İnsan yaş aldıkça, deneyimle yoğruldukça aklına durduk yere makûs senaryolar getirmeye daha sık başlıyor. Birkaç gündür fırtına ikazları yapılıyor İstanbul’da ve gerisinden kar uyarısı da geliyor hatta tedbir olarak okullar bir günlüğüne tatil ediliyor. Buraya kadar her şey olağan, akşam fırtınanın seyri arttıkça, meskenin içinde rüzgarın sesi televizyonun sesini bastırdıkça, camlar hafif hafif zangırdayınca ister istemez çocuklarımın odalarını iki defa denetim edip, kapıların, pencerelerin soğuk geçirmediğinden yeterlice emin olup bir müddet fırtınayı dinledim. İçimden de “Allah’ım şükürler olsun sıcak bir konutum var, çocuklarım da yanıma, inşallah bir felaket yaşatmazsın bizlere” diye dua ettim içime doğmuş üzere. Güya karın ağrısı üzere bir huzursuzluk hissiyle gece uzunluğu döndüm durdum yatakta.
Sabah gözümü 5:35’te açtım. Zati gerçek dürüst uyumamışım, o saatten sonra da uyuyacak halde değildim. Her vakit yaptığım üzere evvel kahvenin suyunu koydum, telefonu elime aldım ki ne göreyim; Adana’dan, Malatya’dan, Hatay’dan, Kahramanmaraş’tan, Gaziantep’ten, Kıbrıs’tan, Antalya’dan, Adıyaman’dan ve daha pek çok kentten “Deprem oldu” tweetleri akıyor. Birebir anda her yerde zelzele olamaz. “Pek çok kent tıpkı anda hissettiyse, bir yerde çok yıkıcı bir sarsıntı oldu!” fikrini başımdan atmaya çalıştıkça durumun vehameti de yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladı.
Deprem ülkesiyiz!
Marmara zelzelesinden sonra Türkiye Bina Sarsıntı Yönetmeliği’nin birinci hususunda; “Bu yönetmeliğin hedefi; tekrar yapılacak, değiştirilecek, büyütülecek resmi ve özel tüm binaların ve bina tipi yapıların tamamının yahut kısımlarının zelzele tesiri altında tasarımı ve üretimi ile mevcut binaların zelzele tesiri altındaki performanslarının kıymetlendirilmesi ve güçlendirilmesi için gerekli kuralları ve en az şartları belirlemektir.” deniyor. Türkiye Sarsıntı Bölgeleri haritasıyla belirlenmiş tehlikeli bölgelerde yapılacak bina çeşidi yapıların, zelzeleye sağlam olarak inşa edilebilmesi için gereken hesap asılları ile imal kurallarını, binaların ehemmiyet derecesi ve mahallî taban şartlarını da dikkate alarak belirleyen yönetmelik, “Deprem Yönetmeliği” olarak isimlendirilmektedir. Mevzuatta ‘Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik’ olarak yer alır. Sarsıntı Yönetmeliği, 1940 yılından bu yana teknolojik gelişmeler ve güvenlik yaklaşımlarına bağlı olarak sekiz sefer değiştirilmiştir. Yönetmeliğin son hali ise, 18.03.2018 tarih ve 30364 sayılı resmî gazete yayınlanmıştır.
Peki ben de soruyorum, bu yönetmelikten sonra yeni yapılan binaların dahi yıkılması kimin yanlışıdır? Bunların kontrolü kimdedir? Bu binaların kontrolünde “depreme dayanıklıdır” raporunu kimler vermektedir? ’99 sarsıntısından sonra geçen 24 yıl içinde, değil binaları denetlemek, yine bir kent bile inşa edilebilecekken, hâlâ nasıl oluyor da çürük binalar insanlara mezar olabiliyor?
Ben bu satırları yazdığım sırada sarsıntının üzerinden şimdi saatler geçmişti, münasebetiyle meyyit ya da yaralı sayısı ve enkaza dönen bina sayısı şimdi bir netlik kazanmamıştı. Ancak anlaşılan o ki, birden fazla vilayetimizde yerle yeksan olan yüzlerce binadan, gece herkesin uyuduğu bir saatte vuku bulan sarsıntıdan insanların kaçma ya da kurtulma talihinin daha az olması, ayrıyeten olumsuz hava şartlarında göçük altında kurtarılmayı bekleyenlerin bu soğuk havalarda dayanma müddetinin de daha kısıtlı olması, felaketin ve can kaybının boyutları hakkında pek de optimist bir tablo çizmiyor.
Bu kadar profesör yıllardır fay sınırlarının haritalarını gözümüze sokarken, tehlikeli ve faal fayların nereler olduğunu haykırırken, mümkün sarsıntılardaki yıkımın tesirlerinden bahsederken, yetkililerin, mimar ve mühendislerin, bu projelere onay verenlerin bunu kulak gerisi etmesine akıl sır ermiyor. Türkiye Zelzele Haritası’nı her yetkilinin tam gözlerinin önüne asmak, her gün bir sarsıntı ülkesinde yaşadığımızı onlara hatırlatmak mı gerekiyor? Yaşadığımız coğrafyanın gerçeğini öğrenmemekte ısrar etmek nedendir? Daha evvelki sarsıntılardan ders çıkaramamak, bir sonraki felaketlere yer hazırlıyor.
Bir zelzelede devletin hastaneleri, karakolları, havaalanı ve en değerlisi kara yolları yıkılabilir mi? Nasıl olabilir bu türlü bir şey? Zelzeledeki toplanma alanlarının binaların çabucak yanı başında olması ne kadar mantıklıdır? Büyük Marmara sarsıntısı üzerinden 24 yıl geçti, Türkiye hâlâ “yaraları sarma” metoduyla ilerliyor. Sarsıntıda olacakları tedbire prosedürüne 24 yıldır bir türlü geçemedik. Türkiye’nin binaları bu kadar kuralsız kanunsuz yapıldıkça, üzülerek yazıyorum ki biz bu sineması daha çok göreceğiz.