Sri Lanka Meclis Lideri Mahinda Yapa Abeywardena, protestoların akabinde ülkeden kaçan Cumhurbaşkanı Gotabaya Rajapaksa’nın istifa mektubunun teyit edildiğini söyledi. Abeywardena, “Rajapaksa’nın istifası kabul edildi” dedi. Rajapaksa dün Maldivler’den Singapur’a gitmişti.
Sri Lanka’nın başşehri Colombo’da halk, OHAL ve sokağa çıkma yasağı ilanına rağmen, Rajapaksa’nın istifasını gece boyunca sokaklarda coşkuyla kutladı.
Abeywardena, yarın Meclis’i toplamayı planladığını açıkladı.
Meclis, Çarşamba günü ülkenin yeni cumhurbaşkanını seçecek.
Geçen müddette Başbakan Ranil Wickremesinghe, Süreksiz Cumhurbaşkanı olarak vazife yapacak.
Sri Lanka tarihinin en ağır krizini yaşarken, protestolar bitmiş değil. Süreksiz Cumhurbaşkanı Wickremesinghe, orduya talimat vererek “düzenin tesis edilmesi için ne gerekiyorsa yapılmasını” istedi.
Sri Lanka’da önemli bir akaryakıt, besin, ilaç ve temel muhtaçlık eserleri yokluğu yaşanıyor ve aksiyoncular bu durumdan asıl olarak siyasi başkanları sorumlu tutuyor.
Ülkede ekonomik ve siyasi krizin temel nedenlerini sıraladık:
Hayat pahalılığı
İnsanlar akaryakıt için saatlerce, hatta günlerce sıra bekliyor.
22 milyon nüfuslu ada ülkesinde iktisat bir müddettir epeyce kırılgan.
Sri Lanka’nın merkez bankası, yıllık enflasyonun yüzde 50 üzerinde olduğunu, besinde bu oranın yüzde 80’lere vardığını belirtiyor.
Sri Lanka para ünitesi rupi, dolar karşısında tabanı gördü. Rajapaksa 2019’un Kasım ayında vazifesi devraldığında bir dolar 179 rupi seviyesindeydi. Artık ise 1 dolar 360 rupiye eşit.
Ülkede kâfi paraya sahip olanlar bile besin ve akaryakıt alamıyor zira bu mallara erişim hayli sıkıntı. Dünya Besin Programı, ülkede 6 milyondan fazla kişinin bir sonraki öğününü nereden elde edeceğini bilmediğini kaydetti.
Uluslararası faktörler
Ukrayna’daki savaş besin ve petrol eserlerinin fiyatlarını yükseltti. Sri Lanka tüm petrol eserlerinde ithalata dayalı bir iktisada sahip. Savaşın başlamasıyla ülke, tedarik için kâfi parayı bulamamaya başladı.
Bu durum, iktisadın öteki kısımlarını da yavaşlattı.
Mutfaklarda artık yakıt olarak gaz yerine odun kullanılmaya başlandı.
Gaz kıtlığı o denli bir seviyede ki, birtakım krematoryumlar kapanmak zorunda kaldı ve Sri Lankalılar geleneklerinde yer almamasına karşın ölüleri toprağa gömmeye başladılar.
Turizmin çöküşü
Lonely Planet isimli turizm mecmuası, 2019’da Sri Lanka’yı önde gelen turizm adresi seçmişti.
Covid ve siyasi belirsizlik, turizm dalını vurdu.
Nisan 2019’daki taarruzlarda üç otel ve üç kilise gaye aldın, 267 kişi hayatını kaybetti.
Bu akınlar turizmi etkilese de, birebir yılın Aralık ayında adadaki turizm tekrar toparlanmayı başardı.
Turizm bölümü Covid salgınından ise tıpkı biçimde çıkmayı başaramadı. Birçok kişi işini kaybetti, şirketler battı.
