Rusya-Ukrayna savaşının başlamasına Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ve ABD’nin cevabı, Ukrayna’ya askeri takviye sağlarken Rusya’ya yaptırım uygulamak oldu. Almanya’nın Correctiv araştırmacı gazetecilik platformunun derlediği bilgilere nazaran, 22 Şubat 2023 itibariyle, Rusya, Ukrayna savaşı sebebiyle 14 bin 534 yaptırım ile karşı karşıya.
Yaptırımlar sonucunda pek çok kesimde dünyanın önde gelen binin üzerindeki milletlerarası şirketi de boykot emeliyle Rusya’yı ya terk etti ya da ülkedeki faaliyetlerini kısıtladı.
Peki, savaşın başladığı günden bu yana AB ve ABD’de Rusya’ya hangi yaptırımları uyguladı? Alınan yaptırım kararlarından öne çıkanlar şöyle…
AB’DEN RUSYA’YA 10 YAPTIRIM PAKETİ
Rusya-Ukrayna savaşının başladığı 24 Şubat 2022’den bu yana AB, Rusya’ya yönelik 10 yaptırım paketi açıkladı. Rusya’ya yönelik birinci yaptırım paketini savaşın çabucak öncesinde, Rusya’nın Donetsk ve Luhansk halk cumhuriyetlerini tanıma kararının akabinde kabul eden AB, ikinci yaptırım paketinin ayrıntıları üzerinde 25 Şubat’ta mutabakata vardı.
AB’nin toplam 27 ‘yüksek profilli kişi ve kuruluşa’ yönelik birinci yaptırım paketinin akabinde kabul edilen bu ikinci paket ile birlikte, Rusya’nın sermaye piyasalarına erişimini engelleyecek yeni mali yaptırımların uygulanması konusunda uzlaşmaya varılmış oldu. Bu çerçevede, Rusya bankacılık piyasasının yüzde 70’ini kapsayacak ve kamuya ilişkin şirketleri de içerecek yaptırımların hayata geçirilmesi kararlaştırıldı.
İkinci yaptırım paketi ile birlikte Rusya’ya petrolün rafine edilmesi için gerekli ekipmanların gönderilmesi de yasaklandı. Ayrıyeten, Rusya’nın mevcut ticari uçak filosuna yedek kesim ve ekipman satışına yasak getirildi, Rusya’nın çip üzere kıymetli teknolojilere erişimi sonlandırıldı ve Rus diplomat ve iş beşerlerine vize uygulaması zorlaştırıldı.
RUSYA BANKALARI, SWIFT SİSTEMİNDEN ÇIKARILDI
2 Mart tarihinde yedi Rusya bankasını SWIFT sisteminden çıkarma kararı alan AB, Rusya’ya yönelik üçüncü yaptırım paketini 8 Mart’ta açıkladı.
AB Komitesi, bu üçüncü paketle birlikte, metalurji, ilaç, telekomünikasyon ve elektronik üzere kıymetli gelir kaynağı sağlayan dallarda faaliyet yürüten 14 Rus iş insanına yönelik yaptırım kararı aldı. Tıpkı yaptırım paketi kapsamında Belarus’a da bir dizi yaptırım getirildi.
Rusya’ya yönelik dördüncü yatırım paketini 15 Mart’ta onaylayan AB, 300 euro’dan daha değerli havyar, içecek, puro, elektronik aygıt, parfüm, çanta, palto, ekip elbise, ayakkabı, gömlek, elmas, altın ve pahalı taş üzere eserlerin Rusya’dan AB ülkelerine gönderilmesinin yasaklanmasına karar verdi. Rus oligark Roman Abramoviç’in de yer aldığı 15 kişi ve dokuz şirket de bu paket ile birlikte AB yaptırım listesine eklendi. Böylece bu bireylerin mal varlıklarının dondurulması ve bu bireylere seyahat yasağı getirilmesi kararlaştırıldı.
RUSYA’DAN PETROL ALIMINA YÜZDE 90 AMBARGO
AB’nin Rusya’ya yönelik dördüncü yaptırım paketini, 11 Nisan tarihinde kabul edilen beşinci yaptırım paketi izledi. Bu yaptırım paketi ile birlikte Ağustos 2022’den itibaren yılda 8 milyar euro pahasındaki Rusya menşeli yahut Rusya’dan ihraç edilen kömür ve öbür katı fosil yakıtların satın alınması, ithal edilmesi yahut AB’ye aktarılması yasaklandı.
