İzmir’de, Kültür ve Turizm Bakanlığı müsaadesi ile İzmir Katip Çelebi Üniversitesi ismine yürütülen ve İzmir Büyükşehir Belediyesi, Hoş Güç Akaryakıt A.Ş. takviyeleri ile yapılan hafriyat çalışmalarıyla dünyanın, kent merkezindeki en büyük antik devir agoralarından biri olan Smyrna Agorası’nın tarihi, gün yüzüne çıkıyor.
Kadifekale’den Kemeraltı’na kadar uzanan ve Büyük İskender tarafından 193 hektarlık alanda kurulan kentte gerçekleştirilen arkeolojik kazılarla farklı devirlere ilişkin binlerce nesne keşfediliyor. Bu kapsamda İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Türk İslam Arkeolojisi Kısmı Öğretim Üyesi ve Smyrna Antik Kenti Hafriyat Heyeti Lideri Doç. Dr. Akın Ersoy önderliğinde yürütülen arkeolojik çalışmalarda Osmanlı Devri’ne ilişkin yüzlerce Kütahya fincanı ortaya çıkarıldı. Doç. Dr. Ersoy, “Objelerin içerisinde Kütahya fincanlarının değerli yer aldığını söylemeliyiz. Türk-İslam periyodu açısından Anadolu’daki arkeolojik hafriyatlarda en fazla Kütahya üretimi fincanların ele geçtiği bir arkeolojik çalışma içerisindeyiz” dedi.
‘KENT PEK ÇOK DEVRİ DOLU DOLU YAŞADI’
Smyrna Antik Kenti hafriyatlarının Konak ilçesi Tarihi Kent Merkezi’nde yürütüldüğünü tabir eden Doç. Dr. Ersoy, “Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın müsaadesi ve İzmir Katip Çelebi Üniversitesi ismine buradaki çalışmaları yürütüyoruz. Bakanlığımızın yanı sıra İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin ve başka kurum ve kuruluşların takviyeleriyle 2007 yılından itibaren bu çalışmaları sürdürüyoruz. Konak ilçesindeki kentin kuruluşu Büyük İskender’e dayanıyor. Hasebiyle bu kent Büyük İskender’den günümüze kadar Helenistik Periyodu, Roma Devri’ni, Bizans Devri’ni ve Osmanlı Devri’ni dolu dolu yaşadı” tabirlerini kullandı.
‘İZMİR’İN ÇOK KATMANLI BİR YAPISI VAR’
Söz konusu devirlere ait çok sayıda günlük nesne ve mimari kalıntıların günümüze ulaştığını belirten Doç. Dr. Ersoy, “Ve biz bunları ortaya çıkarmaya çalışıyoruz. İzmir’in çok katmanlı bir yapısı var. Bu katmanlar içinde bütün katmanlara hürmet gösteriyoruz. Bunların içerisinde bugüne kadar çok mevzu etmediğimiz, çok sayıda Osmanlı Devri’nin günlük hayat materyali elimize geçti. Osmanlı Devri’nde İzmirlinin zevkine sunulmuş yerli üretim seramik materyalinden tutun, Batı’dan ithal edilmiş olan eserlere kadar inanılmaz bir yelpazede çalışmalar yürütülüyor” diye konuştu.
’18’İNCİ YÜZYILDA ÜRETİLEN FİNCANLAR, ANADOLU’NUN HER KÖŞESİNE YAYILDI’
Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı öğretim üyesi olan ve Smyrna kazılarında Osmanlı ve Avrupa üretimi seramikler üzerine çalışmalar yürüten Doç. Dr. Sevinç Gök İpekçioğlu ise şöyle konuştu:
“Osmanlı’da kahve kültürü çok ağır ve kahve sevilerek tüketiliyor. Kahve kültürünün en değerli ögelerinden birisi de fincanlar. Bilhassa 18’inci yüzyılda Kütahya’da üretilen fincanlar Anadolu’nun her köşesine yayılıyor. Bu fincanlar mahallî ustalar tarafından atölyelerde üretilip birçok kente gönderiliyor. Bu kentlerden birisi de Smyrna. Smyrna’da birçok materyal ortaya çıkarıldı. Bu materyaller bölgede çok sayıda kahvehane, züccaciyeci olabileceği ya da meskenlerde kullanıldığı istikametinde birtakım ihtimalleri oluşturuyor.”
‘BAZILARINDA İMZALAR BULUNUYOR’
Fincanların motifleriyle ilgili de bilgiler veren Doç. Dr. Gök, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Genellikle halk tipi olarak isimlendirdiğimiz hür fırça darbeleriyle ya da iğne şablon kullanarak ürettikleri çok değerli örnekler. Fincanların yanı sıra tabak, kase ve fincan altlıkları da ele geçen buluntular ortasında yer alıyor. Fincanların üzerinde imzalar da var. İmzalardan 2 adedini tespit edebildik. Osmanlıca yazılmış bir ‘ayvaz’ sözü görebiliyoruz. Bunun bir ustadan birçok dağıtımcıya ilişkin olabileceği konusunda niyetlerimiz var. Çok az örneği bulunan bir de ‘yazıcı’ imzası bulunuyor. Bilhassa İzmir’de liman kentinin gelişmesi ve Türk yerleşimiyle birlikte Agora çok değerli bir Osmanlı yerleşim alanı olmuş. Buradaki yerleşime bağlı olarak hem mutfak kapları hem de gündelik ömür materyalleri çokça bulundu. Bu örnekler içinde elde edilen yüzlerce fincan da kıymetli bir kümesi oluşturuyor.