurbaşkanı Erdoğan, İran’ın dini başkanı Ayetullah Ali Hamaney ile de bir ortaya geldi. Görüşmede Erdoğan, “Suriye’nin toprak bütünlüğü konusunda halimiz çok açık ve nettir. Suriye’den istediğimiz siyasi süreci başlatması” dedi.
Hamaney ise Türkiye’ye terör örgütleri ile gayrette takviye vereceklerine dair kelam vererek, “Türkiye’nin hudut güvenliği bizim de güvenliğimizdir” diye konuştu. Suriye’nin toprak bütünlüğüne kıymet verdiklerini lisana getiren Hamaney, “Suriye’nin kuzeyine yönelik askeri bir operasyon hem Türkiye’nin hem de Suriye’nin ziyanına ve terör örgütlerinin yararına olacaktır” tabirlerini kullandı.
PUTİN’DEN ERDOĞAN’A ARABULUCULUK TEŞEKKÜRÜ
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Tahran’da üçlü tepe öncesi Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile görüştü.
Putin “Astana Zirvesi’nde bu türlü bir görüşme imkanımız olduğu için hakikaten çok mutluyum. Sizi gördüğüme hakikaten çok sevindim. Görüşülecek pek çok husus var. Bilhassa arabuluculuk gayretlerinizden ötürü, üçlü görüşmelerimize, tahıl-ihracata yönelik görüşmelerimize imkan sağladığınız için size teşekkür ederim. Sahiden de arabuluculuk gayretleriniz çok önemlidir” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da “Ben de çok çok teşekkür ediyorum. Diplomasimizi telefonlarla sürdürdük, bu bizim için tekrar de bir artı. İnanıyorum ki bu süreç içeresinde sahiden arabuluculuk formatında da Rusya’nın yaklaşım usulü olumlu istikamette sürüyor. Son İstanbul görüşmelerinde de Rus heyetinin yaklaşım üslubu çok olumluydu. Buradan alacağımız sonuç, tüm dünyayı da olumlu etkileyecektir. Şahsım ve heyetim ismine teşekkür ediyorum. Görüşmelerimizin olumlu geçeceğine inanıyorum” sözlerini kullandı.
