ABD Lideri Joe Biden ve Çin Devlet Lideri Şi Cinping‘in telefon görüşmesi ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi‘nin tansiyon yaratan Tayvan ziyareti haberleri akabinde gerçekleşecek. Beşinci defa görüşecek olan iki önderin ülkeleri ortasındaki ekonomik rekabet, Çin’in kınamadığı ve bu sebeple Batı ülkeleri tarafından eleştirildiği Rusya-Ukrayna Savaşı ve Tayvan’daki tansiyon üzere bahisleri ele almaları bekleniyor.
ABD’li yetkililer ise gerçekleşecek olan bu görüşmeyi, Tayvan’la ilgili tansiyonlar nedeniyle alakaları giderek gölgelenen dünyanın en büyük iki iktisadı ortasındaki rekabeti yönetmek için bir baht olarak görüyor.
Pelosi’nin ziyareti ve gerilen ilişkiler
Biden ve Şi’nin görüşmesi, ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin Çin ile egemenlik ihtilafı içindeki Tayvan’ı ziyaret edeceğine dair haberler nedeniyle tansiyonun yüksek olduğu bir devirde yapılacak. Çin Savunma Bakanlığı, yaptığı açıklamada Pelosi’nin ziyaretinin gerçekleşmesi halinde askeri karşılık verebileceği ihtarında bulunmuştu. Açıklamada, “Pelosi Tayvan’ı ziyaret ederse, Çin ordusu boş durmayacak” tabirine yer verilmişti.
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cao Licien de dün düzenlediği basın toplantısında, “Her çeşit olasılığa hazırlıklıyız. Şayet ABD tarafı ziyarette ısrar ederse, egemenliğimizi ve toprak bütünlüğümüzü korumak için güçlü ve kararlı önlemler alacağız” değerlendirmesinde bulunmuştu.
Financial Times gazetesi, ABD ordusunun Çin savaş uçaklarının Pelosi’nin uçağına müdahale ederek Ada’ya inmesini engellemeye çalışabileceğinden tasa ettiği argümanına yer vermişti. Öte yandan Çin’in uçak gemisi filolarını Tayvan yakınına yollayarak bir uçuşa yasak bölge oluşturması, askeri tatbikata başlayarak bölgeye girişi yasaklaması da ihtimal dahilinde görülüyor.
‘Ordu âlâ bir fikir olduğunu düşünmüyor’
Biden, Pelosi’nin ziyaretiyle ilgili, “Ordu, yeterli bir fikir olduğunu düşünmüyor” tabirini kullanmıştı. Öte yandan ABD ordusunun da Pelosi’nin ziyarete karar vermesi halinde bölgedeki savaş uçakları dahil bölgedeki askeri hareketliliğini artırmayı planladığı tez edildi.
Ziyaret iki ülke ordularının Tayvan etrafında karşı kaşıya gelmesine yol açabilir.
Çin-Tayvan sorunu
Çin’de İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde çıkan iç savaşta Mao Zedong liderliğindeki Çin Komünist Partisinin (ÇKP) 1949’da iktidarı ele geçirmesi ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmesi üzerine Çan Kayşek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintag) üyeleri, Tayvan’a yerleşip 1912’de kurulan “Çin Cumhuriyeti” iktidarının Ada’da devam ettiğini ileri sürerek bağımsızlık ilan etmişti.
Bu teşebbüs, Çin tarafından kabul edilmese de Tayvan temsilcileri, 1971’e kadar Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurasında Çin’i temsil etmişti. 1950’ler ve 1960’larda çok sayıda ülkenin diplomatik bağlantı tercihini Çin Cumhuriyeti’nden Çin Halk Cumhuriyeti’ne çevirmesinin akabinde 1971’de BM Genel Konseyinde yapılan oylamada, Pekin hükümetinin Çin’in tek legal temsilcisi kabul edilmesiyle Tayvan’ın milletlerarası örgütlerdeki pozisyonu bilinmeyen hale gelmişti.
Pekin idaresi, “Tek Çin” prensibini benimseyerek Tayvan’ın kendi topraklarının kesimi olduğunu savunuyor. Çin, boğaz ve etrafındaki askeri varlığının yanı sıra Tayvan’ın dünya ülkeleriyle müstakil diplomatik bağlantılar kurmasına, BM’de ve öteki milletlerarası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor.