Erdoğan, Birleşmiş Milletler (BM) 77. Genel Heyeti için bulunduğu New York’ta, Amerikan PBS kanalının konuğu olarak, dış siyaset ve dünya gündemine ait değerlendirmelerde bulundu.
“Rusya-Ukrayna savaşında şu an hangi tarafın üstün olduğu” sorusuna Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Doğrusu bir önder olarak ‘Rusya mı daha faal, Ukrayna mı daha etkin’ arayışı içerisinde değilim. Tek dileğimiz bu savaşın barışla son bulmasıdır. Gerek Sayın Putin’e gerek Sayın Zelenskiy’e benim ricam, tavsiyem bu olmuştur. İnsanların vefatıyla neticelenen bir savaşın kazananı olmaz.” karşılığını verdi.
Tahıl koridorunu açmak için çok gayret sarf ettiklerini ve İstanbul’daki mutabakatla bunu gerçekleştirdiklerini anlatan Erdoğan, “Oradan 2 milyon tonu aşan, 3 milyon tona yaklaşan tarım eserlerinin ihracı gerçekleşti. Artık yeni bir etap, bilhassa Rusya’daki eserlerin de dünyaya açılması. Olağan burada benim tek arzum, gelişmiş ülkelere değil, az gelişmiş yahut yoksul ülkelere buradan eserlerin sevkiyatını sağlamaktır. Bunu başarabilirsek yoksul ülkeler, az gelişmiş ülkeler hiç olmazsa bu eserlerle şöyle kendilerine gelmiş olurlar.” sözünü kullandı.
“PUTİN DE BU İŞİ ARTIK BİR AN EVVEL BİTİRMENİN ÇABASI İÇERİSİNDE”
Rusya-Ukrayna savaşının süratli bir biçimde bitmesinin nasıl mümkün olabileceği sorusu üzerine Erdoğan, burada yüklü olarak Rusya’nın halinin çok değerli olduğunu belirtti.
Özbekistan’da Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile etraflıca görüşmelerinin olduğunu hatırlatan Erdoğan, “Kendilerinin de aslında bu işi artık bir an evvel bitirmenin çabası içerisinde olduğunu anladım. Bu gidişin külfeti büyük. Bu noktada, örneğin şu anda 200 rehinenin takası konusunda bir mutabakat sağlandı. Bu hoş bir gelişme. Zira bu rehinelerle birlikte orada çok çok kıymetli bir adım atılmış oluyor. Şu anda onun teknik boyutunu da arkadaşlar yürütüyorlar. Bununla birlikte hoş bir gelişmeyi sağlamış olacağız. Öbür taraftan tarım eserleri olayını yeniden tespit ettiğimiz arkadaşlarımız, teknik takımlar etraflıca yürütüyorlar. Bunlar da natürel hoş gelişmeler lakin burada Ukrayna’nın da Rusya’yla tıpkı anlayışta olması lazım ve artık karşılıklı olarak bu çatışmaların, bu savaşın durdurulması noktasında kararlı olmak lazım.” değerlendirmesinde bulundu.
Erdoğan, şayet Rusya-Ukrayna ortasında bir barış sağlanacaksa, burada alınan yerlerin iadesinin büyük değer arz ettiğini belirterek, “İstenen, beklenen aslında bu. Bu mevzuda Sayın Guterres’in attığı adımlar da var. Bizim attığımız adımlar da var. Bu adımlarla birlikte beklediğimiz bu iadelerin sağlanması gerçekten işimizi kolaylaştır.” dedi.
Rusya Devlet Lideri Putin’den 2014’ten itibaren Kırım’ı da sahiplerine vermelerini rica ettiklerini anlatan Erdoğan, “Bunlar tıpkı vakitte bizim soydaşlarımız. Şayet bu adımı atarsanız bizi de rahatlatırsınız, Ukrayna’yı da rahatlatırsınız, Kırım Tatarlarını da rahatlatırsınız.’ dedik. Lakin maalesef o günden bugüne orada bir adım atılamadı.” diye konuştu.
