Anayasa Mahkemesi, SÖZCÜ’nün gündeme getirdiği, “Ülke için kritik kıymete sahip şirketlere el koyma yetkisi” olarak algılanan ve kaygılara yol açan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ni iptal etti.
14 Ekim 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 68 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde (CBK) yerli üretimin ve teknolojik kabiliyetlerin geliştirilmesini sağlamak, üreticilerin yatırım, üretim ve finansman süreçlerini kolaylaştırmak üzere kısa ismi SAİK olan Endüstrileşme İcra Komitesi’nin kurulmasına karar verildiği duyurulmuştu.
Kararnamede, Başkanlığını Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yapacağı Komite’nin misyon ve yetkilerinin sıralandığı 4’üncü unsurun e bendi, “Devlet artık istediği her şirkete el koyabilir” yorumlarına ve tasalara neden olmuştu.
SÖZCÜ Gazetesi, karara ait haberi 23 Ekim 2020’de yayımlamıştı.
Konuyu SÖZCÜ gündeme getirmişti. Uzmanlar unsurun çok net yazılmadığını vurgulayarak, bu karara dayanarak, devletin şirketlere “Yabancı ortak sokma” diyebileceğini; hatta ısrar halinde, şirketin Varlı Fonu’na devredilebileceği ikazında bulunmuştu.
4. Madde’nin e bendinde şu sözlere yer veriliyordu:
“Ülke için kritik değere sahip şirketlerin iştirak yapılarında, yurtiçi üretimin sürekliliğini ve ulusal güvenliği riske atabilecek değişikliklere ait yapılacak süreçler konusunda karar almak.”
CHP bu maddeyi Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı.
Dava dilekçesinde özetle; dava konusu kuralla CBK ile düzenleme yapılması yasaklanan mülkiyet hakkı ve kontrat özgürlüğüne sınırlama getirildiği, Endüstrileşme İcra Komitesine (SAİK) tanınan yetkinin bilinmeyen olduğu, kanunda açıkça düzenlenen mevzulara ait düzenleme yapıldığı, yasama yetkisinin devredildiği ve yürütme yetkisinin sonlarının aşıldığı belirtilerek kuralın Anayasa’nın 2., 7., 8., 13., 35., 48. ve 104. hususlarına karşıt olduğu ileri sürüldü.
“KAMU HÜKMÎ KİŞİLİĞİ YOK”
Yüksek Mahkeme şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
- Anayasa’nın 104. hususunun on yedinci fıkrasının üçüncü cümlesinde Anayasa’da münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen hususlarda CBK çıkarılamayacağı kararına yer verilmiştir.
- Anayasa koyucunun bir mevzunun kanunla düzenlenmesini özel olarak öngörmesi bu alanın münhasıran kanunla düzenlenmesini istediği manasına gelir. Bu kapsamda Anayasa bir mevzunun kanunla düzenleneceğini öngörmüşse bu mevzuda CBK çıkarılamaz.
- SAİK’in kuruluşu, vazifeleri ve üye yapısı dikkate alındığında merkezî yönetim içinde yer alan, kamu hukuksal kişiliği bulunmayan ve Cumhurbaşkanlığı yahut rastgele bir bakanlık teşkilatına dâhil olmayan kendine mahsus bir idari ünite olduğu anlaşılmaktadır.
- Kamu hükmî kişiliği bulunmayan, rastgele bir bakanlığın merkez yahut taşra teşkilatına da dâhil olmayan idari bir ünitenin misyon ve yetkilerinin CBK’yla düzenlenmesi Anayasa’nın 106. unsurunun on birinci fıkrasında öngörülen “Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, misyonları ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir” formundaki kural kapsamında bulunmamaktadır.
- Ayrıca kelam konusu misyon ve yetkiler Anayasa’da CBK ile düzenleneceği özel olarak öngörülen başka bahislerden da değildir. Hasebiyle kamu hukuksal kişiliği bulunmayan ve Cumhurbaşkanlığı yahut rastgele bir bakanlık teşkilatına dâhil olmayan SAİK’in misyon ve yetkileri Anayasa’da CBK ile düzenleneceği özel olarak öngörülen mevzulardan değildir.
HÜKÜM: İPTALİNE
Anayasa Mahkemesi sonuçta şu kararı kurdu:
13/10/2020 tarihli ve (68) numaralı Endüstrileşme İcra Komitesi Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 4. unsurunun (3) numaralı fıkrasının (e) bendinin husus bakımından yetki istikametinden Anayasa’ya ters olduğuna ve İPTALİNE, Muammer TOPAL, Rıdvan GÜLEÇ, Selahaddin MENTEŞ, Basri BAĞCI ile İrfan FİDAN’ın karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA 1/6/2022 tarihinde karar verildi.
KARŞIOY GEREKÇESİ
Topal, Güleç, Menteş ve Bağcı karşıoy münasebetlerini şöyle açıkladı:
Anayasa’nın 104/17. unsuru Cumhurbaşkanı’na yürütmeye ait mevzularda kararname çıkartma yetkisi vermekte olup 68 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin husus bakımından bu yetki kapsamı dışında kalmadığını değerlendirdiğimizden, 2021/85 Temel Sayılı evrakta yer alan karşıoy münasebetleri çerçevesinde çoğunlu
ğun iptal istikametindeki görüşüne iştirak edilmemiştir.