Özbekistan’da Şanghay İş Birliği Örgütü 22. Devlet Liderleri Tepesi’ne özel konuk olarak katıldı. Ziyaret dönüşü uçakta basın mensuplarına gündeme ait kıymetli açıklamalarda bulunan Erdoğan, konut projesiyle ilgili “Seçimin ertesinde yine bir atak yapılabilir” iletisini verdi.
Öte yandan Erdoğan, Rusya-Ukrayna savaşı, Ermenistan’ın Azerbaycan tarafına gerçekleştirdiği son akınlar, Tunç Soyer’in açıklamaları, Akkuyu’daki son durumu kıymetlendirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, muhalefetin yurt açıklamalarına da reaksiyon gösterdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklamaları şöyle; Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev’in davetine icabetle, Şanghay İşbirliği Tepesine birinci kere ‘özel misafir’ olarak katıldım. Türkiye 2012 yılından bu yana Teşkilatın diyalog ortağıdır. Ülkemiz, Teşkilatın Güç Kulübü Üst Seviye Kümesinin Devir Başkanlığını da üstlenmiş, 2017 yılında Kümenin Üçüncü Yüksek Seviyeli Küme Toplantısı’na Ankara’da mesken sahipliği yapmıştır. Teşkilat ile Türkiye ortasında aşikâr bir müktesebat oluşmuş durumdadır.
Şanghay İşbirliği Teşkilatı kuruluşundan itibaren gerek güvenlik, gerekse iktisat ve ticaret alanlarında önemli aralar kat etmiş, bu çerçevede genişlemesini sürdürmüştür. Global iktisatta Asya kıtasının oynadığı belirleyici rol esasen ortadadır. Avrasya coğrafyasının yüzde 60’ını kapsayan Teşkilat coğrafyasında 3,2 milyar insan yaşıyor. Teşkilat üyeleri 20 trilyon dolara ulaşan bir ekonomik büyüklükle global gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 30’dan fazlasını üretiyor.
Türkiye’nin, Yine Asya Teşebbüsü kapsamında kıta ülkeleriyle iş birliğimizi ikili ve çok taraflı seviyede daha da geliştirme iradesi katidir.
Zirvedeki hitabımda tarihi, kültürel, insani bağlara sahip olduğumuz cet yurdu Asya’nın güvenlik, istikrar ve refahının teminini, dış siyaset önceliklerimiz ortasında telakki ettiğimizi belirttik. Bölgemizde ve ötesinde güvenlik ve istikrarın sağlanması için iş birliğine verdiğimiz kıymetin altını çizdik. Dorukta salgın sonrası düzgünleşme periyodunda ekonomilerimizin dayanıklılığını artırmak gayesiyle birlikte atabileceğimiz adımlara ait değerlendirmelerde bulunduk. Görüşmelerde ayrıyeten, global ekonomik gelişmeleri de ele aldık. Global enflasyonla çabada iş birliğinin ehemmiyetine değindik. Teşkilat bünyesinde ülkemizle iş birliğinin daha da geliştirilmesi tarafında irade ve istek bulunduğunu memnuniyetle müşahede ettik. Bu Tepe, ülkemizin önceliklerini vurgulamak ve Teşkilatı ilgilendiren temel mevzularda sağlayabileceğimiz katkıları lisana getirmek bakımından kıymetli bir vesile teşkil etti.
Zirve marjında Azerbaycan, Çin, Moğolistan, Özbekistan, Rusya ve İran’ın cumhurbaşkanları ile Pakistan ve Hindistan’ın başbakanlarıyla verimli ikili görüşmeler de gerçekleştirdik. Görüşmelerimde ikili münasebetlerimizin yanı sıra, şimdiki global sıkıntılara dair fikir teatisinde bulunduk. İstişarelerimizin ve temaslarımızın güzel sonuçlar doğurmasını temenni ediyorum.
SORU-CEVAP
- Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü’nün içerisindeki yeri ve gelecek vizyonu hakkında bir soru yöneltmek istiyorum. Malum Avrasya coğrafyasının yaklaşık yüzde 60’ına ve dünya nüfusunun yüzde 40’ına hitap eden bir örgütten bahsediyoruz. Örgüt içinden Türkiye’ye üyelik davetleri yahut davet var mı? Vakit zaman bunun bir ‘eksen değişikliği’ olabileceği tartışmaları da yapılıyor. Bununla ilgili değerlendirmenizi merak ediyorum. Bir de malum Rusya-Ukrayna Savaşı devam ediyor, Çin-Tayvan-ABD tansiyonu var. Bütün bu çatışmalarla ilgili, burada görüştüğünüz önderlere ne tıp teklif ve telkinleriniz oldu?
Her şeyden evvel, bu teşkilat, Şanghay Beşlisi diye başladı lakin artık beşli olmaktan çıkmış vaziyette. Şu an üye sayısı 9’a ulaşmış durumda. 3 gözlemci üyesi bulunuyor. Ayrıyeten bizim üzere diyalog ortağı olan 9 ülke var. Görüştüğüm önderlerin çabucak hemen hepsi de bilhassa Rusya-Ukrayna Savaşında tansiyonu düşürmek için oynadığımız rol sebebiyle bize teşekkür ettiler. ‘Burada aldığınız rolden ötürü hakikaten sizleri takdir ve tebrik ederiz’ dediler. Hepsi ikili görüşmelerimizde gelip işi buraya bağladılar. Zira Rusya-Ukrayna Savaşında dünyadaki bu görünen güçler içerisinde ‘Ne yapabiliriz, bu işi nasıl çözeriz?’ üzere bir durum yok maalesef.
“SAYIN PUTİN ONUN ÜZERİNDE İTİNAYLA DURUYOR”
Biz ise başından itibaren sürdürdüğümüz o istikrar siyasetiyle gerek batıya gerekse başta Amerika olmak üzere hepsine gereken karşılığı, yaptığımız teşebbüslerle vermiş olduk. Olağan en kıymetlisi bu tahıl koridoru sorunu. Bununla ilgili olarak attığımız adımlar hakkında Sayın Putin’le burada yaptığımız görüşmede de konuştuk. Malum, tahıl koridorunun gelişmekte olan ülkelerden çok az gelişmiş ülkelere yönelik çalıştırılması gerekiyor. Bizim burada oynadığımız asıl rol bu. Burada da onu tekrar konuştuk; ‘biz az gelişmiş ülkelere bu tahıl koridorunu kullandırtalım, onlara ulaşalım, bunun çabası içerisinde olalım’ dedik. Alışılmış Sayın Putin de onun üzerinde ihtimamla duruyor.
“BU ÜLKELERLE MÜNASEBETLERİMİZ, BU ATILAN ADIMLA ÇOK DAHA FARKLI BİR POZİSYONA TAŞINMIŞ OLACAKTIR”
Bundan sonraki süreçte de biz bunu inşallah en ülkü formda çalıştırarak az gelişmiş ülkelere bu koridoru nasıl kullandırtacağız, buralara nasıl ulaşacağız, buralara ne yapabiliriz; bunun takipçisi olacağız. Bütün bu ülkeler bunun üzerinde de durdular, duruyorlar. Natürel biz de birebir formda bunun üzerinde durduk, duruyoruz… Olağan biz Şanghay Beşlisi içerisinde üye pozisyonunda değiliz. Biz şu anda buraya konut sahibi Özbekistan’ın davetiyle özel konuk olarak katıldık. Natürel Şevket Beyefendi ile bizim özel bir hukukumuz var. Bu özel hukukumuz hasebiyle beni ve İlham Bey’i buraya özel olarak davet etmiş oldu. Artık bundan sonraki süreç ise bu işin en ileri kademesine gerçek atılacak bir adımdır. Bu adım da natürel önümüzdeki devrin konut sahibi olacak Hindistan’daki görüşmelerde tahminen gündeme daha ileri düzeyde gelecek. Üye olmak-olmamak hepsi başka fakat bizim bu ülkelerle olan münasebetlerimiz, bu atılan adımla çok daha farklı bir pozisyona taşınmış olacaktır.
- Kastettiğiniz üye olmak mı?
Tabii. Gaye o.