“HİÇBİR BAŞKAN ATTIĞI ADIMDAN SONRA ‘BEN YANLIŞ YAPTIM’ DEMEZ”
“Sizce Putin, Ukrayna halkının kendini savunma iradesini küçümseyerek aslında yanlış hesap yaptığının farkında mı?” biçimindeki soru üzerine de Erdoğan, şunları söyledi:
“Hiçbir önder attığı adımdan sonra ‘Ben yanlış yaptım.’ demez. Bunu görmek lazım. Alışılmış bunu söylerken tıpkı şeyi Ukrayna için de düşünmek lazım. Sanki Sayın Zelenskiy bu türlü bir adımı atarken ‘Ben yanlış yaptım.’ diye düşünüyor mu yahut düşündü mü? Doğal önderler girdikleri bir yoldan geri dönüşleri çok sıkıntı olan insanlardır. Şu anda yalnızca Polonya’da 3 milyonu aşkın Ukraynalı mülteci var. Avrupa’nın birçok ülkelerine, bize dahi gelen Ukraynalı göçmenler var. Bunların tümünü ele aldığımız vakit, 5 milyona yakın göçmen şu anda Ukrayna’dan çıkmış vaziyette. Olağan bu bahiste bir başkanın bu işe dayanması, yani 35-36 milyon nüfusu olan Ukrayna’dan bu kadar insanın çıkmış olması kolay bir iş değil. Bir başkanın de bunu anlatması kolay bir iş değil. Lakin önderler bu hususta kolay kolay pişmanlık duymuyor.”
Erdoğan, “Sizce bu işgal, Rusların gerekçelendirebildiği bir işgal miydi?” sorusunu yanıtlarken ise şunları kaydetti:
“İşgallerin hiçbirisinin münasebeti olmaz. Bir işgal noktasında bunun sebep sonuç bağının ne olduğunu en âlâ anlatabilecek olan bizden çok gerek Sayın Zelenskiy gerekse Sayın Putin’dir. En güzel onlar bunun münasebetlerini bilir. Bu münasebetleri değerlendirdiğimiz vakit, istikrar siyasetlerini gözeten bir ülke olarak Türkiye, burada her iki tarafı da dinlemekten yana. Onun için ısrarla bu başkanları bir ortaya getirme isteğimiz var. Bir ortaya getirelim, şahsen kendilerinden bunu daima dinleyelim istedim. Şimdi bunu başarabilmiş değiliz lakin ümitsiz de değilim.” diye konuştu.
“EN ÜLKÜ YANITI BM, YAPACAĞI ÇALIŞMALARLA ORTAYA KOYMALI”
Rus birliklerinin çıktığı yerlerde toplu mezarlar bulunduğunun hatırlatılmasının akabinde “Sizce bundan kimi sorumlu tutmak lazım?” sorusuna Erdoğan, şu cevabı verdi:
“Bu hususla ilgili en ülkü karşılığı bana nazaran Birleşmiş Milletler, yapacağı çalışmalarla ortaya koymalı. Şu anda Birleşmiş Milletler yaptığı yahut yapacağı çalışmaları ortaya koymadıktan sonra, bu bahiste bir tespit yapmak yahut bu türlü bir açıklamaya girmek bizi istikrar siyaseti sürdüren bir ülke olmaktan, tarafgir bir ülke pozisyonuna düşürür ki bunu bu biçimde cevaplamak gerçek olmaz.”
“BM soruşturma yaptığında bu zulümleri Rus askerlerinin yaptığı kanıtlanırsa sanki Putin sorumlu tutulmalı mı?” sorusu üzerine ise Erdoğan, şunları kaydetti:
“Böyle bir durum ortaya çıktığı anda esasen Putin de bununla ilgili olarak gerekli tutumunu ortaya koyacaktır. Yani Putin’i bu noktada büsbütün farklı bir insan olarak görmek yanlışsız olmasa gerek. Zira o da ülkesinin menfaatlerini birinci derecede savunan ve bunun da gayretini veren bir ülke pozisyonunda. Biz şu anda bu iki ülkenin savaşında, Sayın Putin’le de Sayın Zelenskiy’le de etraflıca görüşmeler yapıyoruz. Birebir formda Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri de Sayın Putin ve Sayın Zelenskiy’le görüşmelerini sürdürüyor. Bu ne demektir? Biz şayet bir sonuca varacaksak, bir başkanın tarafında olmakla değil, her iki önderle de görüşmeleri yaparak sonuca varmanın çabası içerisinde olmamız lazım. Yalnız şunu da görmek lazım, yalnızca Ukrayna tarafında beşerler ölmüyor, Rusya tarafında da çok beşerler öldü.”