Rusya bayrağı altında kayıtlı gemilere AB limanlarına erişimin yasaklanması, Rusya’ya jet yakıtı, kuantum bilgisayarlar, gelişmiş yarı iletkenler, üst seviye elektronik, yazılım, hassas makine, ulaşım ekipmanı üzere eserlerin ihracatının yasaklanması ve Rusya şirketlerinin AB’de kamu ihalelerine iştirakinin engellenmesi de yaptırım kapsamına alındı.
AB Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, AB’nin altıncı yaptırım paketinin ayrıntılarını 4 Mayıs’ta açıkladı. AB ülkeleri, bu paket kapsamında, 31 Mayıs’ta Rusya’dan petrol alımına yüzde 90 ambargo uygulama konusunda muahedeye vardı.
İLHAK KARARLARI SONRASI AB’DEN YENİ YAPTIRIMLAR
Rusya’nın AB’ye altın ihracatına ambargo getiren yedinci yaptırım paketi, 20 Temmuz tarihinde onaylandı. Litvanya’nın AB Daimi Temsilcisi Arnoldas Pranckevicius, paketin, Rusya’nın ihracatına yeni kısıtlamalar getirdiğini, Sberbank’ın mal varlıklarının dondurulması ve Rusya’dan politikler ve askeri yetkililer dahil 50’den fazla kişi ve kuruluşun daha yaptırım listesine eklenmesini içerdiğini açıkladı.
AB, Rusya’ya yönelik sekizinci yaptırım paketini 8 Ekim’de onayladı. Kelam konusu onay, Ukrayna’nın dört bölgesinin ‘Rusya’ya bağlanmasını’ öngören kararnamenin Rusya meclisinin üst kanadı Federasyon Konseyi’nde kabul edilmesinden bir gün sonra geldi.
Sekizinci yaptırım paketi, Rusya’dan deniz yoluyla ham petrol ve petrol eseri sevkiyatının, AB vatandaşlarının Rusya devlet firmalarında üst seviye durumlarda yer almasının, Rusya firmalarına bilişim teknolojileri, mühendislik ve türel danışmanlık hizmeti verilmesinin yasaklanmasını beraberinde getirdi.
9 PAKET, BİN 386 KİŞİ VE 171 KURULUŞA YAPTIRIM
AB Kurulu Lideri Ursula von der Leyen’in 7 Aralık’ta yaptığı bir açıklama ile duyurduğu dokuzuncu yaptırım paketi ile birlikte yaklaşık 200 kişi ve kurum ile Rusya merkezli üç banka daha AB’nin yaptırım listesine eklendi, çift kullanımlı eserlere ihracat yasağı getirildi ve madencilik yatırımları yasaklandı.
AB’nin Rusya’ya karşı kabul ettiği birinci dokuz yaptırım paketi ile birlikte toplam bin 386 kişi ve 171 kuruluşa yaptırım kararı alınmış oldu.
ONUNCU PAKET, İRAN’A DA YAPTIRIMLAR GETİRİYOR
AB, onuncu yaptırım paketini ise savaşın yıldönümünün yaklaştığı 15 Şubat’ta açıkladı. Paket hakkında bilgi veren AB Komitesi Lideri Ursula von der Leyen, paketin farklı ögelerle birlikte insansız hava aracı (İHA), füze ve helikopter üzere Rus silah sistemlerinde kullanılan elektronik bileşenlere ihracat kısıtlaması içerdiğini belirtti. Von der Leyen, Rusya’nın Ukrayna’daki savaş alanlarında kullandığı İran üretimi yüzlerce İHA tespit edildiğini söyleyerek, “Bu İran üretimi drone’lar Ukraynalı sivilleri öldürüyor ve bu zalimce” dedi.