Covid tedbirlerinin geçtiğimiz yıl azaltılmasıyla bölümde kıpırdanma olsa da, siyasi kriz turizme son darbeyi vurdu.
‘Organik tarım’ hamlesi
Nisan 2021’de Sri Lanka önderi Gotabaya Rajapaksa tüm yapay gübre ithalatını durdurarak, çiftçileri organik alternatife yönelmeye zorladı.
Bu adım, ülkedeki kamuoyuna ve dış dünyaya “ekoloji dostu” bir atılım olarak yansıtılsa da, asıl neden tükenmekte olan döviz rezervleriydi.
Bu siyaset aksi tepti. Ülkenin temel besini olan pirinçte rekolte düştü, ülke besin ithalatına bağımlı hale geldi.
Bu yılın başında hükümet Hindistan ve Myanmar’dan 400 bin ton pirinç almaya dönük planını açıkladı. Lakin bunun ne kadarının tüketiciye ulaştığı bilinmiyor.
Ticaret istikrarının olmaması
Sri Lanka ihraç ettiği maldan 3 milyar dolar fazla pahada malı ithal ediyor. Ülkedeki döviz kıtlığının da en önemli nedenlerinden birisi bu.
Ülkedeki sanayi çarklarının dönmesi için gerekli petrol eserlerinin alımı ise kaynak yetersizliği nedeniyle imkansız hale geldi.
2019 sonunda Sri Lanka 7,6 milyar dolar döviz rezervine sahipti. Artık ise sadece 250 milyon dolara sahip.
Borç tuzağı
Sri Lanka’daki 30 yıllık iç savaş 2009’da sona erdi. Savaş sonrası devirde hükümet yine inşaya girişti ve yol, liman üzere altyapı yatırımlarını artırdı.
Sri Lanka’da ilaç stokları da erimiş durumda.
Tüm bu inşa sürecinde para, borçlanarak elde edildi. Ülke 6,5 milyar doları Çin’e olmak üzere 51 milyar dolarlık borç yükünün altına girdi.
Borç döngüsü, besin alımı üzere temel gereksinimler için çok az kaynak ayrılmasını getirdi.
G7 kümesi Sri Lanka’ya, borç ödemelerinde dayanak vereceğini açıkladı. Dünya Bankası da ülkeye 600 milyon dolarlık kredi sağladı. Hindistan da 1,9 milyar dolarlık kredi verdi.
Sri Lanka hükümeti Memleketler arası Para Fonu’yla (IMF) ayrıyeten 3 milyar dolarlık kredi için görüşme halinde.
- Protestoların akabinde ülkesini terk eden Sri Lanka Cumhurbaşkanı Rajapaksa istifa etti
- Sri Lanka iktisadı nasıl çöktü?
‘Hanedanlık’ düzeni
Başkent Colombo sokaklarında istifa eden Cumhurbaşkanı Rajapaksa’nın yanı sıra, son 20 yıldır siyasete hükmeden ailesine de büyük bir öfke mevcut.
Cumhurbaşkanı Rajapaksa, ağabeyine Başbakanlık misyonunu verirken…
Sokaklardaki aksiyoncular, Cumhurbaşkanı’nı ve ailesini tüm bu kaos ve krizden sorumlu tutuyor.
Gotabaya Rajapaksa’nın büyük kardeşi Mahinda Rajapaksa Başbakan olarak belirlendi. Hareketlerin ağırlaşmasının akabinde Mayıs ayında istifa etti.
Gotabaya, idaresine çok sayıda eski ordu mensubunu da dahil etti. Rajapaksa kardeşler siyasi yükselişlerini Tamil gerillalarının bastırılmasındaki rollerine borçlu olsalar da, birçok analist bu niyete karşı çıkıyor.
İktidardaki kardeşlerin ikisi de istifa etti, fakat onlardan boşalan iktidarın nasıl doldurulacağı muamma.