Program sunucusunun “Ama Rusya işgal gerçekleştirdi” yorumu üzerine Erdoğan, şöyle devam etti:
“O başka bir mevzu. O yapıldığı üzere, natürel daha bu savaş başlamadan evvel bunlar olmuştu ve savaşla birlikte daha da gelişti. Son vakitlerde biraz gerileme de oldu. Lakin dediğim üzere burada bilhassa Birleşmiş Milletler’in üzerine düşen vazifesi hızla yerine getirmesi lazım, neticeyi açıklaması lazım. Bu sonuç üzerinden de bizlerin halimizi ortaya tam manasıyla koymamız gerekir. Onun içindir ki mesela biz artık rehine krizini çözmek için çalışıyoruz, adımlar atıyoruz ve belirli bir yere de geldik. Öbür taraftan işte tahıl koridoruyla ilgili adımları buna dayanarak attık. Belirli bir sonuca orada da varmış bulunuyoruz. Münasebetiyle birisini büsbütün bir kenara at, öbürünü bir kenara koy; o denli olmaz. Sonuç alacaksak sonuca oynamamız lazım ve şu anda ben Türkiye olarak bu sonuca oynamanın çabası içerisindeyim.”
“DÜNYANIN TÜM ÜLKELERİYLE GÖRÜŞÜRÜZ”
“Şangay İşbirliği Örgütüne katılma niyetiniz var. Bu örgütte Rusya, Çin, İran var. Bu, NATO’dan çok farklı kıymet ve amaçları olan bir örgüt. Siz ülkenizin doğunun kesimi mı olmasını istiyorsunuz batının kesimi mı?” formundaki soruya karşılık Erdoğan, şu açıklamayı yaptı:
“Şunu çok açık net söylemem lazım, biz dünyanın kesimiyiz; ne doğunun ne batının… Bizim için ülkemizin coğrafik olarak büyük bir kısmı doğuya aittir. Batıya ilişkin olan kısmı başkadır. Ancak Avrupa Birliği 52 yıldır bizi devamlı oyalamıştır. Avrupa Birliği, 52 yıldır bizi ne yazık ki hala üye yapmamıştır. Avrupa Birliği içinde bizim durumumuzda olan bir öteki ülke yok. Hala da oyalamaya devam ediyorlar. Halbuki NATO ülkesiyiz. NATO ülkesi olduğumuz halde NATO ülkeleri dahi Avrupa Birliği süreci içerisinde bizi oyalamaktadır. Biz NATO’nun içerisinde verdiğimiz takviyelerle birinci beşin içerisinde yer alan bir ülkeyiz. Bizim NATO’da bu türlü de bir pozisyonumuz var.
Böyle güçlü bir pozisyonu olan Türkiye’nin bu türlü oyalama taktikleriyle bir kenarda tutulması elbet ki bizim için çok çok manidardır. İster istemez farklı arayışlar içerisine girme durumunda da olabiliriz. Avrupa Birliği 52 yıldır bizi tutacak, bizi yanına yaklaştırmayacak ve ondan sonra da ‘Niçin şurayla görüştü, niye burayla görüştü?’ diyecek. Görüşürüm. Bu görüşmeleri yaparken de biz Avrupa Birliği’ne bu noktada hesap verecek değiliz. Biz dünyanın tüm ülkeleriyle görüşürüz. Ben Sayın Şi’yle de görüşürüm, Sayın Putin’le de görüşürüm, Sayın Modi’yle de görüşürüm. Bütün ülkelerle görüşmelerimi yaparım. Zira hepimiz bu dünyanın birer kesimiyiz. Avrupa Birliği üyesi ülkelerle görüşmeler yaptığımız vakit bize ‘Niçin onlarla görüştünüz?’ diye bir soru gelmedi. Biz şu anda bilhassa Şanghay İşbirliği Teşkilatında olan ülkelerle nasıl bir tavır içindeysek onlarla da tıpkı tavır içerisinde süreci işleteceğiz.”