Hikayesinin anlatıldığı sineması Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da “Türkiye Yüzyılı” bildirisiyle toplumsal medya hesabından paylaştığı Şakir Zümre’nin 83 yaşındaki torunu Humbaracıbaşı, görüntüyü izlediğinde hissettiklerini anlattı.
Filmi izlediğinde, hayalleri ve teşebbüsleriyle Türk savunma endüstrisinde çığır açan dedesiyle bir sefer daha gurur duyduğunu kaydeden Humbaracıbaşı, “Bir ailenin fertleri büyüklerinin yaptığı işlerden gurur duyuyorsa ki biz gurur duyuyoruz, bu hoş bir şeydir. Cumhuriyet’in 100’üncü yılında Şakir Zümre’nin hatırlanmış olması da hoş bir şey.” dedi.
Asıl ismi “Zümrezade Ahmet Şakir” olan dedesi Şakir ve anneannesi Zeliha Zümre ile Nişantaşı’ndaki bir apartmanda birlikte yaşadıklarını anlatan Humbaracıbaşı, annesi Remziye’nin dedesinin tek çocuğu, kendisinin de tek torunu olduğunu lisana getirdi.
Dedesinin ailesine düşkün ve otoriter bir insan olduğunu belirten Humbaracıbaşı, Birinci Dünya Savaşı’nın dedesinin sert mizacında izler bıraktığını belirtti.
Humbaracıbaşı, dedesi Zümre’nin, teyzesinin oğlu Mareşal Fevzi Çakmak aracılığıyla Mustafa Kemal Atatürk ile tanıştığını ve dost olduğunu aktararak, dedesinin vatanına ve milletine sevdalı bir insan olduğunu vurguladı.
Dedesinin Cumhuriyet’in birinci özel teşebbüs askeri fabrikasını kurduğunu, bu teşebbüsüyle yerli ve ulusal silah üretiminin öncüsü olduğunu hatırlatan Humbaracıbaşı, şöyle konuştu:
“Kendisi Müslüman ve Türk. Atatürk de Müslüman bir Türk. Atatürk’ün tabirlerine son derece inanmış, son derece yakın bir arkadaşlık kurmuşlar. O arkadaşlıkların sonucunda de dedem siyasete değil, anneannemin vasıtasıyla da endüstriye sevk edildi. Yani Atatürk dostça bir sohbette anneannemden rica etti Şakir Zümre’nin endüstriye girmesini. Ve ondan sonra onlar Türkiye’ye zannediyorum 1920’li yıllarda geldiler. İstiklal Harbi esnasında da Türkiye’nin bütün silah teşkilatını organize etmiştir.”
ASKERİ FABRİKA SOBA FABRİKASINA DÖNÜŞTÜRÜLDÜ
Bu yıllarda uçak ve su altı bombaları, silah ve cephaneler üretmek için dedesinin Sütlüce’de fabrika açtığına, burada üretimi yapılan mühimmatların denemelerinin ise Hasdal’da yapıldığına dikkati çeken Humbaracıbaşı, İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde ABD’nin “yardım” ismi altında fiyatsız ya da ucuz fiyatla gönderdiği uçak ve mühimmatlarla Türkiye’nin savunma sanayi alanında attığı başarılı adımları sabote ettiğini söyledi.
ABD’nin baltalama çalışmasının akabinde dedesinin askeri mühimmat fabrikasını soba fabrikasına dönüştürdüğüne vurgu yapan Humbaracıbaşı, şöyle devam etti:
“Biz yalnızca soba yapmadık, tıpkı vakitte zirai aletler de yaptık lakin niçin yaptık zirai aletleri ve sobayı? Askeri gereçlerin yapılması resmi olarak durdurulduğu için. Bir şey üretmeniz lazımdı, dedem onu yaptı. Dedem üretken, yapan bir insandı. Fabrika soba üretmeye başladı fakat bu durum kendisini çok üzdü. Hatta bir Cumhuriyet Bayramı’nda protesto için bir kamyonun üzerine sobalarını yerleştirdi, davet edilmediği halde resmi geçitte o kamyonla geçti. Orada aslında kederini söz etti ancak lafla değil, hareketle yaptı bunu.”
ŞAKİR ZÜMRE KİMDİR
Şakir Zümre 1885 yılında Varna’da dünyaya gelmiştir. 16 Haziran 1966′ da 81 yaşında vefat etmiştir. Cumhuriyet periyodunun birinci sanayicisi, İstiklal Savaşı’nın birinci Türk özel “uçak bombası” fabrikasının kurucusu, hukukçudur.
İlköğrenimini Varna’da tamamladıktan sonra Cenevre’ye gitti. Lise eğitiminden sonra 1908 yılında Cenevre’de hukuk fakültesinden mezun oldu.
I. Dünya Savaşı sırasında, Varna Türk milletvekili olarak Bulgar Parlamentosu’na 17 Türk temsilciden biri olarak girdi. Mareşal Fevzi Çakmak’ın yakın akrabasıdır. Tıpkı yıllarda Sofya’da Yarbay rütbesiyle Türk Askeri Ataşeliği vazifesinde bulunan Mustafa Kemal’le tanıştı ve yakın arkadaşlık kurdu. İstiklal Savaşı’na takviye vermek üzere yurt dışından Anadolu’ya silah ve cephane gönderdiği üzere savaş endüstrisinde kıymetlendirilmek üzere Türkiye’ye usta ve teknisyen bulunmasında da yardımcı oldu. Bu üstün hizmetleri nedeniyle Beyaz şeritli İstiklal Madalyası aldı.
İstiklal Savaşı’ndan sonra Türkiye’ye dönen Şakir Zümre, Atatürk’ün onayıyla Türkiye’nin savunma endüstrisinin birinci özel dal fabrikasını kurdu. Birinci üretimler Bulgaristan’dan getirilen yabancı teknik takım ile yapılırken vakitle yetiştirilen Türk çalışanlar 1930’lu yıllarda Bulgar teknisyenlerin yerini aldı.
Türk Hava Kuvvetleri’nin ve Türk Kara Kuvvetleri’nin gereksinimi olan birinci silah ve cephaneler, birinci Türk denizaltı su bombaları, Şakir Zümre Fabrikası tarafından üretildi. 100 kg, 300 kg, 500 kg, ve 1000 kg’lık uçak bombaları ve çeşitli yangın bombaları bu fabrikada seri olarak üretilmiştir. Türk Deniz Kuvvetlerinin ihtiyacı olan çeşitli uzunluklardaki su bombaları ve cephaneler de fabrikanın seri üretimleri ortasındadır. Birinci Türk denizaltı su bombaları da bu fabrikada üretilmiştir.
Şakir Zümre Fabrikası, sırf yurt içi muhtaçlığı olan üretimle yetinmeyerek, 1937 yılında yurt dışına, hatta Yunanistan’a silah ve cephane ihraç etmiştir.
2. Dünya Savaşı’nın sonunda, ABD’nin yaptığı silah yardımı sebebiyle Şakir Zümre Fabrikaları, silah ve cephane üretimini terk ederek, Türkiye’de büyük isim yapacak olan “Şakir Zümre” marka sobalarını üretmeye başlamıştır. Sanayicilere tanınan hakların geliştirilmesi emeliyle yapılan ve Türkiye’nin 2. büyük iktisat kongresi olan “1948 Türkiye İktisat Kongresi”ne katılanlar ortasındadır.
Şakir Zümre’nin 1966’da vefatından sonra faaliyetini lakin 4 yıl daha sürdürebilen fabrika, 1970 yılında kapatılmış, büyük bir sınai potansiyel kaybedilmiştir.