Son 15 yılda zeytincilik kanunu tekraren değiştirilmek istendi. Son olarak zeytinliklerin 3 kilometre yakınında zeytin sürece tesisi dışında toz çıkaran hiçbir tesise müsaade vermediği için birçok maden ve güç projesinin iptalini sağlayan zeytin yasası, 1 Mart 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan yönetmelik değişikliği ile etkisiz kılınmak istenmişti.
Aralarında zeytin ve zeytinyağı üreticileri, sivil toplum kuruluşları ve yurttaş örgütlenmelerinin bulunduğu kurumların yaptığı açıklamada, zeytinlikleri elektrik üretimi için madenciliğe açan yönetmelik değişikliği hakkında verilen yürütmenin durdurulması kararının kaldırılmasına reaksiyon gösterildi. Açıklamada, zeytinlikleri madenciliğe karşı yine savunmasız bırakan bu yeni kararın kabul edilemez olduğu vurgulanırken, yönetmelik değişikliğinin de asıldan iptali talep edildi.
‘Mücadele sonucu zeytin ağaçları bugüne kadar korunabildi’
Açıklamada şu tabirlere yer verildi:
“83 yıldır maddelerle korunan Anadolu’nun zeytinlikleri, birçok kere madencilik faaliyetlerine, imara, güç projelerine açılmak istendi. Fakat zeytin üreticileri, ömür savunucuları, sivil toplum örgütleri ve sendikaların gayreti sonucu zeytin ağaçları bugüne kadar korunabildi.
1 Mart 2022’de ise ülkenin ‘‘elektrik ihtiyacı’’ öne sürülerek zeytinlikler kanunlara ve memleketler arası mukavelelere uygun olmayan bir yönetmelik değişikliğiyle madenciliğe açıldı.
1939 yılında yürürlüğe giren 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Aşılattırılması Hakkında Kanununun 20. hususu şöyle: Zeytinlik alanları içinde ve bu alanlara en az 3 kilometre arada zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegatatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez. Bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli ziraî sanayi işletmeleri üretimi ve işletilmesi Tarım ve Köyişleri Bakanlığının müsaadesine bağlıdır.
Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 115. Hususu ise şöyle: “Ülkenin elektrik muhtaçlığını karşılamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin tapuda zeytinlik olarak kayıtlı olan alanlara denk gelmesi ve faaliyetlerin diğer alanlarda yürütülmesinin mümkün olmaması durumunda madencilik faaliyeti yürütecek kişinin faaliyetlerin bitiminde sahayı rehabilite ederek eski hale getireceğini taahhüt etmesi kuralıyla Genel Müdürlük tarafından belirlenen çalışma takvimi içerisinde zeytin alanının madencilik faaliyeti yürütülecek kısmının taşınmasına, alanda madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ait süreksiz tesisler inşa edilmesine kamu faydası dikkate alınarak Bakanlıkça müsaade verilebilir.”
‘Yönetmelik açıkça hukuka aykırı’
Yönetmelik değişikliği ülkenin çabucak hemen tüm bölgelerinden yurttaş oluşumları, zeytinliklerin bulunduğu bölgelerde yaşayan yöre halkı, sivil toplum örgütleri, zeytin ve zeytinyağı üretici birlikleri ve hukukçuların yansısına neden oldu.
Söz konusu Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’e karşı birçok kurumun açtığı çok sayıda davada, “Zeytinlik alanların maden faaliyetlerinde kullanılması hukuka aykırı” denilerek yürütmenin durdurulması kararları verildi.
Ancak Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’ndan gelen itiraz üzerine davalar bir üst mahkemeye taşındı ve Danıştay İdari Dava Daireleri Şurası, Danıştay 8. Daire ile 10. Dairesinin müşterek bir karar vermesi gerektiğini belirterek kimi davalarda yürütmeyi durdurma kararını kaldırdı.
Fakat Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun yordam istikametinden verdiği bu karar davanın aslına ait değil. O yüzden yönetmelik değişikliği hala açıkça hukuka alışılmamış. Danıştay 10. Daire ile birlikte oluşturulacak ortak heyetin de bu gerçeğe istinaden yönetmelik değişikliğine yönelik yürütmeyi durdurma kararı vermesini ve bu yönetmelik değişikliğinin en kısa vakitte temelden iptal edilmesini talep ediyoruz.
Türkiye zeytin üretiminde dünyada 5., zeytin ihracatında ise 4. sırada yer alıyor. ‘‘Elektrik ihtiyacı’’ gerekçesiyle ülkemizin dış ticaret istikrarının sağlanmasında zeytin ihracatının hissesi görmezden gelinerek zeytinle ülke iktisadına daha fazla katkı sağlanması engelleniyor.
‘Zeytinliklere yönelik tehdidin tekrarlanmasından tedirginiz’
Öte yandan, gerek Muğla Akbelen ve Yatağan’da gerekse Denizli Avdan’da kömür madenciliğine karşı ormanı ve zeytinlikleri için uğraş eden yurttaşlar yürütmeyi durdurma kararının kaldırılmasından ötürü korkulular. Yakın vakitte Akbelen’de bu yönetmelik değişikliğinden hareketle zeytinliklere girilmiş, 17 zeytin ağacı sökülmüştü. Artık yürütmenin durdurulması kararının kaldırılması ile Muğla Akbelen, Yatağan ve Denizli Avdan başta olmak üzere tüm zeytinliklere yönelik tehdidin tekrarlanmasından tedirginiz.
Unutulmamalı ki, soframızdan eksik etmediğimiz zeytinimiz, bin bir çeşit börtü böceğin ömür alanı olmasının yanında mahallî toplulukların da geçim kaynağı. Değil tek bir zeytin adedini kaybetmek, bu toprakların binlerce yıllık zeytin üretimini daha da artırmamız gerekiyor.
İklim krizi ve besin krizi göz önünde bulundurularak, Türkiye için hayati değerdeki zeytinliklerinden, güç üretimi münasebet gösterilerek vazgeçilme teşebbüsünün hukuka ve bilime uygun olmadığını bir sefer daha söz ediyor, zeytinliklerin şartsız korunması talep ediyoruz.”
İmzacılar ise şöyle:
- Agrida Tarım ve Turizm Derneği
- Alakir Irmağı Kardeşliği
- Antalya Ekoloji Meclisi
- Ardanuç Cevizli Köyü Kültür ve Dayanışma Derneği
- Ayvalık Tabiat Platformu
- Ayvalık Zeytin ve Zeytinyağı Üreticileri Derneği
- Avdan Platformu
- Bergama Etraf Platformu
- Balkon Bahçeleri
- Bodrum ODTÜ Mezunları
- Boğatepe Etraf ve Ömür Derneği
- Bozcaada Forum
- Bursa Artvin Sanat Kültür ve Toplumsal Dayanışma Derneği
- Büyük Menderes İnisiyatifi
- Çeşme Etraf Platformu
- Çevre ve Kültür Bedellerini Muhafaza ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL)
- Dalyan Turizm Kültür ve Etraf Muhafaza Derneği
- Datça Dağcılık ve Tabiat Sporları Kulübü (DADADOSK)
- Datça Bayan Platformu
- Didim Etraf Platformu (DİÇEP)
- Dikili Kültür ve Etraf Platformu
- Doğa Derneği
- Doğal Hayat Derneği
- Edremit Etraf Platformu (EDÇEP)
- Edremit Etraf Derneği
- Edremit Körfezi Zeytin ve Zeytinyağı Üreticileri Dernekler Federasyonu
- Ege Etraf ve Kültür Platformu (EGEÇEP)
- Elbistan Hayatı ve Doğayı Muhafaza Platformu
- Gökova Ekolojik Hayat Derneği (GEYDER)
- Greenpeace Akdeniz
- Gökova Akyaka’yı Sevenler Derneği (GAS.DER)
- Güllük Körfezi Muhafaza Platformu
- Hemşin Ömür Derneği
- İkizdere Etraf Derneği
- İkizköy Etraf Komitesi
- İklim İçin 350 Derneği
- Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Müdafaa Derneği
- Kazdağları Kardeşliği
- Kömürün Ötesinde Avrupa (Europe Beyond Coal)
- Kuşadası Etraf Platformu
- Kuzey Ormanları Savunması
- Marmaris Kent Konseyi
- Menteşe Kent Konseyi
- Muğla Etraf Platformu (MUÇEP)
- Orhanlı Köyü Kültür Tabiat Gençlik ve Spor Kulübü Derneği
- Proje Konutu Toplumsal Kooperatifi
- S.S. Orhanlı Köyü Ziraî Kalkınma Kooperatifi
- Sandras’ı Müdafaa Platformu
- SlowFood Adana
- SlowFood Bardacık
- SlowFood Fırtına
- SlowFood Gökova Birliği
- SlowFood Halfeti
- SlowFood İda- Çanakkale
- SlowFood Karaburun
- SlowFood Kars Birliği
- SlowFood Kastamonu
- SlowFood Mahal
- SlowFood Mut
- SlowFood Ölmez Ağaç
- SlowFood Şile Palamut
- SlowFood Tarsus
- SlowFood Tarsus Yeryüzü Pazarı
- SlowFood Teos
- SlowFood Trakya
- SlowFood Yağmur Böreği
- SlowFood Yaveş Gari Bodrum
- SlowFood Yeryüzü Pazarı Foça
- Söke Etraf Platformu
- TEMA Vakfı
- Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi
- WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Müdafaa Vakfı)
- Yaşam ve Dayanışma Yolcuları
- Yenifoça Forum
- Yeşil Artvin Derneği
- Yeşil Niyet Derneği
- Van Çevder
- Yeşil Ömür İnisiyatifi
- YUVA Derneği