CHP’li Süleyman Bülbül, Abdülhamit devrinde Yıldız Sarayı Başkatipliği’nin 9 unsurluk sansür yönergesini Meclis kürsüsünden okudu. “Getirilen yasa, 144 yıl evvelki uygulamalar” dedi.
AKP ve MHP tarafından hazırladığı 40 unsurluk “Sansür Yasası” teklifinin TBMM Genel Heyeti’ndeki görüşmeleri devam ederken, CHP Aydın Milletvekili Süleyman Bülbül, Abdülhamit periyodunda Yıldız Sarayı Başkatipliği’nin 9 unsurluk yönergesini Meclis kürsüsünden okudu ve Sansür Yasası ile 1878’e dönüş uyarısı yaptı. İşte CHP’li Bülbül’ün 2022-1878 karşılaştırması:
YIL 2022, TIPKI ŞEYLER
– 1878’i hatırlayın, istibdat devrini hatırlayın. Bu periyotta Yıldız Sarayı Başkâtipliği’nden Matbuat Müdürlüğü’ne gönderilen bir yönerge var, 9 unsurluk yönerge. Bu yönergede neler var? Yıllar geçmiş, 1878 yılından 2022 yılına gelmişiz, tıpkı şeyler var, getirdiğiniz bu yasa teklifiyle benzeşen birçok şey var. Yıldız Sarayı Hümayunu Baş Kitabet Dairesi tarafından gönderiliyor. İstibdat periyodunda sansürün nasıl uygulandığını bu dokümanlardan de anlıyoruz.
– 1. unsur: “Her şeyden evvel Padişahın kıymetli sıhhatine, eserlerin durumuna, ticaretin ve endüstrinin gelişmesini bildiren haberlere öncelik verilmesi.” Nerede var? 1878’de var, burada da var. Padişah kim? Sizin takdirinize bırakıyorum.
– 2. unsur: “Milli Eğitim Bakanlığının ahlak açısından onaylamadığı hiçbir romanın yahut yazı dizisinin yayınlanmaması.’ Çok enteresan; burada da var.
– 5. husus: “Kişilere sataşılmaması; bir vali yahut mutasarrıfın hırsızlık yaptığı, para yediği, adam öldürdüğü yahut ayıplanacak bir iş yaptığı söylenecek olursa saklanması gerekir.” Bakın arkadaşlar, yüz yıl önce!
– 6. husus: “Kişilerin ve vilayet ahalisinin kimi yolsuzlukları bildirmek için Hükümdara verdikleri dilekçelerin yayınlanması katiyetle yasaktır.” Yolsuzlukların yayınlanması katiyetle yasaktır, 1878’de. Arkadaşlar, birtakım makûs niyetli bireylerin yersiz yorum ve müşahedelerine yol açabileceği için bu yönergenin gazetede yayınlanması yasaktır. 1878 arkadaşlar. İstibdat periyodunda sansürün nasıl uygulandığını bu unsurlarla anlıyoruz. Bunlar o periyoda ilişkin üzere görünse de, kısaca 1878’de ne varsa, şu anda bunları yaşıyoruz. 1878’de ne varsa, istibdatta ne varsa şu anda bu var. Ancak bunun tahlili kolay: Demokrasiyi, özgürlükleri, hukuk devletini biz getireceğiz, bu işi çözeceğiz arkadaşlar.
CHP Aydın Milletvekili Süleyman Bülbül
14 UNSURU KABUL EDİLDİ
TBMM Genel Konseyi’nde görüşmelerine başlanan 40 unsurluk ‘Sansür Maddesi’nin 14 hususu kabul edildi. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, geçen yıl yaz aylarında ülke çapında yaşanan büyük yangınların akabinde toplumsal medyadan yapılan birtakım paylaşımlara reaksiyon göstererek, “dezenformasyon ve palavra haberle mücadele” için yasal düzenleme yapılacağını açıklamış ve parti buna dönük çalışma başlatmıştı. İktidar partisinin yaklaşık 8 aydır üzerinde çalıştığı yasal düzenleme Meclis’in açılışının akabinde Genel Kurul’a getirilmişti. Kamuoyu ve basın meslek örgütleri seçim öncesi getirilen yasanın sansür yasası olduğunu belirterek karşı çıkıyor.
Teodor Kasap’ın karikatürü.
