Kısa Dalga muharriri Mehmet Çetingüleç, borsadaki son durumu bugünkü köşesine taşıdı.
Mehmet Çetingüleç’in yazısı şöyle:
“Her gün on binlerce kişi dövizden, mevduattan ve kur muhafazalı mevduat hesaplarından çektiği parayı borsaya yatırmaya devam ediyor. Merkezi Kayıt Kuruluşu bilgilerine nazaran borsadaki yatırımcı sayısı 8 Aralık gün sonu itibariyle 3 milyon 390 bine ulaştı.
Son 38 günde 550 bin kişi daha borsaya girdi. Bu sayılar günlük olarak borsaya giren kişi sayısının ortalama 14 bin 473 şahsa yükseldiğini gösteriyor.
BİST 100 endeksinde 11 aylık artış yüzde 160 civarında. Halka açık şirketlerin bedellerini enflasyona nazaran güncellemeleri olağan. Lakin bunun üzerinde artışlar “doyum noktasının aşıldığını” gösteriyor. Borsadaki şirketlerin büyük kısmında enflasyonu katlayan artışlara karşın alım devam ediyor. Risk iştahı artan ve diğer seçeneği bulunmayan vatandaşların “daha da yükselecek” beklentisiyle hareket etmesi borsayı tansiyon sinemasına çevirdi.
Öyle ki, borsanın büyük şirketlerinden SASA’daki çok fiyat artışı karşısında, şirket sahibi “Bu fiyattan pay alınmaz” diye açıklama yapmak zorunda kaldı. Şirket daha sonra günlerce taban oldu. Üstten alanlar önemli ziyana uğradı.
Oluşan tablo karşısında yetkililer vatandaşı uyarmak üzere bir eğilim içerisinde değil. Bilakis borsaya girişi teşvik eden açıklamalar yapılıyor, reklamlar yayınlanıyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati, “Bakanlık ve iktisat idaresi olarak Borsa İstanbul’a her türlü katkıyı vermek durumundayız” dedi.
Nebati’nin 1 Aralık 2022 tarihli “sözlü teşviki” şöyle:
“Pay piyasasındaki yatırımcı sayısı 1 milyonken, son periyotta bu sayı 3.2 milyon düzeyine ulaşmıştır. Daha da artacak ve daha da derinleşecek…”
Yani…
Vatandaşa yatırım adresi olarak borsa gösteriliyor.
Baskı altındaki döviz hesaplarında kayba uğrayanlar da –şimdilik- yüksek getiri sağlayan borsanın cazibesine kapılmaya devam ediyor.
Anlaşılan hükümet seçime kadar parayı borsaya kanalize etme eğilimini sürdürecek. Zira bu yolla dövize olan talep azaldığı üzere hesaplardaki para da çözülüyor ve borsa üzerinden döviz denetimi sağlanıyor. O denli ki bankaların müşterilerine döviz hesaplarını bozdurma istikametinde yaptığı telkinlerle alınamayan sonuçlar, borsa “parlatılarak” elde ediliyor.
Herkesin ellerinde para tomarlarıyla çığlık attığı, sokaktaki esnafın, elinde üç beş kuruşu olanların, memurların bile parasını yatırdığı yer haline geldi borsa.
Kolay yoldan yüzde 200, 300, 500 para kazananlar doğal olarak hükümete sempati besliyor.
Böylece “mali” yarar “siyasi” yarara dönüşüyor.
Yakın vakte kadar kripto paralar da böyleydi. Gençler elinde avucunda ne varsa yatırıyordu. Kripto yıldızı bitcoin 60 bin doları aşmıştı. Artık 17 bin dolarda patinaj yapıyor.
Sermayenin tabana yayılması olumlu bir gelişme. Borsada yerli oyuncu sayısının artmasında bir sakınca yok. Fakat sorun, başka yatırım araçlarının yüksek enflasyon karşısında vatandaşın birikimini koruyamaz hale getirilerek borsaya yönlendirme yapılması. O yüzden günde 14 bin kişi borsaya girmeye başladı. Bu cins süratli yükselişlerin sonunda ekseriyetle hüsran yaşanmıştır lakin şu anda ne bunu görecek göz, ne duyacak kulak var…
Yabancı yatırımcı girişiyle desteklenmeyen, mecburî akın sonucu şişmeye başlayan BİST 100 endeksi Cuma gün sonu itibariyle 5 bin 5’e yükseldi.
Sadece vatandaş açısından değil, hükümet için de riskli bir oyun bu. Zira borsa çift tarafı keskin bıçak. Şayet seçimden evvel piyasada bir bozulma olur ve küçük yatırımcılar kaybetmeye başlarsa, o vakit hükümetin siyasi çıkar elde etme projesi çöker. Artık sesi çıkmayan yüz binler, milyonlar, o vakit “tedbir almadığı, ikazda bulunmadığı” üzere münasebetlerle hükümeti suçlayabilir.
Borsaya yöneliş nedeniyle yurt içi yerleşiklerin döviz mevduatı 1 milyar 200 milyon dolar azaldı.
Yaklaşık 1,5 trilyon lirayı bulan Kur Muhafazalı Mevduat hesaplarındaki çözülme devam ediyor. Hesabın son bakiyesi 1 trilyon 463 milyar liraya geriledi. Zira KKM hesaplarına para yatıranlar ne dövizden kazanıyor, ne faizden. Yüzde 84 enflasyona karşılık KKM’de uygulanan faiz yüzde 11’e geriledi.
Kısa Dalga’ya konuşan İktisattan Sorumlu Devlet eski Bakanı Ufuk Söylemez, hem dövizin hem Türk lirasının baskılandığına dikkat çekerek, “Paranın kumarhane mantığı ile furya halinde borsaya akması teşvik ediliyor” dedi.
Özel bankaların döviz mevduatını çözmeye zorlanmasını “serbest piyasaya müdahale” olarak niteleyen Söylemez, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Hem bankalara müdahale ediyor hem de Arap ve Rus parasıyla iktisattaki zorluğu aşmaya, durumu kurtarmaya çalışıyorlar. Neredeyse 50 milyar dolara yaklaşan döviz girişine güveniyorlar.”
Sadece yurt dışından swap mutabakatlarıyla sağlanan milyarlarca dolar değil, birebir vakitte turizmde beklentileri aşan gelirler, ihracatçıların Merkez Bankasına mecburî transferleri, vergi teşvikleri ve gibisi faktörlerin de katkısıyla döviz şimdilik sabitlenmiş durumda.
Bu devir piyango borsaya vurdu. Ancak pay senetleri piyasasındaki temel kural göz gerisi ediliyor: “Herkes aldığı vakit sat, herkes sattığı vakit al…”
Yeni yatırımcı akını bir yerde son bulacak. İşte o vakit ne olacağını kestirmek sıkıntı değil!”