Merhaba. Neden kadeh kaldırırız ve neden bu esnada ‘şerefe’ deriz? Bu hususta pek çok gösterge ve rivayet var. Batı kökenli kültürler cheers, prosit üzere neşelen ya da yeterli ol manalarına denk gelen sözcükleri kullanırken biz de ‘şerefe’ diyoruz. Pekala ya bu söz manasını yüklediğimiz onur ile birebir şey mi? Merak ediyorsanız buyrun içeriği okumaya.
İyi okumalar dilerim! 🥂
Önce kadeh kaldırmak nedir ona bi’ bakalım.
Kadeh kaldırma erdem yahut güzel niyet tabiri olarak bir içeceğin masadan alınarak tokuşturulması ritüeldir. Bu ritüel çoklukla karşıdakini onurlandırmak, onu tebrik etmek ya da akşamın uygun geçmesini niyet etmek için kullanılır. Batı kökenli bir aksiyon olsa da bugün dünyada pek çok halk kendi kültürlerine özel kadeh kaldırır.
Kadeh kaldırma genelde dua gayeli yapılıyordu.
Bazıları, Antik Yunan’da insanların merasimler yahut ziyafetler sırasında içki içerken ilahlarını onurlandırdıkları vakit kadeh kaldırmanın başlamış olabileceğini düşünüyor. O devir sıhhat yahut duanın kabul olması karşılığında şarap yere dökülüyordu.
Orta Çağ’da ise zehirlenmemek için…
Çeşitli uydurma kıssalara nazaran kadeh kaldırma geleneği Orta Çağ’daki zehirlenme tasalarından gelmiştir. Bardakları birbirine tokuşturmak her bir içeceğin oburlarının üzerine dökülmesine neden olduğu için karşındakinin seni zehirlemiş olma ihtimalini ortadan kaldırdığı düşünülmüştür.
Tanrılardan sıhhat ve uzun ömür isteniyordu böylelikle.
Uluslararası Alkol ve Kültür El Kitabı’na göreyse kadeh kaldırmanın ‘muhtemelen ilahlara kutsal bir içeceğin sunulduğu ritüelin seküler bir kalıntısı’ olduğu muharrir. Ayrıyeten ‘kan yahut şarap’, ‘uzun ömür’ ya da ‘sağlığınıza’ dileklerinin tabiri olduğu lisana getirilir. Doğal günümüzde bu sözlerden daha sık kullanılan bir söz var ki o da ‘cheers’. Biz buna ‘şerefe’ diyoruz.
Şerefe nedir?
Şerefe, alınabilecek yüksek alkol münasebetiyle kişinin daha sonradan pişman olacağı kelamlar söylemesi ya da itiraflarda bulunması durumunda masada konuşulanların bu masada kalmasını söz eden bir söz. Çok eski vakitlerde birlikte içen şahıslar masadan kalktıktan sonra konuşulanların unutulması için erdem üzerine kelam verirken bu aksiyon daha sonra bir alışkanlık halini almış.
Düşündüğümüzden farklı bir manası var.
Her lisanda farklı bir manası olan bu sözün bizdeki manası da aslında bildiğimizden daha farklı. İçki içerken kullandığımız ‘şerefe’ erdem manasında değildir. Bu söz ‘şer ve ‘ef’ sözlerinin birleşiminden oluşur. Şer, kötülük manasında; ef de Farsçada uzaklaşmak manasındadır. Yani onura derken aslında ‘kötülük masamızdan uzaklaşsın’ diyoruz.
Almanlar da “iyi ol” diyorlar.
Biz erdeme derken Almanlar da ‘prosit’ diyorlar. Prosit, ‘iyi ol’ manasına gelir ve Latince ve çağdaş İtalyancadaki ‘prost’tan gelmektedir. Bu Almanca sözün kökeni üniversite öğrencileri ortasında kullanıldığı ve sonunda günlük lisana girdiği 18. yüzyılın başlarına kadar uzanır.
Kadeh kaldırmadan alkolden bir yudum almak ayıp sayılıyor.
Almanya’da, kelamlı olarak değil de çoklukla yalnızca birbirlerinin içkilerine dokunarak yapılan kadeh kaldırma da yaygındır. Özel bir arkadaş kümesinde hiç kimse masadaki başka tüm beşerlerle kadeh kaldırmadan bir yudum alkol içmemelidir ve direkt başka içicinin gözlerine bakmak çok değerlidir. Bunu yapmamak kabalık olarak kabul edilir ve birden fazla vakit mizahi bir formda her türlü makûs talihi (örneğin ‘yedi yıl makus şans’) çektiğine inanılır.
Günümüzde “şerefe” manasından uzaklaşıp onur ve onur için düşünülse de manası aslında çok daha farklı. “Kötülük masamızdan uzaklaşsın” manasını siz daha evvel duymuş muydunuz?