ERMENİSTAN’IN AZERBAYCAN’A SALDIRILARI
- Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik hücumları yine başladı. Burada Rusya’nın da dahil olduğu mutabakatların ihlali manası çıkıyor. Türkiye ve Azerbaycan ortasında Şuşa Mutabakatı imzalanmıştı. Bu beyannamede yer alan bir unsurda ‘Azerbaycan’a yapılan akının Türkiye’ye de yapılmış bir atak olduğu’ belirtiliyordu. Çatışmaların daha da şiddetlenmesi durumunda teçhizatın, SİHA’ların, İHA’ların yanı sıra bölgeye bir askeri birlik gönderilmesi, sevk edilmesi durumu da kelam konusu mu sanki?
Ermenistan’ın provokasyonları karşılığında Azerbaycan başlattığı operasyonu tamamladığını söylüyor. Operasyonu bitirdiğine nazaran de bunu artık dalgalandırmanın bir manası yok. İlham Bey’den aldığım bilgilere nazaran Azerbaycanlı kardeşlerimiz şu anda kendilerini inançlı bir pozisyona taşımış oldular.
Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik provokasyonlarından vazgeçmesi, evvelce verdiği taahhütlere uygun davranarak bir an evvel barış ve iş birliğine odaklanması burada değer taşıyor. Bizim dileğimiz, bölgemizde yürütülen olağanlaşma süreçlerinin muvaffakiyetle nihayete erdirilmesi ve bölgesel barış ve istikrarın kalıcı olarak sağlanmasıdır.
TAHIL KORİDORU MESELESİ
- Tahıl koridoruyla ilgili olarak Rusya’nın gemilerine hem garanti verilmemesi hem el konulması durumundan ötürü Rus gemileri kendi tahıllarını, tahılla bir arada gübreyi de çıkartamıyor. En değerli problemlerden bir tanesi de bu. Avrupa Birliği yasaklamış, ambargo koymuş lakin gübre sorununda bilhassa kendilerine alıyorlar. Asya, Afrika, Latin, Amerika ülkelerine hala yasak devam ediyor. Bu kapsamda Rusya’yla bilhassa bu gönderilemeyen bölgelere -tahıldan bahsettiniz ama- gübrenin de gönderilmesi kelam konusu olabilecek mi?
Tabii gerek Rusya’dan gerek Ukrayna’dan gelen her türlü eser -bu tahıl eseri olabilir, gübre olabilir- bunların hepsi için biz ilgili ülkeyle kesinlikle müzakereleri, görüşmeleri yapıyoruz. Gerek Dışişleri gerek ilgili bakanlar olsun, hepsi muhataplarıyla da görüşmek suretiyle adımlarımızı buna nazaran atıyoruz. Şu ana kadar adımları bu türlü karşılıklı müzakereyle, istişareyle attığımız için de şimdi bu türlü önemli bir falso ortaya çıkmadı. Sayın Putin’le burada yaptığımız görüşmede de bu sürecin tıpkı ihtiyatla sürdürülmesi konusunda mutabık kaldık.
“AKKUYU İLE İLGİLİ OLARAK MUTABAKAT SAĞLANDI”
- Rusya Federasyonu’nun, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni tanıyabileceğine dair kimi yorumlar yapılıyordu bir müddettir. Bu husus gündeme geldi mi ya da görüşmeleriniz de geliyor mu? Tanıma yahut mevcut konumları biraz daha ileri taşıma tarafında bir yaklaşım ortaya koyabilirler mi? Geçenlerde de manidar karşılanan bir büyükelçi atamaları oldu Kıbrıs’a. Bunun ötesinde Türkiye ile Rusya’nın mevcut iş birliği alanlarını Doğu Akdeniz’de daha da genişletmeleri üzere ek birtakım adımlar kelam konusu olabilir mi? Aslında buna ek olarak sizin yakından takip ettiğinizi bildiğim, Akkuyu konusunda da, Akkuyu’nun gecikmemesi tarafında sizin de bilhassa takip ettiğiniz yeni bir süreç vardı. Bu mevzuda bizimle paylaşabileceğiniz ayrıntı var mı?
Kuzey Kıbrıs konusundaki tavrımızı yalnızca Rusya’ya değil, tüm memleketler arası topluma anlatıyoruz, beklentilerimizi münasebetleriyle izah ediyoruz. Akkuyu ile ilgili olarak da mutabakat sağlandı. Bu mutabakatla birlikte de şu anda oradaki Türk firması IC ile mutabık kaldılar. Bundan sonraki süreci süratle devam ettirerek, 2023 içerisinde de birinci üniteyi inşallah bitirip birinci ünitenin açılışını yapabileceğiz.
KARABAĞ VE SURİYE KONUSUNDA İRAN’IN TAVRI
- Burada İran Cumhurbaşkanı ile de görüştünüz. İran’la Türkiye ortasında bir sorun var mı? Zira Karabağ ve Suriye konusunda İran’da alt kademelerden Türkiye’ye yönelik biraz da üslupsuz açıklamalar geliyor. Bu manada Türkiye’nin, Karabağ ya da Zengezur Koridoru konusundaki tavrı ve Suriye’deki durumundan İran ne kadar rahatsız ve bu görüşmede bu gündeme geldi mi? İkinci olarak da bu tepede Astana Sürecine ait rastgele bir temasınız oldu mu?
Doğrusu Astana Sürecini biz bu Dorukta ortamızda görüşmedik. Lakin muhataplarımla Suriye probleminin kalıcı tahliline dair sorunları ayrıyeten ele alıyoruz. Karabağ konusunda da tüm bölge ülkelerinin Azerbaycan’ın toprak bütünlüğüne şartsız ve güçlü takviye vermeleri değerli. 20 Ekim’de Zengilan Havalimanının açılışını yapacağız. İlham Beyefendi bu havalimanının açılışına bilhassa zati bizden tarih aldı ve biz de tarihi verdik. ‘Zengilan’ın açılışını yaptıktan sonra da Cebrail’e geçer inşallah merasimi de orada yaparız’ dedi. Mutabık kaldık. Tahminen birtakım önderleri de oraya ayrıyeten kendisi çağıracak.
SOSYAL MEDYADA KONUŞULAN FOTOĞRAFIN HİKAYESİ
- Zirvede bir fotoğraf çıktı ortaya. Türkiye bu fotoğraf karesini konuşuyor. Fotoğraftan gördüğümüz, siz bir şeyler anlatıyorsunuz, öteki başkanlar de dinliyorlar. Hepsine birden hitap eder üzere bir haliniz vardı orada. Nasıl oluştu o kare ve ne anlatıyordunuz o anda?
İlham Beyefendi o koltuğu bana bıraktı, kendisi yandaki koltuğa geçti. Birçok Rusça bildiği için tercüman da konuştuklarımızı Rusça’ya çeviriyordu. Oradaki sohbetimiz natürel hepsinin bayağı güzeline gitti. Hoş bir anı oldu.
- O kare üzerine “Masa bu türlü kurulur” ya da “Diğer masadakiler dağılabilir” biçiminde yansımalar oldu, yorumlar yapıldı.
Ama biliyorsunuz bizimki altı kişilik masa değil… (gülüşmeler)
MUHALEFETE “YURT” TEPKİSİ
- Açıkladığınız Toplumsal Konut Projeleri ve Gençlik ve Spor Bakanlığının yurtları bu haftanın en değerli iki başlığıydı. Muhalefet cephesi buna tenkitle beton iktisadı demeye başladı. Geçen sene ‘yurtlarda yer yok, hükümet yurt yapmamış’ diyorlardı. Proje açıkladığınız vakit da ‘hükümet daima betona yatırım yapıyor’ noktasında tenkit getiriyorlar. Kanal İstanbul’a da köprülere de yollara da bu biçimde tenkit getirmişlerdi. Sizin bu yatırımlarınıza yönelik muhalefet cephesi ‘Bunlar daima beton ekonomisidir’ kelamını daima tekrarlıyor. Sizin bu konudaki bu tenkitlere yorumunuz nedir?
