TBMM Lideri Mustafa Şentop, “Batıdaki beşerler üzere giyinenler, yüzünü, gözünü, saçını, kaşını batılı beşerler üzere yapanlar kendilerini çağdaş, bilgili, zeki, kültürlü beşerler olarak zannediyorlar. Bir kısım beşerler neyin ne olduğunu bilerek ve taammüden bunu yapıyorlar” dedi. Bu kelamları söylerken Mustafa Şentop’un üzerinde pantolon, gömlek, ceket vardı…
Gazeteci müellif Soner Yalçın batıdan alınan kıyafetlerle ilgili bir köşe yazısı yazmıştı.
Soner Yalçın’ın yazısının ilgili kısmı şöyle:
“Cumhurbaşkanı Gül hayatında birinci smokini ne vakit giydi? Başbakan Erdoğan neden hiç papyon takmıyor? Kravatı birinci kullanan padişah hangisiydi? İslamcı çevreler kravatı hala “medeniyet yuları” olarak mı görüyor? Kravat takmayan Ahmedinejad, Katolik İspanya’nın resmi üniformasını giydiğini biliyor mu?
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ömründe birinci kere; 14 Mayıs 2008’de, İngiltere Kraliçisi II. Elizabeth’in onuruna Çankaya Köşkü’nde verilen yemekte papyon taktı.
Kurumların protokol kuralları vardır ve bunlara uyulması hürmetin bir sonucudur. Cumhurbaşkanı Gül hakikat yapmıştır.
Genelkurmay’ın 30 Ağustos’ta Gazi Orduevi’nde verdiği resepsiyonun da protokol kuralları vardı. Koyu renk, smokin, papyon vs.
Çoğu kişi papyonu sevmiyor ülkemizde. Giymemek için elinden geleni yapıyor. Şahsî tercihtir. Lakin kişinin gideceği yere ve vakte nazaran giyinmesi adab-ı muaşeret gereğidir.
Kraliçe II. Elizabeth için papyon takan Cumhurbaşkanı Gül’ün, zafer bayramında da protokola uyması beklenirdi. Yapmadı. Niçin?
Yapmaması konusunda, “eşleri türbanlı olduğu için davet edilmeyen AKP’liler protesto için papyon takmıyorlar” üzere yorumlar duyuyorum. Sanmıyorum.
Ancak bu papyon sorunundan yararlanıp başımdaki bir soruyu sizinle paylaşmak istiyorum…
PAPYONLU ERBAKAN
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan kravat takıyorlar. Papyondan nefret ediyorlar.
Bu durum yalnızca onlara mahsus değil; AKP ve Ulusal Görüş çizgisinde olan İslamcılar papyonu sevmiyor.
Hatırlayınız Necmettin Erbakan renkli, desenli, parlak kravatlar takardı. Ancak Erbakan düğünü dışında hiçbir gün papyon takmadı.
Peki niçin? Sonra ki yıllarda neler yaşandı; kravata alışanlar papyona niçin karşı oldu?
Mesele çağdaşlaşma ile hesaplaşma ise, kravat niçin takıyorlar?
Hadi kravatı vakitle benimsediler. Niçin papyona nefret ediyor; bir gece olsun takmıyorlar?
Dünün İslamcı aydınları; Mehmet Ali Tıpkı, İsmail Hakkı İzmirli, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Ahmet Avni Konuk, Sühely Ünver, Hasan Reşad Sığındım, İsmet Binark vb İslamcı aydınlar papyon severdi.
Rıfai Piri Kenan Rıfai papyon takardı.
Sonra ne oldu?
OTUZ YIL SAVAŞLARI
İslamcılar’ın kravat-papyon konusunda baş karışıklığı yaşadığını söyleyebiliriz.
Bunu ortaya çıkarmak için, “Avrupa’nın iç savaşı” diyeceğimiz Otuz Yıl Savaşları’na (1618-1648) kadar gitmemiz gerekiyor
Çünkü:
Katolik ve Protestanlar ortasındaki bu savaş kravatın yaygınlaşmasına neden oldu. 1635’te savaşa para karşılığı katılan Hırvat askerlerin üniformalarında, bütün boynu sardıktan sonra aşağıya gerçek sarkan püskülleri vardı.
Hırvat askerler Fransa’ya geldiklerinde bu boyunbağları çok beğenildi.
Fransa Hükümdarı XIV. Louis süslenmeye pek meraklıydı. Kravatı çok sevmesi bu aksesuarı krallığının simgesi haline getirdi.
Ve kravat Fransız aristokratları ortasında da moda oldu. Ve yeni bir sözcük doğdu: Cravate!
Fransızca bir sözcük olursa doğal olarak yıllardır “Fransızca-Türkçe Sözlük” yazımıyla uğraşan Gazeteci Doğan Yurdakul’u aramak elzem oldu.
Bugün giydiğimiz kıyafetlerin birçoklarının ismi Fransızcadan gelmekteydi zira.
Örneğin; cravate (dş.): boyun bağı, kravat; evvelce Hırvat atlılarının boyunlarına bağladıkları fular…
Kimi araştırmacılar, kravatın Fransızca’da Hırvat sözünün “Croater” olarak söylenmesinden ileri geldiğini söyleseler de, buna kimseler pek prestij etmiyor. Neyse bizim bahsimiz sözcüğün kökeni değil. Devam edelim:
Kravat Hırvatistan’da doğdu, Fransa gelişti ancak onu dünyaya tanıtan İngilizler oldu. Sanayi ihtilaliyle birlikte İngilizler kravatı, çağdaş erkek giysisinin en değerli aksesuarı haline getirdi.
