Namık Alkan
İZMİR – Nar Bayan Dayanışması’yla başlayan seyahat Sol Feminist Hareket ile sürüyor. Baskıya, hayatlarının ve haklarının çalınmasına karşı bir barikat örmeye çalıştıklarını belirten bayanlar, Sol Feminist Hareket’te bir ortaya geldi. Hareketin kuruluş gereksinimini, gayelerini ve Türkiye’deki bayan sıkıntısını, Ankara’dan Gizem Gül Kürekçi, İstanbul’dan Çiçek Çatalkaya, İzmir’den Zeynep Karataş ve Aysun Gezen ile konuştuk.
‘SOL FEMİNİST HAREKET BARİKATI BİR ADIM ÖTEYE TAŞIYACAK’
Sol Feminist Hareket hangi gereksinimden ortaya çıktı?
Gizem Gül Kürekçi: AK Parti’nin 20 yıllık karanlığı karşısında gericiliğe, baskıya, hayatlarının ve haklarının çalınmasına karşı bayanlar bir barikat örmeye çalıştı. Çok açık ki barikatın en direngeni olan ve sokakları ne değerine olursa olsun terk etmeyen bu gayret, toplumsal muhalefetin taleplerini de içermeye ve taşımaya başladı. Siyasal İslamcı iktidarın bu barikatı yıktığı, tek adam rejiminin tesis edildiği, tüm kamusal kurumları tarikat ve cemaatlere peşkeş çektiği, tüm toplumu karanlığa boğmaya çalıştığı; fakat bunun karşısında ise toplumun direnme dinamiklerinin, arayışın varlığını sürdürdüğü bu tarihî dönemeçte, bu cehennemin kapılarını bir daha açmamak üzere kapatmanın, geleceği kuracak uğraşın devrimci, sol ve feminist bir tahayyüle olan gereksiniminden ortaya çıktı. Yani bugün memleketin muhtaçlığı ne ise, bu ülkede başta bayanlar olmak üzere gençlerin, geniş işçi halk kısımlarının muhtaçlığı ne ise bu yer üzerinde yükselen bir politikayı hayata geçirmek için yola çıktı.
Sol Feminist Hareket nasıl bir politikayı savunuyor?
Gizem Gül Kürekçi: Türkiye son 20 yılını siyasal İslamcı bir iktidarın gerici, piyasacı, emperyalizmle uyumlu siyasetlerinin pençesinde büyük bir krize gerçek sürüklenerek geçirdi. Dünyada öteki örnekleri de bulunan bu bayan düşmanı, gerici, faşist iktidar eliyle Türkiye’de de bayanlar; kamusal alandan uzaklaştırılıp meskene hapsedildiği, vücutları üzerinde baskı kurulduğu, düşük fiyat ve garantisiz çalıştırılmanın en pervasız haline maruz kaldığı, emeğinin değersizleştirildiği ve her boyutta şiddetin önünün açıldığı bir hayata mahkûm edilmeye çalışılıyor. Ömürlerimize ve haklarımıza sahip çıkmak laik, kamucu, anti-emperyalist, kısaca sol bir siyasetten geçiyor. Keza geçtiğimiz yıllarda hem dünyada hem de Türkiye’de şahit olduğumuz hatta öznesi olduğumuz gayretler tam da bu gerçekliği ortaya koyuyor.
Bu bağlamda Sol Feminist Hareket; bayanların toplumsal muhalefetin taleplerini de kapsayan uğraşını, tek adam rejiminin her türlü baskı ve hücumlarına karşı kurduğu barikatı bir adım öteye taşıyacak, yarının kurucu iradesine dönüşecek bir politikayı hayata geçirmeyi amaçlıyor. 14 Mayıs’ta Türkiye tarihinin en kritik seçimlerinden birini yaşayacak. Bugün bize düşense hayalini kurduğumuz eşit, özgür ve laik bir ülkeyi kurmak için 6 yaşında çocukların evlilik ismi altında sistematik olarak istismara maruz bırakıldığı bu tarikat nizamına son vermek ve soldan bir dönüşümü bu memlekette mümkün kılmaktır. Biliyoruz ki gereksinimimiz olan şey zati yıllardır bizleri derin bir yoksulluk ve çaresizliğe sürükleyen sağ eksenli siyasetlerin karşısında sol feminist, devrimci bir politikayı savunmaktır. Bayan dayanışmamızdan ve çabamızdan aldığımız güçle artık Türkiye’nin dört bir yanına sevincimizi, umudumuzu ve inadımızı yaymak için yürüyoruz
‘ERKEK HÜKÜMRAN KAPİTALİST SİSTEM YA YIKILACAK YA YIKILACAK’
Sol Feminist Hareket’in amaçları nelerdir ve ne yapmak istiyor?