Betonsuz ne bina oluyor ne yol oluyor ne köprü oluyor. Bunlar bu türlü diyor lakin dedikleri şeylerin akla, mantığa sığar bir yanı var mı? 105 yeni yurt açılışı yaptık. Bu 105 yurt açılışının ötesinde bu sene arz olarak öğrenci talebinden çok çok fazlayız. Bütün bunlara karşın şu anda ‘Daha da artı bedel meydana getirelim, rastgele bir badire muhakkak olmasın’ diyoruz. Bu türlü bir çalışma şu anda ortada. Yurtlarımızda 2002 yılında 182 bin olan yatak kapasitesi 2022 yılında 850 bine çıktı. Bizim yurtlar sahiden çok lüks.
Ben yurtları dolaşıyorum, bakıyorum. Yemekler hakeza o denli. Fiyatlar çok çok düşük. İşin bu türlü bir hoşluğu de var. Bütün bunların yanında da natürel benim iftihar ettiğim bir şey de şu; öğrenci kişilik buluyor. Bilhassa ‘Bu benim yurdum’ diyebiliyor. Biz ranzalarda kaldık. Artık üç yatak, karyola, çalışma odası, gardırobu her şeyi içinde. Yurtlar böyle… Birçoğu da görüntüsüyle her şeyiyle çok çok farklı. Geçen gün Cebeci Öğrenci Yurdunun açılışını yaptım. Gençlik yıllarımda öğrenciliğimde Ankara’ya geldiğimde Cebeci Öğrenci Yurdunda arkadaşlarımla bir gece, iki gece birlikte kalırdım. O yurt ile bunlar mukayese edilmez. İşte onu yıktık, artık sıfır yeni yaptık. Açılışı yaptık, odaları bir dolaştık. O vakit erkek yurduydu. Artık 4 bin kişilik bir kız yurdu oldu. Yani ‘Beton filan’ diyorlar ancak bir gel, gez, gör, bak neyin nesidir? ‘Hakikaten nasıl bir yurt, bir göreyim şunu’ diye bir sıkıntıları yok.
- Temel tenkit aslında teknolojiye yatırım yerine buraya yatırım yaptığınız halinde; “fabrika kurmuyor, fabrika açmıyor’ formunda…
İşte Bay Kemal TEKNOFEST’e geldiği gün Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Mehmet Fatih Kacır onu gezdirirken ona aslında hoş bir ders verdi aslında; oldukça anlattı ona kimi şeyleri lakin anlamaz.
CUMHURİYET TARİHİNİN EN BÜYÜK KONUT PROJESİ
- TOKİ’nin toplumsal konut ve arsa konusunda yapacağı arz çok konuşuldu. İkinci gününde müracaatlar 2 milyonu aştı. Talebin bu kadar çok olması, muhtaçlığın da çok olduğunun bir göstergesi. İleriki periyotta bu arzın daha da artacağına dair bir eğilim var mı?
Arzın yapılması noktasında bizim bir kasvetimiz yok. Artık bir görmüş olduk arz-talep istikrarını. Demek ki arz-talep istikrarı, talep istikametinde gözüküyor. Öyleyse demek ki seçimin ertesinde yine bir atak yapılabilir. O vakte kadar da aslında bu inşaatların kabası bitmiş olur, yüzde 50-60 oranında ilerlenmiş olur. Zira orada işin büsbütün bitmesi 1,5-2 yılı bulur.
Bir taraftan da tabi kuraların çekilmesi, ondan sonra yerleşmeler başlar. Bu ortada da biz işin ikinci etabına başlamış oluruz. Burada bizim para pul kahrı yok. Natürel burada talebin yoğunluğu ortada. Onun için diyorum ki Allah nasip ederse seçimden sonra yeni bir etabı inşallah başlatacağız. Zira bizim arsa noktasında filan kahrımız yok. Arsa noktasında düşünce olmadıktan sonra, kâfi ki iş yapacak bir iktidar olsun. İş yapacak iktidar da biziz. Natürel Bay Kemal ve avanesi ona da bir şey uydururlar. Ben arkadaşlara da söyledim, ‘Arkadaşlar hiç oyalanmayalım, Türkiye’nin dört bir yanında planlamaya nazaran çabucak temel atmaya başlayalım. Yıl sonunu beklemeyeceksiniz’ dedim. Talimatı verdim ve yıl sonuna varmadan biz şu anda hangi kentte ne kadar yapıyoruz, ona nazaran bir taraftan da temelleri atıp inşaatlara başlayacağız.
