Mert İnan – 20 yıl boyunca Gelibolu Yarımadası ve Çanakkale savaş alanında yapılan kapsamlı araştırmalar sonucunda Çanakkale muharebelerinin stratejik, operasyonel ve taktik planlamalarının nasıl uygulandığına yönelik “Çanakkale Muharebeleri” başlıklı çalışma yayınlandı. Tarihçi Melike Bayrak Özçelik ile emekli subay ve araştırmacı-yazar Şahin Aldoğan tarafından hazırlanan yapıtta harp tarihi açısından her çarpışma saha özellikleri üzerinden özetlenirken, Mustafa Kemal Paşa başta olmak üzere muharebelere katılmış kahramanların ferdî anlatımlarına da yer veriliyor.
Yanlış yönlendirildi
Muharebelere dair harita ve krokilerin renkli ve istediği ölçüde büyütebileceği karekod uygulaması da sayfalarda yer alırken, kapsamlı kitapta birinci sefer 57. Alay’ın yürüyüş yolu ile Mustafa Kemal Paşa’nın bir subay tarafından nasıl yanlış istikamete yönlendirildiği de evraklarla anlatılıyor.
Tarihçi Melike Bayrak Özçelik, çalışmanın değeri hakkında şu bilgileri paylaştı:
“Harp tarihi açısından Çanakkale konusunda yazılmış kitapların, harp tarihçilerimiz tarafından yapılan çeviriler, eski harfli Türkçe ile yazılan, günümüz Türkçesine aktarılamayan yahut günümüzde piyasada bulunmayan yapıtlara de bu çalışmada yer verdik. Bir harp, yaşandığı muharebe alanı bilinmeden etüt edilemez, anlaşılamaz ve anlatılamaz. Muharebe toprağının topografyasını yıllarca şahsen yerinde incelediğimiz için, Çanakkale muharebelerine ait evrakları, muharebe alanını görerek, harp tarihi prensiplerine nazaran ve objektif olarak değerlendirebildik.”
Emekli subay, araştırmacı-yazar Şahin Aldoğan ise kaynak olarak birinci elden kaynakları, resmi tarih sınıfına giren yayınları kullandıklarını belirterek, şu bilgileri paylaştı:
“Bizzat muharebelere katılanların anlatımı olarak yazılan raporlardan faydalandık. Yayınlanmış yahut yayınlanmamış ceridelerden, buyruklardan, raporlardan, muharebe tahrirlerinden ve harp tarihçilerinin yazdığı yahut naklettiği yapıtlardan yararlandık. Çanakkale muharebelerini askeri tarih açısından değerlendirirken muharebe yerini biliyor olmanın avantajını kullandık. 25 Nisan kara muharebeleri öncesinde savunma yerleşimimiz çok kusurluydu. 5. Ordu’nun Çanakkale Boğazı’ndaki kıyı savunma sistemi yanlış konuşlanmıştı. Çıkartma yapan düşman maksadı Kilitbahir platosu olarak çok düzgün belirlemişti.
Kilitbahir’e hakim olduğu an donanmalara mahzur teşkil eden mayınları, karadaki istihkam tabyalarını imha etme talihleri vardı. Ne yazık ki Liman Von Sanders ve kurmay takımı birincil gaye olarak Kilitbahir’in değil, Kumkale-Bolayır olacağını hesaplamışlar ve savunma sistemini de ona nazaran kurmuşlardı. Aslında çok büyük bir yanılgı olarak ordu gücünü merkezde değil yüklü olarak kanatlarda kurmuşlardı. Hasebiyle daha en başta yığınakta kusur yapılmıştı. Hatta 25 Nisan ordunun ihtiyat tümeni olan Mustafa Kemal Paşa’nın 19. Tümeni’ni Anadolu yakasına çekmek istemişlerdi. Lakin Mustafa Kemal Paşa’nın öngörüsü, itirazları kararlı tutumu ve ihtiyat birlik kumandanı olarak kritik anlarda müdahaleleri ile savaşın yazgısı değişti. 25 Nisan günü Kilitbahir platosu ele geçirilse Türkiye’nin kilidi açılabilirdi. Ceddimizin gerek 25 Nisan, gerekse Anafartalar’daki çabası ile boğazın kilidi açılmadı.”