Öğrenme kelam konusu olduğunda hayatın bütün alanları lakin bilhassa de aksiyon durumları ehemmiyet arz ediyor. Yani kitabi bilgi elbette önemli. Lakin insanoğlu daha çok yaparak ve gözlemleyerek öğrenen bir varlık. Manzaranın, görmenin ve görünmenin ön plana çıktığı bir çağı araladığımızı da düşünürsek öğrenme-öğretme denklemi de değişmiş görünüyor. Tam da Öğretmenler Günü’nü geride bırakmışken sinema alanında öğretmen olanları ve öğrenme biçimini ele almak gerekti.
Sinemanın okulu, atölyesi, akademisi, kitabı var elbette. Ülkemizde sayıları da gitgide artıyor. Lakin sinema büyük bir kısmıyla yaparak öğrenilen bir hüviyette olduğundan set deneyimi dediğimiz şey öğrenmenin de öğretmenin de temelini oluşturuyor. Hal bu türlü olunca hangi setin ya da direktörün öğretmen olduğu merak uyandırıyor.
TÜRK SİNEMASINA ÖĞRETMEN OLANLAR
Türk sinemasının kendi kimliğini bulacağı devirde ön plana çıkan ve ‘ustasız usta’ olarak anılan Lütfi Ömer Akad’ın en başta ismini zikretmek gerekir. Sinemanın, resmi ideoloji ve ticaretin kıskacında olduğu devirde ‘yönetmenler dönemi’ni başlatan isimlerden olan Akad, sinemamızın en değerli öğretmenlerindendir diyebiliriz. Anadolu beşerinin kente göçtüğü periyotta yaşadığı travmayı sinemalarında gerçek ve içten bir lisanla anlatan Akad’ın bilhassa ‘göç üçlemesi’ (Gelin, Düğün, Diyet) yaşadığı vakte ışıt tutuyor.
Sinemayı tiyatro tesirinden kurtaran, ele aldığı bahislerle halka inen ve formül arayışında öğretmen olan bir öbür isim ise Metin Erksan idi. Akad ile tıpkı devirde sinemalar üreten Erksan, tenkitlere karşın özgün lisanını sürdüren ve bugüne miras olarak öğretici bir sinema serüveni ve eserler bırakan isimdir.
Daha yakın bir periyoda geldiğimizde Ahmet Uluçay ismi karşımıza çıkıyor. Yalnızca 1 uzun metraj sinema yapmış olmasına karşın kısa metraj sinemaları ve bilhassa de hayatı ile tam bir öğretmendi, Uluçay… Sinemanın ne olduğu ve sinema yapmak için hangi zorluklarla karşılaşabileceği üzere soruların tam göbeğinde yaşadı. Köy hayatında sinema yaptı. Kısa sinemaları koşullarının ötesinde dahiyane idi. Sinema için yaptıkları, yapamadıkları, anlattıkları ile öğretmendi…
Sadece direktör mi? Şener Şen’in Yeşilçam’dan bağımsız sinemaya akan mesleğinde her role başka bir hayat verişi ve hepsinin altından kalkışı öğretmenliktir…
Tek tek her ismi detayıyla yazmak güç elbette. Halit Refiğ, Yücel Çakmaklı, Ayşe Şasa, Safa Önal’ı atlarsak yanlış yaparız. Nuri Bilge Ceylan’ın yolunun, kamera gerisinin öğretmenliğini anmazsak haksızlık olur. Derviş Zaim’in her sinemasında yeni şeyler denemesini vurgulamazsak olmaz. Semih Kaplanoğlu’nun arayışı ve bilhassa Yusuf Üçlemesi ile yaptığını işaret etmeliyiz. Reha Erdem’in vaktin ruhu peşinde oluşunu kaçırmamalıyız.