Telgraf sansürü ile haberler denetlendi
Tüm basılı yayın ve gazetelerin ofislerinin teftiş edildiği, gazetecilerin sıkı bir kontrole tabi olduğu, cezaların, tevkif ve sürgünlerin arkası gerisine uygulandığı istibdat periyodunda sansür, gölge oyunu Karagöz Hacıvat’a kadar uzanmıştı. Her tıp ulusalcı roman ve öbür lisanlardan çeviri aşk öyküleri yasak kapsamındaydı. Avrupa basınında yer alan II. Abdülhamit muhalifleri ve Osmanlı-Rus Savaşı’na ait haberler de telgraf sansürünü getirdi. “Osmanlı toplumunu dışarıdan gelecek mikrop ve hastalıklara karşı muhafaza iddiasıyla” yaratılan sansür sistemi ile ağır sansür şartlarında yayınlarını sürdürmeye çalışan gazetelerin, haber kaynakları da denetlenmeye başladı. Osmanlı basın tarihinde Türkçe olarak çıkarılan birinci siyasi mizah mecmuası Diyojen’i yayımlayan Teodor Kasap’ın 1877 yılında çıkardığı Hayal mecmuasında yer alan bir karikatürü nedeniyle 3 yıl mahpusa mahkum oldu, mecmuası kapatıldı. Karikatürde şu diyaloğa yer veriliyor:
-Nedir bu hal Karagöz?
-Kanun dairesinde özgürü Hacivat…
Avrupa Kurulu’ndan Meclis’e reddet çağrısı
Avrupa Kurulu, Sansür Maddesi’nin tabir özgürlüğünü tehdit ettiğini ve seçim öncesi gazeteciliğe büyük ziyan vereceğini söyledi.
Kamuoyunda ‘sansür yasası’ olarak bilinen Basın Kanunu’nda değişiklik içeren 40 unsurluk teklife bir reaksiyon de Avrupa’dan geldi. Avrupa Kurulu’na üye ülkelerinin anayasa ve maddelerinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) ve Konsey’in unsurlarına uygun olup olmadığını denetlemekle hükümlü Venedik Kurulu, Meclis’e maddeyi reddetmesi davetinde bulundu. Türkiye’nin önerdiği “dezenformasyon” tasarısının tabir özgürlüğünü tehdit ettiğini ve gelecek yıl yapılacak seçimler öncesinde gazeteciliğe daha fazla ziyan verebileceğini söyledi.
ENDİŞE DUYUYORUZ
Yapılan açıklamada, metinde seçim öncesi düzenlemenin potansiyel sonuçları nedeniyle ‘endişe’ duyulduğu vurgulanırken, yasa tasarısının mahpus cezaları ve başka yansımalarının maksatlarıyla orantısız olacağını ve “ifade özgürlüğünün keyfi kısıtlamalarına” yol açabileceğini söyledi. Avrupa Kurulu’na bağlı Venedik Kurulu’ndan yapılan açıklamada, “Komisyon, bilhassa, Haziran 2023’te yapılacak seçimler göz önüne alındığında, bu yasanın mümkün sonuçlarından telaş duyuyor” sözleri yer alırken, ‘oto-sansür’ tasasına dikkat çekildi. Ayrıyeten, Türkiye’deki kanunların dezenformasyonla uğraş için kâfi olduğu vurgulandı.
23 SAYFALIK AÇIKLAMA
“Demokratik bir toplumda yanlış bilgi ve dezenformasyona karşı koymanın cezai olmayan alternatif yolları olduğu” kaydedildi. 23 sayfalık açıklamada, “Teklif, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından korunan söz özgürlüğüne müdahale teşkil ediyor” sözü kullanıldı. Dezenformasyon yasasının tabir özgürlüğünü ihlal ettiğine yönelik görüş, 21 ve 22 Ekim tarihlerinde Venedik Kurulu’nun bir sonraki genel oturumuna sunulacağı da belirtildi.
Sudan’ın gerisine düşeceğiz
İYİ Partili Bedri Yaşar, Türkiye’nin basın özgürlüğü sıralamasında 149’uncu sırada yer aldığını belirterek, “Yasa çıkarsa son sırada yerimizi alırız” dedi.
Bedri Yaşar
Basın özgürlüğünde 180 ülke ortasında 149’uncu sırada yer alan Türkiye’nin, Sansür Yasası çıktıktan sonra daha da gerilere düşeceği öne sürüldü. UYGUN Parti Samsun Milletvekili Bedri Yaşar, “Bu düzenleme sonrasında Türkiye muhtemelen Sudan ve Myanmar’dan sonra son sırada yer alacaktır” dedi.
Türk Ceza Kanunu’na eklenecek olan ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma suçuyla’ haberi yapana ve yayana 3 yıla kadar mahpus cezası geleceğini hatırlatan Yaşar, yaşanacak tehlikeye dikkat çekti: “Düzenleme bu hâliyle ülkemizde ne basın bırakır ne de yayın, sadece yandaş basın bırakır. Esasen dışarıdan bakıldığında basın özgürlüğünde durumumuz hiç de parlak değildir; Türkiye, basın özgürlüğünde 180 ülke ortasında, maalesef 149. sırada yer almaktadır. Bu düzenleme sonrasında Türkiye muhtemelen Sudan ve Myanmar’dan sonra son sırada yer alacaktır.”
Yaşar, düzenlemeden sonra mahallî basının ağır darbe alacağını söyledi, “Pek birden fazla kapanacak yahut kapanma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır” dedi.