Kravat vakitle toplumsal hayatın içine yeterlice nüfuz etti. Beyaz kravatı muhafazakar, siyah kravatı liberaller ve kırmızı kravatı devrimciler taktı.
19. yüzyılda Fransız muharrir George Sand kravatı feministler ortasında moda yaptı. Artık bayanlar da kravat takıyordu. Lakin pek yaygınlaşmadı.
Gelelim papyona…
Papyon lisanımıza birebir kravatta olduğu üzere Fransızca’dan geldi: Papillon, kelebek manasındaydı. Nœud papillon: papyon kravat.
Papyonu moda haline getiren ünlü İngiliz şair Lord Byron (1788-1824) idi. Ulusal bağımsızlık savaşlarının istekli savaşcısı Lord Byron, kolasız ve iliklenmemiş gömleğine taktığı papyonla kravatın hakimiyetine süreksiz olarak son verdi. Papyon bilhassa dünya entelektüelleri ortasında oldukça taraftar buldu.
Bu bilgilerden sonra kravat ve papyonun bizim topraklarımızdaki seyrine bakalım…
KRAVAT TAKAN PADİŞAH
Kravat Osmanlı’ya 19. yüzyılda geldi.
Bu yüzyıl bildiğiniz üzere Osmanlı’da çağdaşlaşma sürecinin/çabalarının başladığı periyottu. Batı’nın uygar hayatı Osmanlı’ya adab-ı muaşeret olarak yansıdı.
Kravatı birinci takan padişahın Sultan Abdülmecid olması da tesadüf değildi.
Sultan Abdülmecit Batı modernizmine hayrandı.
Eh padişah takar da tebaası durur mu? Evvel aydınlar sonra bürokratlar kullanmaya başladı.
Kravat, Osmanlı okumuş-yazmışları ortasında pek sevilirken, mutaasıp çevreler tarafından dışlandı. Onlara nazaran kravat “medeniyet yuları”ydı.
Medrese etrafı, gavurluğun sembolü gördükleri kravata aralıklı durdular. Bu karşı koyucu Batıyı büsbütün reddetmeyen Mehmet Akif Ersoy üzere aydınlar yıktı. Ve İslamcılar vakitle bürokrasi içinde yer almaya başladıkça kravatla tanıştılar. Bu olağan bilhassa Cumhuriyet periyodunda oldu.
Ancak bugün bile kravata karşı olan radikal İslamcılar var:
Örneğin, bizdeki Abdurrahman Dilipak üzere, İran Cumhurbaşkanı Ahmedinejat da kravat takmıyor. Ona nazaran, kravat Batı’nın simgesi!
Peki kravat takmayan Ahmedinejad neden Batı’nın öteki giysilerini giyiyor?
İran Cumhurbaşkanı kravat takmıyor, lakin ceket, pantolon, gömleği reddetmiyor.
Aslında protesto etmesi gerekeni giyiyor!
Takım elbise 16. yüzyılda İspanya’da ortaya çıktı. Hem de, Müslümanları ve Musevileri topraklarından kovan İspanya Katolik Krallığı’nın karar sürdüğü bir dönemde!
Kravatı protesto eden Ahmedinejad, despot Katolik İspanya Krallığı’nın resmi kıyafetini giyiyor!
Neymiş; küçük şahsiyetler, şahıslarla uğraşır; vasat şahsiyetler, olaylarla/şekillerle uğraşır; büyük şahsiyetler, fikirlerle uğraşır.
PANTOLON GİYENE DAYAK
Osmanlı’da kadro elbise Tanzimat devrinden sonra giyilmeye başlandı. Kolay da olmadı. Sultan II. Mahmud saray vazifelisi Hüsnü ve Avni Ağaları pantolon giydirip, halkın reaksiyonunu öğrenmek için çarşıya gönderdi. Güvenlik güçleri Hüsnü ve Avni Ağaları halkın elinden sıkıntı aldı!
Takım elbise evre kademe giyildi.
Örneğin, İstanbullu terzilerin “buluşu” İstanbulin vardı. Tanzimat’ın resmi kıyafeti İstanbulin oldu.
İstanbulin’in gögsü büsbütün kapalı olduğundan kolalı gömlek, yaka ve kravat olmadan da giyilebiliyordu. Bu aksesuarlarla birlikte giyilene “Redingot” denildi. Sultan II. Abdulhamid devrinde Redingot yaygınlaştı. Lakin bu kıyafetle abdest almak güç olduğu için bunu giyenlere “beynamaz” ismi verildi.
Uzatmayayım: Bunların hepsi tarihte kaldı.
Artık Türkiye’de çabucak herkes ekip elbise giyiyor. Kimse de bunu yadırgamıyor. Kültürel nedenlerden ötürü kravat takmayanlar var kuşkusuz.
Benim sıkıntım Ahmedinejad üzere kravatı Batı’nın simgesi görüp olayı siyasallaştıran çevrelerle. Nereden baksanız komik.
Çünkü bu çevreler, çarık giymeyip Fransa’da ortaya çıkan iskarpin (escarpin) giyiyorlar. İtalya’nın insanlığa armağanı pantolonu üzerlerinden hiç çıkarmıyorlar. Artık pantolon içine külot (culotte) giymeyen yok herhalde.
Gömleğin anavatanı pek muhakkak olmamakla birlikte 1500’lerde Batı Avrupa’da giyildiği biliniyor. Tişörtün Türkiye’ye 1970’li yıllarda geldiğini çoğumuz biliriz. Kimsenin gömleğe, tişörte ve benzerlerine bir itirazı yok.
Varsa yoksa kravat ya da papyon düşmanlığı!