Çiçek Çatalkaya: Sol Feminist Hareket 20 yıldır elimizden bir bir alınan haklarımızı geri almak, laikliğin yine inşa edilmesini sağlamak ve İstanbul Sözleşmesi’nin iptalinin önünü açan hukuksuzlukla arbede etmek için yola çıktı. Bilimsel eğitimi yok edip eşitliği ortadan kaldıran, parası olan okusun diyerek çocukların evlilik ismi altında istismar edilmesinin yolunu açan bu tertibe isyanımız var. Olağan ki en büyük maksadımız bu iktidarın kokuşmuş tertibini alaşağı etmek. Tarikat nizamına son verip laikliğin ülkede faal olmasını sağlamak. Bayan cinayetlerinde artık âdet haline gelmiş hukuksuzluk nizamının önüne set çekmek. Hiçbir kız kardeşimizi yalnız bırakmamak için gayret edeceğiz. İstanbul kontratının tekrar imzalanması yetmez, uygulanacak da. Biz bu ülkede varlık ve hayat gayreti veren kadınlarız, biz de varız, buradayız demek için bir ortaya geldik. Yalnızca AK Parti değil, muhalefet partileri de bilmeli ki bayanlara karşın hiçbir şey yapamazlar. Devleti, ailesi, polisi ve bilumum erkeklikleri bizi durdurmaya yetmeyeceği üzere, öfkemizin, hıncımızın önünde dağ olsalar duramayacaklar. Erkek hâkim kapitalist sistem ya yıkılacak ya yıkılacak!
‘CANIMIZI YAKAN GÜNDEMLERİN HEPSİNDE SOKAKLARDA OLACAĞIZ’
Sol Feminist Hareket çalışmalar hakkında bilgi verebilir misiniz? SFH’nin gündeminde neler var? Bundan sonra hangi çalışmaları yürüteceksiniz?
Zeynep Karataş: Hem solun hem feminizmin olduğu yahut eksik olduğu her yerde olacağız, çalışmalarımızı bu fikirle yürüteceğiz. Biliyorsunuz 30 Ocak’ta Hiranur Vakfı önderi Yusuf Ziya Gümüşel’in kızı HKG’yi maruz bıraktığı istismarın birinci davası görüldü. Türkiye’nin birçok yerinde bu davaya sahip çıkacağımızı ve HKG’yi yalnız bırakmayacağımızı söylemek için sokaktaydık. Canımızı yakan gündemlerin hepsinde sokaklarda olacağız, Türkiye’deki bayanların, ezilenlerin, ikincilleştirilen herkesin sesi olacağız.
Referandum niteliğindeki bir seçime giderken en büyük gündemimiz seçimler ve bu süreçte neler yaşayacağımız elbette. Yalnızca seçim gününü değil seçim öncesini de kast ediyorum burada. AK Parti, iktidarı boyunca bayanlara, LGBTİ+’lara, çocuklara, işçi halka cehennemi yaşattı, yaşatmaya devam ediyor ve ateşin harlandığı devirdeyiz. Üstelik böylesi bir periyotta yaşadığımız sarsıntı, on binlerce insanımızın ömrünü çalmış, milyonlarca insanı evsiz bırakmışken. Sarsıntı bir tabiat olayı, lakin onu bu türlü büyük çaplı bir felakete çeviren şey ise AK Parti’nin 20 yılı aşkındır uyguladığı rantçı, yağmacı, kayırmacı, daima daha çok kar elde etmeye dayanan siyasetler. Hayatını yitiren her insan için öfkemiz katlanıyor, bu felakete yol açan nizamı ve iktidarı feminist isyanımızla gönderme kararlılığımız daha da sertleşiyor. Sarsıntıda ebeveynlerini kaybeden, kimsesiz olan, kalan çocukların tarikatlara teslim edilmesi, diyanetin birinci yaptığı işin evlat edinenle evlatlık ortasında evlilik pürüzü olmadığını söyleyen fetva yayınlayıp istismarın yolunu açması, bayanların barınma, hijyen, bayan sıhhati problemlerinin çok daha derinleşmesi, mahremiyet yokluğu, ülkenin her yerinde sarsıntıya karşı giderek artan telaş ve anksiyete AK Parti’nin yarattığı felaket sıkıntılarımızı daha da derinleştirdi lakin dayanışmamızı ve değiştirme irademizi daha da güçlendirdi.
