Ayşe Özdemir – Çizgi Roman Okurları Derneği Lideri Başkan Çakı, efsanevi aktörü, çizgi romanlardan doğan tarihi karakterleri ve bu sanatı Milliyet’e anlattı.
Sayın Lider Çakı, Cüneyt Arkın ile tanışıklığınız nasıl başladı?
Cüneyt Arkın çocukluk yıllarımda tam manasıyla idolümdü. Babam elimden tutup Kadıköy – Reks Sineması’nda gösterime giren tüm sinemalarına götürmüştü beni. Bazen iki, bazen üç haftada bir yeni sineması girerdi vizyona. Cüneyt Arkın yalnızca benim değil, devir çocuklarının çabucak hepsinin idolüydü. Güzel, yürekli, maharetli çocuklar “Cüneyt Arkın” üzere denilip sevilirdi. Ağaca tırmanırken, plastik topa vururken, denize atlarken, hatta fotoğraf çektirirken bile “Cüneyt Arkın gibi” kelamı içimize işlemişti. “Cüneyt Arkın üzere bak” denildiğinde kartal üzere olur, şahin üzere bakardık kameraya. O bizim ağabeyimizdi, onun yaptıklarını yapmaya çalışır, taklit ederdik. İdoldü. Zira sinemalarında daima kötülerle çaba ederdi. Düzgün, merhametli, adaletli, mahir, güzel, kurtaran, kazanan daima o olurdu. O vakitler sinemalarda bir tarafta yabancı karate sinemaları, bir tarafta Cüneyt Arkın sinemaları vardı. İnternet, çok kanallı televizyonlar yoktu. Her hafta sonu sinemaya gidilirdi.
Çizgi romanlarla ilgili nasıl bir ortam vardı?
Gazetelerin, mecmuaların ve alışılmış ki çizgi romanların çok okunduğu bir periyottu o yıllar. Bu periyoda ‘Yerli Kılıçlı Kahramanlar’ devri de diyebiliriz. Tüm dünyada 9. sanat olarak kabul edilmiş çizgi roman sanatını, ülkemizde 1960’lı yıllardan itibaren Suat Yalaz’ın Karaoğlan’ı, Sezgin Burak’ın Tarkan’ı, Ayhan Başoğlu’nun Malkoçoğlu’su, Abdullah Turhan’ın çizgileriyle Kara Murat ve Tolga çizgi romanları adeta domine etmiştir. Öncelikle gazetelerde günlük tefrika – bant olarak başlayıp yayınlanan bu çizgi roman kahramanları o kadar sevilmiştir ki, gazeteler ortası büyük transferler gerçekleşmiş, bu transferler okuyuculara büyük puntolarla gazetenin ön sayfalarından ilan edilmiştir. Bir süre sonra artık okuyucuyu gazetelerde takip ettikleri günlük tefrikalar kesmemeye başlamıştır ki kılıçlı kahramanlar için sinemalar çekilmeye başlanmış, eş vakitli olarak müstakil albümleri hatta haftalık mecmuaları çıkmaya başlamıştır. Türk çizgi romanının karakter yaratma ve devam ettirme açısından altın çağıdır bu periyot.
Çizgi roman kahramanlarının sinemada canlandırılması konusunda neler söylersiniz?
Çizgi roman karakterlerini canlandırmak hiç kolay bir iş değil. Herkesin tanıdığı, bildiği, beklentinin yüksek olduğu, kusur kabul etmeyen, okuyucunun gözünün üstünüzde olacağı roller bunlar. Herkesin beğeniyle okuduğu bir kahramanı canlandıracaksınız. Hayal kırıklığı olmamalı. Üstelik bugünkü üzere efektler, bilgisayar programları da yok. Herşey olduğu üzere çekiliyor. Cet binip dörtnala gideceksiniz, atı şaha kaldıracaksınız, kılıç sallayacaksınız, kalelere tırmanacaksınız, harikulade savaşlar vereceksiniz, arbedeler edeceksiniz. Bir tarafta Kartal Tibet, Karaoğlan ve Tarkan’ı canlandırırken, Cüneyt Arkın da hem Malkoçoğlu hem de Kara Murat karakterlerini beyaz perdede canlandırmıştı. Her ikisi de çok etkilemişlerdi seyirciyi. Beklentilerin çok üstünde aksiyon sahneleri ile tüm sinemalarında çizgi roman ve sinemayı birleştirmeyi başarmışlardı. Cüneyt Arkın’ın sinemalarında dublör kullanmadığını, ülkemizde o sırada şov yapmak için bulunan Medrano sirkinde akrobasi dersleri aldığını yıllar sonra öğrendiğimde neden bu kadar başarılı olduğunu, neden sinemalarının bu kadar çok sevildiğini, sevdiğimi daha yeterli anladım. Cüneyt Arkın aksiyon sahnelerinin en bol olduğu Malkoçoğlu ve Kara Murat sinemaları ile bizlerin kalbini fethetmiş, oynadığı farklı birçok rolde de bu çıtayı daima üste çıkarmıştır.
Çizgi romanda çizgi mi yoksa öykü mi ön plandadır?
