Getty ImagesBirleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nda (BMGK), Suriye’ye yapılan memleketler arası insani yardımlara müsaade verilmesini sağlayan programın uzatılmasını Rusya veto etti. BMGK üyelerinin görüşmeleri sonuçsuz kalınca Pazar günü programın mühleti doldu ve insani yardım geçişleri süreksiz olarak durdu.
Suriye’deki savaş sebebiyle yerinden edilmiş ya da konutları büyük oranda ziyan görmüş 4 milyon bireye Birleşmiş Milletler öncülüğünde Türkiye’den ulaştırılan insani yardımların geçişi; BMGK’dan uzlaşma çıkmayınca durdu.
Rusya’nın veto ettiği tasarıya Çin de çekimser kaldı.
İrlanda ve Norveç’ten diplomatlar, cuma günü programın uzatılmasını veto eden Rusya’yla uzlaşmak için çalışmalarını sürdürüyor.
2020’de emsal bir biçimde BMGK uzlaşamadığı için insani yardım geçişleri durmuş; Konsey’in beşinci oylamasında karar çıkmış ve insani yardım geçişlerin bir günlük duraklamanın akabinde tekrar başlamıştı.
Birleşmiş Milletler (BM) yardımlardan sorumlu yöneticisi Martin Griffiths, Kanada’nın CBC televizyonuna verdiği röportajda hayati olan bu yiyecek, ilaç ve sığınma yardımlarının durması halinde “insanların öleceğini” söyledi.
Cuma günü yapılan oylamada Rusya, bir yıllık uzatma öngören oylamayı veto etmiş; akabinde altı aylık bir uzatma teklifinde bulunmuştu. Bu durumda Ocak ayında 15 üyeli BMGK’nın yine oylama yapması gerekecek.
Ancak BMGK’nın Rusya ve Çin’in dışında kalan başka daimi üyeleri ABD, İngiltere ve Fransa, altı aylık uzatmanın kâfi olmadığını; insani yardımların gereğince tesirli biçimde yürütülemeyeceğini söyleyerek Rusya’nın teklifini reddetti.
Cuma günü yapılan iki oylamanın akabinde Rusya, kendi tasarıları dışında gelen tüm teklifleri veto edeceğini açıkladı.
Rusya, BMGK’nın Türkiye’den giren yardımlarının muhaliflerin denetimindeki bölgeye geçtiği için Şam idaresinin egemenlik haklarını ihlâl ettiğini savunuyor ve yardımların Suriye içinden organize edilerek gönderilmesi gerektiğini savunuyor.
Suriye’ye insani yardım geçişleriyle ilgili her oylama, Rusya ve Batı ortasında bir tansiyona yol açıyor. Fakat bu yıl Ukrayna’daki savaştan ötürü Rusya ile bilhassa NATO üyesi ülkelerin ortasında önemli bir tansiyon olduğu için bu kere uzlaşma daha güç olabilir.
Tasarıların kabul edilmesi için BMGK’nın 5 daimi üyesinden (ABD, Rusya, Fransa, İngiltere, Çin) hiçbirinin veto etmemesi ve toplam 15 üyeden 9’unun onayı gerekiyor.
Suriye devletinin onayına gerek duymaksızın Türkiye’deki iki hudut kapısından İdlib ve Halep’te muhaliflerin denetimindeki bölgelere insani yardım ulaştırılmasını sağlayan düzenleme, 2014’ten bu yana 1 yıllığına kabul ediliyordu.
2019 sonunda tekrar Almanya ve Belçika’nın hazırladığı tasarıda, 2014’ten bu yana Ürdün ve Irak üzerinden de gelen, yani toplam 4 hudut kapısı kullanılarak ulaştırılan yardımların 3 hudut kapısından (Türkiye’deki iki kapı ve Irak’taki sınırdan) geçirilmesi öngörülüyordu.
Ürdün’den aslında 2018’den bu yana pratikte yardım ulaştırılmıyordu.
Rusya ve Çin’in 2019 sonundaki vetosuyla, Irak sonu da devre dışı bırakıldı ve iki hudut kapısından geçirilmesine karar verildi.
Ocak 2020’de program 6 ay için uzatıldı. 2020 başından itibaren yardımlar yalnızca Türkiye’nin Hatay kentindeki Cilvegözü Hudut Kapısı’ndan İdlib’e ve Kilis’teki Öncüpınar Hudut Kapısı’ndan Azez’e gönderiliyordu. Temmuz 2020’de Rusya ve Çin, hudut kapısının teğe indirilmesi karşılığında programın bir yıllığına uzatılmasını kabul etmiş ve geçişler tekrar başlamıştı. 2021’de de Cilvegözü Hudut Kapısı’ndan geçişlerin bir yıl için uzatılmasına karar verilmişti.