Reuters Şinzo Abe’nin cenazesi hafta başında Japonya’nın başşehri Tokyo’da düzenlendi Japonya’nın eski başbakanı Şinzo Abe’nin geçen hafta seçim kampanyası sırasında beklenmedik bir formda akına uğrayıp hayatını kaybetmesinin akabinde gözler Başbakan Fumio Kişida ve hükümetin geride kalanına çevrildi.
Suikasttan iki gün sonra Pazar günü gerçekleşen seçimlerde Abe’nin kilit isimlerinden sayıldığı Liberal Demokrat Parti (LDP) ve koalisyon ortakları büyük bir zafer kazandı ve Temsilciler Meclisi’nden sonra Danışmanlar Meclisi’nde de üçte ikilik çoğunluğu yakaladı.
Bu durum ve üç yıl seçimsiz bir periyoda girilmesi, Abe’nin halefi olarak görülen Başbakan Fumio Kişida’nın ıslahat ve anayasa değişiklikleri dahil her türlü siyasi manevrayı yapmak için önünde hiçbir mahzurun kalmadığı “altın dönemi” yakaladığı manasına geliyor.
Japonya’da herkes Kişida’nın, ufak tefek görüş farklılıkları olsa da Abe’nin açtığı yoldan ilerlemesini bekliyor. Bu yolun gelecekteki mihenk taşları neler?
DIŞ SİYASETTE ÇİN VE RUSYA’YA TEMKİNLİ YAKLAŞIM
Abe’nin ikinci kere başbakanlık yaptığı 2012’ye dek bilhassa Avrupa’da Çin devlet lideri Şi Jinping’e ve Çin’in ekonomik gücüne karşı bir yumuşama ve Çin’le âlâ münasebetler kurmada istekli bir hal göze çarpmaktaydı.
Ulusalcı Abe ise Çin’le Japonya’nın ticari iştiraki gerçeğini kabul etmekle birlikte Çin’e karşı her vakit kuşkucu bir şahin hali takınarak bilhassa ABD’yi Çin’in gerçek maksadı ve askeri gücü konusunda daima uyarıyor, Japonya’nın kendini savunabilmesi gerektiğini söylüyordu.
Bugün Batı’nın Çin’e olan birebir kuşkucu yaklaşımının belkemiğini Abe’nin bu ihtarları oluşturuyor.
Japonya’nın Çin’le diyalogda Abe’nin bu halini sürdürmesi bekleniyor.
Çin’in, bugün Sri Lanka’nın ülke olarak iflasına yol açan “borç rehineliği diplomasisi”ne (gelişmekte olan ülkelere büyük altyapı yatırımları vaadiyle yüksek faizli borçlar verip sonra da ülkeler ödeyemeyince onlara el koymak) karşılık Japonya, G7’ye, Türkiye’ de yaptığı Marmaray ve Çanakkale Köprüsü projeleri üzere yeni bir cins “kaliteli altyapı” projeleri alternatifini kabul ettirdi.
JAPONYA’NIN SİLAHLANMASI MÜMKÜN GÖRÜNÜYOR
Abe, Uzak Doğu’nun güvenliği açısından ABD’nin kesinlikle bölgede faal ve yanında da güçlü bir Japonya olması gerektiği savını kabul ettirmede başarılı oldu.
Buna nazaran Japonya’nın ABD’den hali hazırda satın aldığı 40’ın üzerinde F-35 dışında uçak gemisi sipariş etmesi üzere şimdiye dek düşünülmeyen bir formda silahlanması mümkün görünüyor.
Öte yandan Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile de sık sık konuşan Abe’nin bu ülkeyle olan diplomasi teşebbüsleri sonuçsuz kaldı.
Ne Japonya, Rusya ile İkinci Dünya Savaşı’nın bitimini ilan eden ve ortalarındaki adalar sıkıntısını çözen bir muahedeyi imzalayabildi ne de Rusya’nın Gelişmiş Ülkeler G7 kümesiyle olan sürtüşmeleri son buldu. Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesiyle bir arada Japonya Ukrayna ve Batı tarafının yanında yer alınca bağlantılar yeterlice berbata gitti.
Bu alanda Ukrayna işgali çözümlenene dek Kişida’nın yapabileceği bir şey yok.
Başbakanlığı sırasında 80 ülke gezen Abe’nin bilhassa bir evvelki ABD lideri Donald Trump ile bu derece sıkı bağlantı kurmasını yadırgayanlar oldu.
Trump’ın eski ulusal güvenlik danışmanı H.R. McMaster’a nazaran Abe, Hür ve Açık Hint-Pasifik fikrini birinci ortaya atan ve bu emelle Japonya, ABD, Avustralya ve Hindistan’ı bir ortaya getiren kişi olarak tarihe geçti.