“1 MİLYON 170 BİN KONUTU YAPTIK, TESLİM ETTİK”
- Bunların yapılmayacağına dönük bir tenkit var. Kemal Kılıçdaroğlu’nun bir tweeti var; Toplumsal Konut Projesini desteklediğini lakin bunların boş vaatler olduğunu söylüyor. Müracaat için alınan 500 liranın geri ödenmeyeceği, bunun bir seçim yatırımı olduğuna dair tenkitler var.
Bu birinci kez yapılan bir şey değil ki. Biz TOKİ vasıtasıyla bundan evvel aslında 1 milyon 170 bin konutu yaptık, teslim ettik. Şu anda TOKİ konutlarında oturanlar var, bize dualar ediyorlar. İşte en son geçenlerde Esenler’de teslimat yaptık ve o daireleri ziyaret ettik. Bizimkinin ispatı var. İspat-ı beden etmişiz biz.
YENİ EKONOMİK MODEL
- Yeni Ekonomik Model meyvelerini vermeye başladı. Son vakitlerde içeriden ve dışarıdan ‘Türkiye bu paraları nereden buluyor?’ diye sorular geliyor. Siz de artık söylediniz ‘para sorun değil’ diye. Sahi Türkiye bu paraları nereden buluyor?
Çalışıyoruz, çalıştığınız vakit para da geliyor. Ülkemize duyulan itimatla dışarıdan da geliyor. Hazine Maliye, Merkez Bankası el ele vererek üretken bir ekonomiyi büyütüyor. Zira bizim bu attığımız adımlar, tüketim iktisadının yahut israf iktisadının sonucu değil; tam bilakis üretim iktisadının bir sonucudur. Üretim iktisadının sonucu olarak da şu anda biz hasılayı toplamaya başladık. İşte şu an prestijiyle mesela Merkez Bankamızın rezervi 115 milyar dolar civarında. Artık bunlara kalsa, bunlar Merkez Bankasının rezervini adeta sıfırlanmış üzere gösteriyorlar ancak tablo o denli değil.
TUNÇ SOYER’İN AÇIKLAMALARI
- İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer’in, 9 Eylül’de İzmir’in kurtuluş yıl dönümünde söylediği skandal kelamlar çok reaksiyon çekti, çok eleştirildi. Siz de eleştirdiniz. Yani güya işgalci Yunanistan’ı değil neredeyse Osmanlı ve atalarımızı suçladı. ‘Yunanistan neredeyse hiçbir şey yapmış değil, bütün olan bitenden Osmanlı sorumluymuş’ üzere tabir etti. Bu hususta sizin değerlendirmenizi merak ediyorum.
Bu adamın istikameti filan yok. Bu, pusulayı şaşırmış ve terbiyeden uzak. Tarihini hakaretle tabir etmeye çalışan bir insan, bir kere bu milletin bir evladı olamaz. Bu millet, bu ecdatla anılıyor. Bu ecdatla şu anda biz iftihar ediyoruz. Lakin ne yazık ki siyasetin içinde olmaktan öte, parti lideri olanlarda bile ve üstelik tarihçiyim dedikleri halde bunu yapanların olması hakikaten bir akıl tutulmasıdır. 33 sene Osmanlı’yı yönetim eden bir Sultan Abdülhamid’e utanmadan, sıkılmadan o denli yakıştırmalar yapılması asla kabul edilemez. Bir de Merdan Yanardağ diye birisi var. O da Osmanlı hakkında ahlaksız sözler kullanıyor, hakaretler ediyor. Bu tabirleri muhakkak nefret hatasına da girer. Natürel bunların üzerine gitmemiz lazım. Yani bu meydan o kadar boş değil. Bunu bilmeleri gerekecek. Ecdadımıza şayet layık olacaksak bunlara hukuk çerçevesinde gereğini yapmamız lazım.