Osmanlı İmparatorluğu periyodunda açılan son müze olan Türk ve İslam Yapıtları Müzesi, geçtiğimiz hafta yeni bir sergiyi İstanbullularla buluşturdu. Dârülmülk Konya ve onun Devlethânesi’nin en seçkin anılarını Osmanlı Payitahtı İstanbul’a getiren, “Darülmülk Konya Selçuklu Sarayları” standı, Anadolu’yu vatan hâline getiren Selçukluların görkemli mirasını, 800 yıl öncesine ilişkin bir tatlı esinti olarak ziyaretçilerine ve meraklılarına sunuyor. Selçuklu sultanlarından Alâeddin Keykubad’ı şimdi küçük bir çocuk iken konuk eden İstanbul, “Darülmülk Konya Selçuklu Sarayları” standı ile bugün Dârülmülk saraylarına ilişkin anıları ağırlarken Selçuklu’nun bilgi görgü ve yetenekleri hakkında fikir sahibi olmamızı sağlıyor.
Konya Büyükşehir Belediyesi’nin dayanağıyla gerçekleştirilen stantta, Konya İç Kalesi’nden elde edilmiş taş buluntular ile II. Kılıç Arslan Köşkü’nün çinileri yanı sıra Selçuklu çağının en değerli saraylarından Kubadabad Sarayı’nın hafriyatları sonucunda gün yüzüne çıkarılmış yapıtlardan özel bir seçkiye yer veriliyor. Küratörlüğünü Özkul Eren’in, proje direktörlüğünü ise İstanbul Vilayet Kültür ve Turizm Müdürü Coşkun Yılmaz’ın üstlendiği stantta Alaeddin Doruğu üzerinde yer alan Selçuklu Sarayı, Kubadabad Sarayı ve Felekabad Sarayı’nda bulunan 78 çini, 9 taş, 14 alçı, 12 seramik, 1 cam, 3 maden eser ile 18 sikke yer alıyor.
TAŞA İŞLENEN MESAJ
Sergide karşılaşacağınız taş, çini, seramik, alçı ve metal materyallerden eserler; Selçukluların hayatı manaya, anlamlandırma biçimlerini ve onun üst seviye bir teknik üretimle tabir edebilme kabiliyetlerinin bugüne ulaşabilmiş somut evrakları olarak değer taşıyor. Bu stantta bir kısmı arkeolojik kazılardan müzelere taşınan eserler ortasında kenti ve sarayları kuşatan surlara, kalelere ilişkin kitabeler, figürlü süslemelerle bezenmiş mimari kaplamalar ile kimisi heykel karakteri taşıyan örnekler de yer alıyor. Figür bezemeli taşlar, Selçuklu çağının genel karaterini gösteren üsluplarla tasarlanmış insan, hayvan, fantastik yaratıklar ve uğraş sahneleri bize periyodun güçlü kıssalarını işlenmiş taşlar üzerinden anlatıyor. Konya İnceminare Taş ve Ahşap Eserler Müzesi ile İstanbul Türk ve İslam Yapıtları Müzesi’nde yer alan bir küme eser, bu çağın en kıymetli örneklerini teşkil ediyor.
ALÇI BEZEMELERDE SELÇUKLU
Dârülmülk Devlethâneleri, Selçuklu geleneğinin inanç ve hassasiyetini, toplumsal ve ekonomik yapısını, politik motivasyonunu ve görsel hassasiyetini ihtişamlı bir formda dışa vuruyor. Alçının Anadolu’da mimari bezemenin ana gereçlerinden biri olmasını sağlayan Selçuklu, saray mimarisinin varlıklı ve görkemli süslemeleri için çini kadar alçı gereçleri de kullanmış. Konya Köşkü’nün duvarlarını kaplayan alçı süslemeler de çiniler üzere dökülmüş, kırılmış ve değerli bir kısmı dünya müze ve koleksiyonlarına dağıtılmış.
Devrine uygun olarak son derece dinamik bir imgeye sahip alçı kabartmalarda; çift başlı kartal, siren, çift ejderha, tavus kuşu, aslan üzere gücü temsil eden hayvan ve fantastik yaratık tasvirleriyle birlikte, panolarda madalyonlar yahut kemerler içinde elinde kadeh tutan, bağdaş kurup oturmuş, kaftanlı figürler, ellerinde balık tutan, ayakta duran beşerler ve av sahneleri işlenmiş. Kimi saray ileri gelenlerini tasvir etmekte, kimi de astrolojik bahisli sahneleri canlandırmakta olan kabartma tekniğiyle yapılmış alçı yapıtlardan 6’sı bu stantta yer alan eserler ortasında.
MİNAİ ÇİNİLERİ DE VAR
Sergide günümüzde New York Metropolitan Müzesi ve Berlin İslam Sanatı Müzesi koleksiyonunda bulunan Konya II. Kılıç Arslan Köşkü’ne ilişkin minai çinilerden de örnekler yer alıyor. İslam sanatında az olarak rastlanan çinide minai tekniği Büyük Selçuklu İmparatorluğu vaktinde İran’da ortaya çıkmış. Sır üzerinde uygulanan mine boyalar sebebiyle “minai” olarak isimlendirilen bu tekniğin en güzide örneklerine II. Kılıç Arslan Köşkü kalıntılarında rastlamak mümkün. Bu çinilerde ekseriyetle at üzerinde Selçuklu sultanları ve saraya ilişkin insan figürleri dikkati çekiyor. Sekiz ve altı köşeli yıldız, haçvari, kare formlu levha çiniler ile bunlarla oluşturulan kompozisyonlarda orta kesimler halinde karşılaşılan küçük levha halindeki minai çiniler üzerine bitkisel süslemeler ve saraylar ilgili sahneler tasvir edilmiş.
Sarayın masalsı ve renkli dünyası
İktidarın Sembolü Sikkeler
Sultanın ve iktidarının sembolü olan sikkeler birebir vakitte ticaretin güvenliği ve tertibini sağlıyor. Dârülmülk olarak Konya, Selçuklu sultanlarının sikkelerinin en çok darp edildiği kent olarak biliniyor. Dârülmülk darplı olan bu sikkeler üzerinde “E’s-sultânü’l-mu’azzam” ve “E’s-sultânü’l-gâlib” unvanların yanı sıra sultanın ve babasının isminin yazılı. Her Türkiye Selçuklu sultanını temsil eden birer sikke olmak üzere toplam 18 sikke, birinci defa bu koleksiyonda sergileniyor. Sikkelerin yanı sıra Konya iç kalesine ilişkin ve tek örnek olan 1203 tarihli yazılı doküman niteliğindeki kitabe, Türkiye Selçuklu sultanlarına ilişkin 2 kurşun mühür de birinci sefer ziyaretçi ile buluşuyor.