Savaş bölgelerinden kaçarak Türkiye’ye gelenlerle ilgili tartışmalar boyutlanarak devam ederken, dikkatlerin odağındaki sığınmacıların sıhhat hakkına erişim konusundaki sıkıntıları da sürüyor.
Afganistan’da yaşanan çatışmalardan ötürü bir yıl evvel ülkesini terk etmek zorunda kalıp Türkiye’ye gelen ve Eskişehir’de yaşayan Muhammed Azami, birçok kardeşinin askeri işçi olduğunu, Taliban ilerleyişi sonrası güvenlikleri için kaçmak zorunda kaldıklarını belirtti. Eşi ve üç çocuğuyla birlikte yaşayan Azami, Afganistan’da insanların birçok vakit tedavi edilemediğinden ötürü hayatlarını kaybettiklerine dikkat çekti. Birçok hekimin Taliban işgali sonrası ülkeyi bırakıp kaçtığını söz eden Azami, bu türlü bir durumda insanların çok kısıtlı şartlarda tedavi olabildiğini vurguladı. Azami, “Biz kaçarken de çocuklarımızla çok problemler yaşadık. Hudutları geçerken hiçbir can garantimiz yoktu. Yolda bizimle gelen ve yaralı olan biri vardı. Çok berbattı durumu, lakin hudut dışı edilirim dehşetiyle rastgele bir hastaneye gitmedi” dedi.
“Psikolojimi hiçbir vakit tedavi edemem”
Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı’nın haber portalı, Gazetecilik Platformu’ndan Dindar Karataş’ın haberine nazaran, parası olmadığı ve lisan bilmediği için tedavi olamadığını söyleyen Azami, “Burada dört sefer hastaneye gitmek istedik fakat fiyat çok fazla alıyorlar. İlaç yazıyor tabipler ancak param olmadığı için alamıyorum. Yeniden bir kere hastaneye diş tedavisi için gittim, lakin tabip bizi anlamadı ve tercüman da olmadığından ötürü bizi tedavi edemedi. Bizim en büyük acımız savaşların bitmemesi. Barış olsa ben niçin ülkemi bırakıp geleyim. Dişim ağrısa, kolum kırılsa tedavi olurum fakat ben çocuklarımla birlikte yaşadığım bu psikolojiyi hiçbir vakit tedavi edemem” diye konuştu.
Kayıtsız çalıştırılıyorlar
Pakistan’dan Türkiye’ye üç yıl evvel göç eden bir öbür sığınmacı Taha Elgazi, ailesinin Pakistan’da kaldığını ve onlara para göndermek için çok makûs şartlarda çıktığını söyledi. Elgazi, bir fabrikada kayıtsız personel olarak taşlama ve kaynak işi yaptığını belirtti. Kayıtsız çalıştığından ötürü Toplumsal Güvenlik Sigortası’nın (SGK) olmadığını söz eden Elgazi, “Bir meskende 9 arkadaşımla birlikte yaşıyorum. Geçen kış mevsiminde bir arkadaşım çok rahatsızlandı lakin sigortası olmadığı için hastaneye gitmedi. Biz de eczaneden ilaç almak zorunda kaldık. Ben de buraya geldiğimde hastalandığım vakit neler yapacağımı, nereye gideceğimi bilmiyordum. Birden fazla vakit tanıdıklara soruyor yahut toplumsal medya üzerinden bakıp o halde ne yapmam gerektiğini öğreniyordum. Devlet hastanesinde tedavi olamıyorum. Özel hastanelerde de tedavi fiyatları çok kıymetli. Mülteciler için tedaviye erişim çok sıkıntı durumda” formunda konuştu.
“Aslolan savaşın olmasının engellenmesidir”
Barış bildirisine imza attığı gerekçesiyle ihraç edilen Prof. Dr. Mehmet Zencir de savaşın bir halk sıhhati sorunu olduğuna dikkati çekti. Zencir bu probleme halk sıhhati sorunu denilmesinin “çok görülmesi, çok öldürmesi, çok sakat bırakması, ömür kalitesini olumsuz etkilemesi” üzere kriterlerden kaynaklandığını belirtti. Zencir, bu açıdan bakıldığında savaş ve savaş sonrası şartların sıhhat için en büyük tehdit olduğunu söz etti. Savaş ve yol açtığı problemlerin yalnızca günümüzle ilgili olmadığının, gelecek jenerasyonları da etkileyeceğinin altını çizen Zencir, “Dahası ekolojik tahribat nedeniyle biyoçeşitliliğe en büyük tehdittir. Bizler için değerli olan bir başlık da savaşların önlenebilir olmasıdır, zira insan eliyle oluşturulur. Bu nedenle savaşların önlenmesi en kritik basamaktır. Mevcut eğilim savaşa ve savaş sonrası şartlardaki sıhhat üzerinde odaklanmaktadır. Bu evreyi bizler ikincil müdafaa diye tanımlıyoruz. Savaşa bağlı sıhhat meselelerini en aza indirmek için yapılması gerekenleri bu başlıkta ele alıyoruz. Bu kıymetlidir, lakin halk sağlı açısından kâfi değildir. Aslolan savaşın olmasının engellenmesidir. Bu açıdan temel korunma ve birincil kavramının açılması önemlidir” dedi.
