Nur Kaplan
ANKARA- İstanbul Finans Merkezi (İFM) şantiyesinde çalışan çalışanların ağır çalışma şartlarına karşı aksiyonu bir müddettir gündemde. Geçtiğimiz hafta DİSK’e bağlı Dev Yapı-İş, Finans Merkezi şantiyesinde çalışan 19 yaşındaki Musa Yıldız’ın inşaatta hayatına son verdiğini açıkladı. Tekrar tıpkı şantiyede güvenlik vazifelisi olarak çalışan 22 yaşındaki Ferhat Malkaver de Yıldız’dan birkaç ay evvel birebir yerde intihar etti.
İşçi Sıhhati ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisi bilgilerine nazaran, 2013 yılından bugüne 649 emekçi, borçları, mobbing ve işsizliğin de içinde olduğu nedenler hasebiyle ömrüne son verdi. Ekonomik krizin beraberinde getirdiği ağır çalışma şartlarına bağlı olarak emekçi intiharlarının nedenlerini, Psikiyatrist Gamze Akçay Oruç ve İSİG Meclisi’nden Kansu Yıldırım anlattı.
‘İŞÇİ İNTİHARI KİMİ VAKİT İSYAN KİMİ VAKİT ÇIĞLIK’
Psikiyatrist Gamze Akçay Oruç intihar hareketinin, toplumsal ve kültürel faktörlerin tetiklediği ruhsal süreçlerin bir sonucu olarak yaşandığını söyledi. Gerilimli ve ağır çalışma şartlarının, uzun çalışma saatlerinin, iş güvensizliğinin, kolektif hak arama yollarının engellenmesi sonucu çalışanın yalnızlık hissine, karamsarlığa, çaresizlik hissine, öfkesinin artmasına neden olduğunu belirten Akçay, bu sürecin de intihar davranışıyla sonuçlandığını belirterek şöyle devam etti:
“Her ne kadar kulağa çelişkili üzere gelse de intihar davranışı her şartta o personelin ölmek istediği manasına gelmez. İntihar davranışı gösteren personel, içinde bulunduğu ağır ıstırabı dindirmek istiyor olabileceği üzere duyulmak, anlaşılmak ya da reaksiyon göstermek isteği ile de bu harekete başvurmuş olabilir. Yani intihar kimi vakit bir isyan, kimi vakit bir yardım çığlığı, kimi vakit da çaresizliğin son noktası olabilir.”
‘EKONOMİK KRİZ VE SAKİNLİK PERİYOTLARINDA İNTİHAR ORANLARINDA ARTIŞ’
İntihar nedenli ölümlerin yüzde 75’inden fazlasının düşük ve orta gelirli ülkelerde, çoğunlukla da çalışma çağındaki nüfusta gerçekleştiğini tabir eden Akçay, ekonomik kriz ve sakinlik periyotlarında intihar oranlarında artış görüldüğünü söyledi. Akçay, “Sosyokültürel farklılıklar da bir etken olmakla birlikte sınıfsal eşitsizliğin, yoksulluğun, ayrımcılığın, adaletsizliğin, yalnızlığın daha derin olduğu, hak arama kültürünün ve toplumsal dayanak ağlarının kâfi olmadığı toplumlarda bu oranların artması olasıdır” diye konuştu.
İŞYERİ SIHHAT ÜNİTELERİ VE AİLE SIHHATİ MERKEZLERİNİN ÖNEMİ
İntiharın bir halk sıhhati sorunu olduğunu söyleyen Akçay, emekçi intiharlarının bireyleri intihara sürükleyen tüm toplumsal ve ekonomik risk etmenlerini ortadan kaldıracak, insani çalışma ve hayat şartlarını sağlayacak siyasetlerle önlenebileceğini belirtti.
“Bir sonraki basamak ‘erken tanıma’ ve ‘etkili müdahale’, bu emelle intihar tedbire programları geliştirilmelidir” diyen Akçay, çalışanların hayatlarının büyük bir kısmını işyerinde geçirdiğini, hasebiyle “İşyeri Sıhhat Birimleri”nin personellerin intihar için risk oluşturabilecek ruhsal ve davranışsal değişikliklerini erkenden fark edebileceği potansiyel merkezlerden biri olduğunu söz etti.
İşçi intiharlarının önlenmesi ismine başka bir kıymetli kuruluşun Aile Sıhhati Merkezleri olduğunu tabir eden Akçay, “Son basamak ise önleyici tedavi yaklaşımı daha evvel intihar teşebbüsünde bulunmuş emekçilerin, tekrar intihara teşebbüs etmelerinin önlenmesidir. Bu maksatla, karşılaşılan her intihar davranışına yönelik faal inceleme yürütülmeli ve tespit edilen nedenlerin ortadan kaldırılması sağlanmalıdır” dedi.