Abe’nin bu büyük muvaffakiyetini Kişida’nın devralıp devam ettirmesi düşünülüyor.
İÇ SİYASET VE İKTİSATTA DURUMLAR KARIŞIK
Dış siyasette Japonya’yı dünya ile birleştirici ve ülke lehine yapan tavrına rağmen iç siyasette Şinzo Abe’nin popülist telaffuzlarıyla kutuplaştırıcı bir kişilik sergilediği uzmanlarca kabul ediliyor.
Japonya’nın İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Amerikalılar tarafından yazılan barışçıl anayasasının ordu bulundurmayı yasaklayan 9. unsurunu bölgenin güvenliğini öne sürerek ısrarla değiştirmek istemesi bilhassa atom bombasının yaptığı yıkımı çok güzel hatırlayan bölümlerle ve solcularla ortasının açılmasına neden oldu.
Fumio Kişida’nın Hiroşima’dan meclise girdiği ve nükleer silahlar konusundaki zıt duruşu düşünülürse yeri geldiğinde ABD ile nükleer silah paylaşımı fikrini bile ortaya atabilen Abe’den farklı bir siyaset izleyeceği varsayım ediliyor.
Tarih kitaplarının Japonya’nın zaferlerine daha çok yer vermesi gerektiğini savunan, Japonya’nın İkinci Dünya Savaşı’nda işlediği savaş kabahatlerini inkar eden yahut görmezden gelen Abe’nin, bilhassa Japonya’nın bir vakitler art bahçesi saydığı Kore Yarımadası halklarını kızdıran lakin Japonya’da muhafazakar, ulusalcı ve çok sağcıların sevdiği bölücü bir siyaset izlediği de biliniyor.
Bu da dünyanın tahminen de en homojen ülkesi Japonya’da kutuplaşmayı arttırma riski taşıyor.
ABENOMİ’YE KARŞILIK “YENİ KAPİTALİZM”
Ekonomi alanında Abe 2012’de başbakan olunca kendi ismiyle anılan Abenomi isimli neoliberalist ekonomik reçete ve büyümeye yönelik önlemler paketini yürürlüğe soktu.
O vakitler ekonomik sakinlikle boğuşan Japonya şartlarında şirketlerin kârlarını arttırıp işsizliği yarıya düşürse de enflasyonu yüzde 2’ye indirme üzere başka amaçlara ulaşmakta yetersiz kaldı.
Financial Times gazetesi, “Ancak bu uğraşlar boşuna değildi. Çok genişlemeci para siyaseti Japon Yeni’ni zayıflattı ve borçlanma maliyetlerini düşürdü. Bilhassa tüketim vergisini çok süratli yükseltmesi üzere fazla azimli önlemleri kimilerinde endişe yarattı ve ekonomik düzelmenin suratını kesti” diyor.
Kişida ise kendi yarattığı ve gelir eşitsizliğini çözeceğini vaat ettiği “Yeni Kapitalizm” isimli ekonomik siyasetiyle Abe’nin neoliberal siyasetlerini üstü kapalı olarak eleştiriyor.
MERKEZ BANKASI LİDERİ ŞİMDİ BELİRLİ DEĞİL
Buna karşın iktisatta kimi anahtar vazifelere atayacağı isimler Kişida’nın geride bırakacağı kendi politik mirasını da belirleyecek.
Ancak muhakkak mevzularda eli kolu bağlı. Örneğin ilerideki aylarda Abe ile vaktinde uyumlu çalışan Japonya Merkez Bankası lideri Haruhiko Kuroda’nın yerine gelecek isim şimdi muhakkak değil.
Bir yandan da dolar karşısında tarihi düşüş yaşayan Japon yen’inin daha da düşmesini önlemek için Merkez Bankası üzerinde sıkı para siyaseti baskısı var.
Hükümette misyonu olmamasına rağmen yıllardır LDP içerisindeki muazzam gücü nedeniyle “gölge şogun” ismiyle anılan Şinzo Abe’nin kendi ekonomik ve siyasi ajandasına koşullanmış olan Japonya’da LDP ve başındaki Kişida hafta sonundaki seçimlerde gelen zaferle bundan sonraki üç yıl boyunca hiç seçimin olmadığı “altın dönem” yaşayacak.
Kişida’nın elde ettiği olumlu politik havayı yok edecek tek mümkünlük, Abe’nin başını çektiği ve Kişida’nın da üyesi olduğu LDP fraksiyonunun bir nedenle dağılması ve parti liderliğinde kendisine rakiplerin çıkması olabilir.