Çizgi de, senaryo da güzel olmalıdır. İkisi birbirinden ayrılamaz. Çizer ne kadar güzel çizerse çizsin husus akmıyorsa okuyucu kahramanla bağ kuramaz. Çizgi romanın, romandan en büyük farkı, görsel olmasıdır. Çizgi roman okurken kahramanı, yan karakterleri, yerleri, kıyafetleri hayal etmek zorunda değilsinizdir. Senarist ve çizer okuyucuyu kurdukları çizgi dünyası seyahatinde ister uzayda bir gezegene götürür, ister yabanî batıya, ister geçmişe, ister geleceğe götürebilir ve bu seyahatleri hayal kurmadan görerek yaşarsınız. Çizgi roman ve roman ortasındaki en büyük fark işte budur.
Türkiye çizgi romanla ne vakit tanıştı?
Harf kanunundan sonra basılan çocuk mecmuaları içinde yavaş yavaş gözükmeye başlayan çizgi roman sayfaları, 1940’lı yıllardan itibaren tam manasıyla hayatımıza girmeye başlamıştır. Şimdi uzaya seyahat hayal bile edilemezken, bilim kurgu çizgi romanları çok tutmuş, Tarzan ve gerisinden western derken çok çeşitli bir çizgi roman dünyası açılmıştı okuyucunun karşısında. 1950’li yılların sonundan itibaren Teksas – Tommiks periyodu başlamıştır. İtalyan menşeili kahramanlar artık hayatımızdadır. Pekos Bill, Teksas, Tommiks, Kinowa, Teks en bilinenleridir. 1970’li yılların başından itibaren Zagor, Mister No da çok sevilmiştir. Amerika menşeili Kızılmaske ve Mandrake de unutulamaz. Birinci devir orjinal kapaklar çok tercih edilmemiş, Samim Utkun ile başlayan yerli kapak üretimi daha sonra Yücel Köksal, Aslan Şükür ve Ömer Muz ile 1980’li yıllarda devam etmiştir. Kapak çizerlerimiz o denli hoş kapaklar hazırlamışlar ki yepyenilerini görünce okuyucu yadırgamamış, hatta daha çok beğenmiştir.
‘Çizgi romanda tercihler değişti’
Önder Çakı günümüzdeki çizgi roman atmosferini de şöyle kıymetlendirdi: “Günümüzde hâlâ birçok devir çizgi romanının tekrar baskısı yapılmaya devam etmekle birlikte İtalyan çizgi romanlarından birçoklarının yeni maceraları yayınlanmaya devam etmektedir. Lakin genç okuyucu Manga ve Amerikan menşeili üstün kahramanları artık daha fazla tercih etmektedir. Günümüzde istatistiklere baktığımızda, dünyada olduğu üzere ülkemizde de çizgi romanın altın çağı diye isimlendirdiğimiz 1970’lerin başı ve sonuna kadar yayınlanandan daha fazla çeşit yayınlanmasına rağmen baskı adetleri azalmıştır. Bunun sebebi de eski tutucu çizgi roman okurunun yanında yeni okuyucunun okuma tercihlerinin değişmiş olmasıdır. Bu sebepten ötürü çok önemli bir çizgi roman okurunun olduğunu ancak ilgilerinin dağınık formda yerleştiğini görüyoruz. Ülkemizde çok bedelli çizgi roman sanatkarları var. Ancak, görünebilecekleri, çalışmalarını gösterebilecekleri mecralar epey azaldı. Gazetelerde çizgi roman yok denecek kadar az. Mizah mecmuaları direniyor. Sipariş almadan çizgi roman çizebilmek mümkün değil, bu sebepten ötürü çizerlerimizin büyük bir kısmı reklam ve story board çizimlerine yönelmek durumunda kaldı. Birçoğu da yurt dışına çiziyor.”
‘Okuma yazmayı Milliyet Çocuk Dergisi’yle öğrendim’
Çizgi Roman Okurları Derneği Lideri Önder Çakı, okuma yazmayı Tarkan, Karaoğlan ve Milliyet Çocuk Dergisi’nin sayfalarını karıştırırken öğrenmiş. Tüm dünya klasiklerini çizgi romanlardan okuduğunu belirten Lider Çakı şunları söyledi: “Benim üzere çizgi roman seven, meraklı, çabucak her meslek kolundan hekim, avukat, direktör, senarist, bankacı, iş adamı, öğretmen, çizgi roman sanatkarı üzere 150 bireyden oluşan ve her geçen gün büyüyen bir derneğimiz var. 9. sanat çizgi romanı yaşatan ve destekleyen şenlikler, etkinlikler, stantlar, paneller düzenliyoruz, katılıyoruz. Farklı ülkelerde çizgi roman alanında faaliyet gösteren dernekler ile irtibat halindeyiz. Ülkemizde yayınlanan tek çizgi roman kültürü mecmuası Profesör’ü yayınlıyoruz. ‘Çizgi Romanı Yaşatanlar’ ismi altında gerçekleştirdiğimiz çizgi roman yepyenileri serilerimizin yanı sıra çizgi roman sanatkarlarımızın belgesel çekimine devam ediyoruz.”