Öte yandan, Rusya’ya uygulanacak tüm bu yaptırımlar, süreç içinde AB’de fikir ayrılıklarını da beraberinde getirdi. Bilhassa, Litvanya, Letonya, Estonya, Macaristan ve Polonya, yaptırımlar konusunda öbür ülkelerden farklı görüş bildirdi. Rusya’ya karşı ‘sert ve uzun yaptırımlar’ talep eden bu ülkeler, uygulanacak siyasetlerde da güçlü iktisada sahip AB ülkelerine göre kendi ekonomilerinin ziyan görmesini istemediklerini belirtti.
Avrupa ülkeleri, savaş nedeniyle kapsamlı yaptırımlarla Rusya’yı ekonomik manada zorlarken, Kremlin idaresinden gelen karşı adımlar, Batılı ülkelerdeki güç krizinin derinleşmesine yol açtı.
ABD: 13 KİŞİ VE 12 KURULUŞ CAATSA KAPSAMINDA
AB ülkelerinin yanı sıra, ABD’nin de Rusya-Ukrayna savaşı karşısında Rusya’ya yansısı Rusya’ya yaptırım uygulamak oldu. Sputnik’in haberine nazaran, ABD, 31 Aralık 2022 itibariyle Rusya’ya 1827 yaptırım uyguladı.
Savaşın başlamasından çabucak sonra bir açıklama yapan ABD Lideri Joe Biden, ‘1 trilyon dolardan fazla varlığa sahip 4 Rus bankasına daha yaptırım uygulanacağını ve ABD’deki varlıklarının dondurulacağını’, ‘Rus seçkinleri ve ailelerine de yaptırım uygulanacağını’ söyledi. ABD Hazine Bakanlığı da bundan iki gün sonra, 26 Şubat’ta savaş nedeniyle Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Rusya Güvenlik Kurulu’nun 11 üyesinin yaptırım listesine alındığını duyurdu.
ABD ve AB’nin yaptırımlarının akabinde pek çok firma Rusya’dan çekilme kararı alırken, ABD Ticaret Bakanlığı, 4 Mart’ta bir açıklama yaparak, Rusya’ya yönelik ihracat kısıtlamaları listesine 90’dan fazla gerçek ve hukukî kişinin daha eklendiğini duyurdu.
ABD Kongresi’nin alt kanadı Temsilciler Meclisi ise 10 Mart’ta Rusya’dan petrol ve öteki güç eserlerinin ithalatını yasaklayan yasa tasarısına onay verdi. Bunu, bir gün sonra alınan yeni yaptırım kararları izledi.
ABD Hazine Bakanlığı, 31 Mart tarihli açıklamasında, 13 Rusya vatandaşını ve 21 kuruluşu ‘siber eylemleri’ münasebet göstererek ABD’nin Hasımların Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası (CAATSA) kapsamında yaptırım listesine aldığını duyurdu.
SENATO: RUSYA’YI ‘TERÖR DESTEKÇİSİ ÜLKE’ OLARAK TANIYALIM
ABD Lideri Joe Biden, 21 Nisan’da bir açıklama yaparak ABD’nin Rusya’ya uygulayacağı yeni yaptırımları açıkladı. Biden, “AB’nin müsaadeden giderek Rusya ilişkili tüm gemilerin ABD limanlarına yanaşmasını yasaklayacağım. Rus bayrağı altında seyreden ya da Rus çıkarlarının sahibi olduğu yahut işlettiği hiçbir geminin ABD limanına yanaşmalarına yahut kıyılarımıza erişmelerine müsaade verilmeyecek” dedi.
ABD idaresi, 2 Haziran’da Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, Başbakan Yardımcısı Dmitriy Grigorenko ve İktisat Bakanı Maksim Reşetnikov da dahil 17 Rusya vatandaşı ile 15 Rusya şirketini yaptırım listesine ekledi.
ABD Ticaret Bakanlığı ise birebir gün Rusya ve Belarus’tan 71 şirkete, ABD üretimi donanım ve teknolojilere erişime kısıtlama getirdi.
ABD, 27 Haziran’da Rusya’dan altın ithalatına da yasak getirileceğini açıklarken, ABD Kongresi’nin üst kanadı Senato, 28 Temmuz’da Dışişleri Bakanlığı’nı Rusya’yı ‘terör destekçisi ülke’ olarak tanımaya çağıran kararı onayladı. (DIŞ HABERLER)