İŞÇİ İNTİHARLARININ ÇIKIŞ YOLU: ÖRGÜTLÜ MÜCADELE
İşçi intiharlarının, “faili olan tertibe reaksiyon içermesi itibariyle politik bir nitelik” taşıdığını söz eden Akçay, intihar eden emekçilerde hayatlarını değiştirme noktasında derin bir ümitsizlik ve yalnızlık hissinin hâkim olduğunu söyledi. Bu duruma karşı fakat örgütlü uğraş ve sendikalaşma ile çıkış yolunun mümkün olacağını söyleyen Akçay şöyle devam etti:
“Eğer kelam konusu şartlara karşı personeller yalnız olmadıklarını, birlikte uğraşın mümkünlüğünü ve değiştirici potansiyelini deneyimleyebilirlerse, sınıfsal reaksiyon kişisel reaksiyonların yerini alabilirse, gitgide ağırlaşan ömür ve çalışma şartları yapıcı-onarıcı bir gücün/iradenin fitilini ateşleyerek, kümülatif bir formda toplumsal sosyolojik birtakım sıçramalara yol açabilir.”
AŞAĞILANMA, AZARLAMA, BEDELSİZ HİSSETME…
Ekonomik nedenlerden ötürü personel intiharlarının ardında yapısal ve öznel çeşitliliğin olduğunu söz eden İSİG Meclisi’nden Kansu Yıldırım, toplumsal, ekonomik, siyasal olgularla birlikte, çalışanın his durumu, akıl ve ruh sıhhatinin bütünlüğünün de personel intiharlarında tesirli olduğunu söyledi. Yıldırım, şöyle devam etti:
“Sermayenin, kamunun kolektif yapısını parçalamasının personeller üzerinde de direkt sonuçları oluyor. Personellerin ve emeğin değersizleştirmesi, ekonomik problemler, işverenleri ve üstleri tarafından daima aşağılanma ve azarlanma üzere, kendilerini daima kıymetsiz hissetmelerine yol açan bir sistemin varlığı, intiharları daha çok konuşmamıza neden oluyor.”
‘GÜVENCESİZLİK İŞYERİ İNTİHARLARINI ARTTIRIYOR’
İşçi ve işyeri intiharlarında dört temel sınıfsal, yapısal faktörün öne çıktığını, bu faktörlerin işsizlik, borçluluk, iş yükü ve baskıdan oluştuğunu lisana getiren Yıldırım, “İşçilerin üzerindeki sermaye kontrolü ve tahakkümü arttıkça, istatistiksel olarak, hem iş cinayetlerinde hem de emekçi intiharlarında bir artış gözlemleniyor. Ayrıyeten yıllara nazaran güvencesizliğin derinleşmesine paralel olarak işyeri intiharlarında bir artış olduğunu söyleyebiliriz” dedi.
‘İŞÇİLERİN POSASI ÇIKINCAYA KADAR…’
DİSK-AR’ın datalarını hatırlatarak, gençlerin yalnızca yüzde 49.3’ünün işgücü içinde yer aldığını söyleyen Yıldırım, icra evraklarında ve kredi kartı borcunu ödeyemeyen kişi sayısında artış olduğunun, yapılan araştırmalarla ortaya konduğunu belirtti. Yıldırım, şunları tabir etti:
“Birbiriyle bağlantılı bu problemlerin kaynağında, servet transferini hızlandıran, sömürüyü ağırlaştıran, emekçileri hayatın her alanında disiplin sistemleriyle kuşatan despotik emek rejimi bulunuyor. Düşük fiyat ve ucuz meta üretimine dayalı ihracat modelini benimseyen iktidar, emekçileri posası çıkıncaya kadar çalıştırarak bu modeli ayakta tutabiliyor. Sömürü sisteminden kaynaklı emekçi intiharları bize mahsus değildir, global kapitalist üretimin genel eğilimiyle bağlantılıdır. Dünya Sıhhat Örgütü’nün bir verisine nazaran her yıl ortalama 800 bin kişi intihar ederek hayatına son verirken bu intiharların yüzde 79’u düşük yahut orta gelirli ülkelerde gerçekleşiyor.”
‘İŞ CİNAYETLERİNİN YÜZDE 98’İ SENDİKANIN BULUNMADIĞI YERLER’
Sınıfsal eşitsizlik, işsizlik, borçluluk, mahrumluk, yoksulluk, çok çalışma, işyerinde kelamlı yahut fizikî şiddet, aşağılanma, değersizlik duygusu, depresyon, tükenmişlik sendromu arttıkça emekçinin üzerindeki zihinsel ve fizikî baskının arttığını, bu durumunda ümitsizlik, çaresizliği beraberinde getirdiğini söz eden Yıldırım, şunları kaydetti:
“İşçi intiharlarına ve iş cinayetlerine karşı en tesirli ve kalıcı atak, emekçilerin örgütlülüğünü, sermayenin parçaladığı kolektif bütünlüğünü geri kazandırmaktır. Siyasal ve ekonomik talepleri etrafında örgütlenmenin değerini iş cinayetlerinde görüyoruz; iş cinayetlerinin yüzde 98’i ilgili işyerinde rastgele bir sendikanın bulunmadığı yerler.”