“Savaşların ortaya çıkmaması için kök nedenler önemli”
Devam eden savaşların durdurulması sonrası, tekrar bu savaşların ortaya çıkmaması için kök nedenlerin gündeme alınmasının zarurî olduğunu vurgulayan Zencir, temel korunma olarak isimlendirilen metot ile savaşa taban hazırlayan şartlarla, beşerlerle yüzleşmenin sağlandığını söyledi. Zencir, bu mevzuda birçok kök neden olduğunu tabir ederek, bunların ortadan kaldırılması gerektiğini kaydetti.
Sağlık ve barışın yöntemleri
Sağlığın ve barışın geliştirilmesi konusundaki metotların birbiriyle benzeri olduğuna dikkat çeken Zencir, “Sağlığın geliştirilmesinde, halkın faal hale getirilmesi ve savunuculuk yoluyla halkın sıhhatinin geliştirilmesi kritik kıymettedir. Barış için de yalnızca çatışmanın sona ermesi değil, davranışlar ve yapılar kadar en derin inançlar, varsayımlar ve bedellerin değişmesine katalizör olarak sistemik değişim yaratmak öne çıkıyor. Bu nedenle Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) anayasasından başlayarak barış vurgusu öne çıkıyor. Günümüzde barıştan sıhhate modeli, barış için bir köprü olarak sıhhat yaklaşımları, Nükleer Savaşı Önlemek İçin Doktorlar, İnsan Hakları için Tabipler, Silahlanma Aksisi Çabada Tabipler üzere barış gayreti sıhhat alanında capcanlı devam ediyor. Ülkemizde de TTB öncülüğünde ‘Savaş Bir Halk Sıhhati Sorunudur’ ve ‘TTB Toplumsal Barışı Tartışıyor’ çalışmaları barış çabasına önemli katkı sağlıyor. Halk sağlıkçılarıysa kongrelerinde savaşı ve barışı gündem yapmaya itina gösteriyor” dedi.
“Sığınmacılar fiyatsız sıhhat hizmeti görmeli”
Savaşlar nedeniyle göç etmek zorunda kalan ve kayıplar veren, hayatları alt üst olan, tüm varlıklarını geride bırakan, göç seyahatinde berbat muamelelere maruz kalan insanların sıhhatlerinin öncelikli olduğunu belirten Zencir, sığınmacıların gittikleri ülkede sıhhate erişimleri hakkında şunları söyledi: “Burada değerli bir sorun tıbbi hizmetlerden yararlanamamak. Meğer mülteciler, zorla yerinden edilenler için sağlıklı olma şartlarının yaratılması değerli. Mültecilerin biyolojik bütünlükleri için (fiziksel ve ruhsal sıhhatleri için) savaşın bir an evvel bitirilmesi, geldikleri toplulukların onları damgalamadan ve önyargısız görmeleri, istikametli çalışmalar kritik eşikler. Sağlıklı olmak için ömür şartlarının (barınma, beslenme, ısınma, giyinme, ulaşım, eğitim, hijyen, lisan öğrenme vb.) ve çalışma şartlarının (iş, çalışma saatleri, iş yoğunluğu, fiyatlar, toplumsal garanti, erken yaşta çalışmaya başlama, yaşlı personellik vb.) uygunlaştırılması kritik kıymettedir. Tüm bunlarla birlikte sıhhat hizmetleri mana bulur. Bu kademede da gözetici sıhhat hizmetlerin (aşı, çocuk beslenmesi, bebek ve çocuk izlemleri, doğum denetimi, hamile ve lohusa izlemi, doğurgan çağ bayan izlemleri, etraf sıhhati, toplumsal hizmet) eşitsiz ve ayrımsız sunulması değerlidir. Bu hizmetlerin anadilinde verilmesi ve kültürel özelliklerin dikkate alınması yararlanımı direkt etkileyecektir. Sıhhat hizmetleri ile ilgili bilgilenme konusunda, erişim için para ve vakit yaratılmasının da önemli maniler ortasında olduğunu söyleyebiliriz. Sıhhat işçilerinin mültecilere yönelik tavrı da belirleyici kıymettedir. Bunlara ek olarak tedavi edici hizmetlere erişim ve niteliğinin de altı çizilmelidir. Bu hizmetlerin fiyatsız olması ve mültecileri hedefleyen özgün bir programın hazırlanması gerektiğini de not etmeliyiz.”