Japonya’nın eski Başbakanı Shinzo Abe, uğradığı suikast sonucu 67 yaşında hayatını kaybetti. Abe, ülke tarihinde en uzun müddet başbakanlık yapan isim olmuştu.
Abe, 2012-2020 devrinde 7 yıl 8 ay boyunca başbakanlık misyonunu yürüterek, ülkenin yakın tarihine damga vurmuştu. İki yıl evvel sıhhat münasebetlerini göstererek istifa eden Abe, hala iktidardaki Liberal Demokrat Parti’de (LDP) ve Japonya siyasetinde tesirli bir isim olarak görülüyordu. Gerçekten vefatına yol açan atak sırasında Abe, Nara kentinde LDP’nin milletvekili adayının seçim kampanyası etkinliğinde konuşma yapıyordu.
Japonya’nın en nüfuzlu ailelerinden geliyor
Abe, 21 Eylül 1954’te Japonya’nın başşehri Tokyo’da dünyaya geldi. Hem anne hem de baba tarafından dedeleri, İmparatorluk Japonyası’nda ve savaş sonrası yıllarda siyasi ve ekonomik nüfuza sahip isimlerdi.
Baba tarafından dedesi Abe Kan, ülkenin güneyindeki Yamaguchi kentinde toprak sahibi bir aileye mensuptu. Kan, İkinci Dünya Savaşı sırasında Temsilciler Meclisi’nde yer aldı.
Abe’nin babası Abe Şintaro da 1958 ve 1991 ortasında uzun yıllar Temsilciler Meclisi üyesiydi. Bu devirde Kabine Baş Sekreteri, Memleketler arası Ticaret ve Sanayi Bakanı ve Dışişleri Bakanı olarak farklı hükümetlerde yer alan Şintaro, İkinci Dünya Savaşı’nda kamikaze pilotu olmak için istekli oldu ancak eğitimini tamamlamadan savaş sona erdi.
Abe’nin anne tarafından dedesi Kişi Nobusuke ise İkinci Dünya savaşı yıllarında Japonya’nın işgal altında tuttuğu Çin topraklarının ve Mançurya bölgesinin kukla idaresinin fiili ekonomik idarecisi pozisyonundaydı. Savaş sırasında Mühimmat Bakan Yardımcısı olarak da vazife yapan Kişi, savaş sonrasında Japonya’yı işgal eden ABD tarafından “A-sınıfı savaş suçlusu” olarak yargılandı ve hapsedildi.
Kısa mühlet sonra işgalcilerin siyaset değişikliği ile hür bırakılan Kişi, 1955’te Japon siyasetinde sağ muhafazakar kanadı temsil eden, Abe’nin de üyesi olduğu Liberal Demokrat Parti’nin kurucuları ortasında yer aldı, 1957-1960 periyodunda bu partinin iktidarında başbakanlık yaptı.
Eğitim, iş ve siyaset hayatı
Abe, birinci ve orta okul ile liseyi Tokyo’daki Seikei Özel Okulları’nda tamamladı. Birebir okul kümesine ilişkin özel üniversitenin siyaset bilimi kısmından 1977’de mezun oldu. Akabinde ABD’ye giderek Güney Kaliforniya Üniversitesi Siyaset, Planlama ve Kalkınma Fakültesi’nde eğitim gördü.
Üniversite eğitiminin akabinde 1979’da Kobe Çelik Şirketi’ne giren Abe, 1982’ye kadar burada çalıştı. Şirketten ayrıldıktan sonra siyasette yardımcı roller üstlenen Abe, Dışişleri Bakanı’nın idari asistanlığını, LDP Genel Kurulu Lideri’nin Özel Sekreterliğini yürüttü.
Savaş sonrası periyottaki en genç başbakan
Abe, birinci sefer 1993’te düzenlenen genel seçimlerde LDP’ten Temsilciler Meclisi’ne girdi. 2005’te Koizumi Junichiro tarafından Kabine Baş Sekreterliği’ne getirildi. 2006’da Koizumi’nin istifası üzerine başbakanlık misyonunu üstlenen Abe, Japonya’nın savaş sonrası devirdeki en genç, savaş sonrası doğan birinci başbakanı oldu.
Abe, bir yıl sonra bağırsak iltihabı rahatsızlığını münasebet göstererek başbakanlıktan istifa etti. 2020’de de birebir sıhhat sorunu nedeniyle vazifesi bırakacaktı.
Hastalığı atlattıktan sonra Abe, 2012’de LDP Genel Lideri seçilerek yine siyasete döndü. Tıpkı yıl LDP’nin seçim zaferinin akabinde Abe’nin kesintisiz hükümet başkanlığı devri başladı.
Abe’nin 2012’deki seçim zaferini 2014 ve 2017’dekiler izledi. Abe, 2020’de misyonu bırakana dek “Japonya’da başbakanlık koltuğunda en uzun müddet oturan isim” olarak tarihe geçti.
Siyasette muhafazakâr, iktisatta liberal çizgi
Zaman vakit “aşırı sağ” olarak tanımlanan, “Nippon Kaigi” (Japon Konferansı) ismiyle bilinen muhafazakâr milliyetçi çizgideki kuruluşun üyelerinden Abe, Japonya’nın yakın tarihine, İkinci Dünya Savaşı sırasındaki savaş kabahatlerine karşı “inkârcı” tavır takınan siyasi tezlerin destekçilerindendi.
Abe, Japon Anayasası’nın saldırmazlığını öngören “pasifist” 9 hususunun kaldırılmasını, Japon silahlı güçlerinin öz savunma gayesi dışından güçlendirilmesini savunanlardandı.
Dış siyasette Kuzey Kore’ye karşı sert tavır izlenmesi, Çin’e karşı Tayvan’ın bağımsızlığının desteklenmesini, Japonya’nın Doğu Çin Denizi ve Japon Denizi’ndeki egemenlik tezlerinin korunmasını savunan Abe, başbakanlığında bu istikamette siyasi telaffuzlara başvurmaktan kaçınmıyordu.
Abe’nin dış siyaset çizgisi, başta Çin olmak üzere bölge ülkeleri ile yer yer tansiyonlara sebep oluyordu. Abe’nin vazifeden ayrıldıktan sonraki telaffuzları dahi Çin sözcülerinin sert karşılıklarına husus oluyordu.
“Abenomics”
Ekonomide ise liberal çizgiyi benimseyen Abe’nin mali genişlemeye dayalı para siyaseti, teşvikler ve yapısal ıslahatlar, 1990’lardan itibaren stagflasyona ve sakinliğe saplanan Japon iktisadını canlandırmak üzere başvurduğu tekniklerdi.
8 Temmuz’da Nara kentinde, LDP’nin milletvekili adayının kampanyasına dayanak için yaptığı konuşma sırasında uğradığı silahlı akın sonucu hayatını kaybeden Abe’nin vefatıyla Japon siyasetinde bir sayfa kapandı.