Bu cehennemin kapılarını feministlerin 20 yılı aşkın müddettir biriken öfkesiyle kapatmak en büyük gündemimiz. Ülke tarikatlara peşkeş çekildiği için, her gün 3 bayan öldürüldüğü ve yargı da bu cinayetleri legalleştirmeye çalıştığı için, katillere ceza vermek bir yana bayanların hayatını sorgulattığı için, eğitim sisteminin değişmesiyle kız çocuklarını okuldan uzaklaştırmanın ve “evlendirmenin” yolunu açtığı için, çocuk istismarını yasallaştırmaya çalıştıkları için, bayanların kazanılmış haklarını gece vakitlerinde, kararnamelerle, hukuksuzca tek tek gasp etmek istedikleri için, LGBTİ+’ların direkt varoluşuna yönelttikleri tehdidi ve nefret hatalarını bilim dışı argümanlarla haklı göstermeye çalıştıkları için, kendileri lüks içinde yaşarken bizleri açlık sonunun altında yaşattıkları için, genç bayan işsizliği tarihin en büyük oranlarını gördüğü için öncelikle bu cehennemin kapılarını kapatmak zorundayız.
‘ÖLDÜREN SEVGİ İSTEMİYORUZ’
8 Mart’ta neler yapmayı planlıyorsunuz?
Zeynep Karataş: Önümüzde bayanlar için çok değerli bir gün var: 8 Mart. Zelzele sonrasında biz de tüm gücümüzü yaraları sarmaya, dayanışma ile güzelleşmeye yönelttik. Biz bu günleri zati rutin takvim aksiyonları olmaktan fazla bir süreç olarak kıymetlendiriyoruz. Bayanların bir ortaya geldiği, tartıştığı, kendileri hakkında kararları birlikte aldığı, özneleştiği ve birebir vakitte ülkenin geleceğini belirleyecek gücü kazandığı bir süreç olarak da örgütlemeye çalışıyoruz. Bu günler neden mi kıymetli? Türkiye’de bayan cinayetlerinin nerede ve kim tarafından işlendiğine bakınca konutlarında ve en yakınlarındaki erkekler tarafından öldürüldüklerini görüyoruz. Bu cinayetleri de “sevgi” ismine işlediklerini söylüyorlar lakin asla sevgi denemeyecek bir kılıf hazırlanıyor, “kıskandım”, “boşanmak istedi ancak ben istemiyorum”, “o elbiseyi, eteği giymesin istedim”, “beni aldattı” üzere. Bu sebepler de toplumda ve tabi ki yargıda bayan cinayetlerini meşrulaştırmasına, cezasız kalmasına, ceza indirimlerine yahut bayanın hayatının sorgulatılmasına yol açıyor. Bu öldüren sevgiyi istemediğimiz için ve katillerin gereken cezaları almaları için uğraşa devam edeceğiz. 8 Martların da bizim için manası büyük elbette.
‘BU SİSTEMİ SOL FEMİNİSTLERİN İSYANI YIKABİLİR’
Türkiye’de bayan sorunu ve gayreti hakkında neler düşünüyorsunuz? AK Parti iktidarları devrinde bayanların problemleri daha da ağırlaştı mı?
Aysun Gezen: Yaşadığımız coğrafyada bayanların vücudu, emeği, kimliği üzerindeki tahakküm ve sömürünün de bayanlara yönelik şiddetin de uzun bir tarihi var kuşkusuz. Ama ben biraz daha bugüne ve bilhassa de AK Parti’nin 20 yıllık iktidar sürecine değinmek istiyorum. Zira son derece kökleşmiş ve tüm toplumsal bağlantılara sirayet etmiş erkek hâkim zihniyet, kapitalist sömürü ve siyasal İslamcı faşist rejimle girdiği işbirliğiyle hepimiz için bu dünyada cehennemi yarattı. AK Parti devrinde bayanların karşı karşıya kaldığı şiddet ve sömürü daha da arttı. Bilhassa neoliberal siyasetlerin saldırgan bir biçimde hayata geçirilmesi ve özel mülkiyet sisteminin güçlendirilmesi en ağır sonuçları, bayanlar ve LGBTİ+lar için yarattı.
Bütünleşik toplumsal yardım sisteminde kaydı olanların sayısı 60 milyonu geçmiş, nüfusun yüzde 71’i. Bakanın çıkıp toplumsal yardım dağıttıkları aile sayısını övünç kaynağı olarak açıkladığı bir ülke burası; insanları fakirleştirip toplumsal yardıma bağımlı ve iktidara borçlu hale getirdikleri için övünüyorlar. Yoksulluk giderek kadınlaşıyor ve yoksulluğun bütün yükünü sırtlanmak, tencere kaynatmak, konutu çekip çevirmek, muhtaçlıkları gidermek bayanın sırtına yıkılıyor. Konuta ekmek getiren aile reisi olarak erkek figürü de bu işsizlik ve yoksullukta yıkıma uğruyor ve erkekliğin yine tesisi yeniden bayana yönelen şiddetle sağlanmaya çalışılıyor. Yani yoksulluk ekonomik, fizikî, cinsel ve ruhsal şiddeti daha da derinleştiriyor.
‘YASA-DIŞI NİZAM DE TEKRAR EN ÇOK BAYANLARI VURUYOR’
Bugün tahminen gereğince üzerinde durulmuyor fakat fiyata bağlı yaşayanların sayısının artması, güvencesizliğin derinleşmesi, nizamlı bir gelir elde etmenin giderek zorlaşması ve yarını dahi göremeyecek bir duruma itilmek kayıt dışı olduğu kadar yasa dışı ekonomiyi de büyüttü. Devletin mafyalaştığı, mafyatik bağlantıların devletin üst kademelerine kadar yayıldığı bir periyotta yaşıyoruz. Şiddetle kendini var eden faşist bir yapı iktidar ortağı ve münferit olmadığını bildiğimiz şiddete, katliamlara göz nazaran göre bir cinayetin üstünün alenen örtülmesi de eklendi. Uyuşturucu ticaretinin hiç olmadığı kadar arttığı, bayanların kaçırıldığı, öldürüldüğü, kuşkulu ölümlerle hayatlarının çalındığı, devlet yurtlarında çocukken uyuşturucuya alıştırıldığı, erkeklere satıldığı bir nizam kurulmuş. Bu yasa-dışı tertip de tekrar en çok bayanları vuruyor, hem de sözün düz manasıyla.
Kamusal hizmetlerin piyasalaştırıldığı, eğitim, sıhhat, barınma, ulaşım, haberleşme, güç üzere en temel gereksinimleri karşılamanın şartının “paran kadar hizmet” yapıldığı ve devletin toplumsal siyaset alanından çekildiği yerde bu boşluğu tarikat ve cemaatler doldurdu. Siyasal İslamcı rejimin neoliberalizmle kusursuz işbirliği… Kapitalizm nasıl ki toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini devralıp bu eşitsizlikleri yeni sömürü ve tahakküm biçimleriyle derinleştirdiyse AK Parti’de saldırgan bir formda uyguladığı neoliberal siyasetlerle siyasal İslamcı ideolojisini temelde bayan vücudu ve emeği üzerinden şekillendirdi. “Kadınlar iş aradığı için işsizlik var”, “kadının yeri konutudur, misyonu kocaya itaattir”, “kadınlar çalıştığı için evlenecek bayan bulamıyoruz” üzere en üst seviye AK Parti bürokratlarından duyduğumuz “inciler”, 9 yaşındaki kız çocuklarıyla evlenilebileceğini (yani çocukları istirmarı) salık veren fetvalar, bayanların kaç km. ye kadar gidebileceğine dahi sınırlama getiren söylevler, çocukların evlilik ismi altında istismarını olağanlaştıran MEB yönetmelik değişiklikleri, AYM kararları, 4+4+4 eğitim sistemi, imam hatipleşme ve dinselleştirme maksadıyla seferber edilen ulusal eğitim şuraları, her fırsatta istismarcı aklamak için meclis önüne konulan yasa teklifi derken İstanbul Kontratı de bir gecede kendini maddelerin üstünde gören tek adamın hukuksuz kararnamesiyle feshedilmesi geldi.
Yani AK Parti aslında adım adım kontratın feshine giden yolu döşedi; toplumsal cinsiyet eşitliği kavramını kalkınma planından da resmi evraklardan de çıkardı, YÖK tavır evrakı kaldırıldı, dersler her seviyede müfredattan çıkarıldı. AK Parti en başından beri İstanbul Sözleşmesi’nin kendisine yüklediği bayanları, çocukları ve farklı cinsel yönelimi olanları şiddetten muhafaza ve şiddeti oluşturan nedenleri ortadan kaldırma yükümlülüğünü uygulamak şöyle dursun tam bilakis bu şiddeti ve sömürüyü arttıran adımları hızlandırdı ve artık de Anayasa teklifi malum… AK Parti’nin yağma, talan ve sömürü tertibi birincinin bayan vücudu, emeği ve kimliği üzerinde tahakküm kurmaya dayalı.
İşte tam da bu yüzden bu tertibi sol, sosyalist bir perspektifle uğraş eden feministlerin isyanı yıkabilir. Zelzelesi felakete dönüştüren AK Parti iktidarına ve temsil ettiği tertibe son vermek, dayanışmayla güzelleşirken feminist isyanımızla AK Parti’yi göndermek bugün en acil misyonumuz. Sokakları bayanlar ve LGBTİ+lar için özgür ve korkusuzca dolaşabildikleri yerler haline getirmek, sömürü, şiddet, tarikat sistemini alaşağı edecek feminist isyanı büyütmek, eşit ve özgür, sömürüsüz, sınıfsız, şiddetsiz bir dünya tahayyülümüzü gerçek kılmak için biz var gücümüzle çalışacağız.