Son günlerin tanınan stand-up’çılarından biri de Salih Tıraş. Toplumsal medyadaki görüntüleri ve Güldür Güldür’deki performansıyla tanınan Tıraş, bu haftaki röportaj konuğumuz.
Tıraş, şovlarına devam ederken biz de onunla bir ortaya geldik. Kendisine stand-up’a nasıl başladığını, Türkiye’deki stand-up kültürünü ve sansür sorununu sorduk.
Sahneye birinci çıktığınız günü bizimle paylaşır mısınız? Heyecan da memnunlukla beraberdir diye soruyorum, “Artık bunu yapacağım” demeye nasıl başladınız?
Ben daha evvel birkaç defa ‘Açık Mikrofon’lara katıldım birkaç farklı takımda. Orada başarısız oldum. Birkaç yıl orta verdim sahneye. Sonra öteki arkadaşların kurduğu, yeni bir grubun organize ettiği bir Açık Mikrofon’a katıldım. Bu seferki yeterli geçti. Arkadaşlar da beni desteklediler. Bir daha gel falan dediler. Ondan sonra Gri Kent Komedyenleri’yle bir arada sahneye çıkmaya başladım. Şimdiki isimleri Güvercin Stand-up. İlerleyen süreçte yeni latifeler falan derken takıma dahil oldum. Çeşitli dörtlü, altılı şovlara çıktım. Genel olarak süreç 2019’da Ankara’da, bu türlü başladı.
Belli bir noktadan sonra artık elimde çok fazla gereç birikince de tekli şova çıkmaya başladım. Pandeminin sonu, sahne yasaklarının bitişiyle çok fazla sahne buldum. Bu şovlardan biri kayda alınıp toplumsal medyada paylaşılınca da kısa vakitte tanınan oldum ve daha çok sahne aldım. Bu mevzuda bahtım biraz yaver gitti.
Unutamadığınız bir sahne anınızı bizimle paylaşır mısınız?
TuzBiber’de yaşadığım bir an var. Ben sahnedeyken sahneye çok fazla laf atan, oyunun seyrini bozan bir seyirci vardı. Onun yüzünden ortaya gitmek zorunda kalmıştım mesela. Ortada onunla konuşmak zorunda kaldım. Neden bu kadar saldırgan davranıyorsun vs. diye. Bana şey dedi; ben sana laf atacağım, sen de bununla uğraş edeceksin. Stand-up bu türlü bir şey değil. Sanırım bu biraz ‘Konuşanlar’ tesiri.
‘TELEVİZYONDA YAYINLANACAK BİR ŞOV YAPMIYORUM’
Sizi Güldür Güldür’de de gördük.
Ben Güldür Güldür’e davet edilip gittim imalcisi tarafından. Çok da isteyerek gittim fakat televizyon olduğu için anlatmak istediğin pek çok şeyi de anlatamıyorsun. Onları anlatamayınca, sizin sahnede sergilediğiniz performanstan uzak bir şey ortaya çıkıyor. Güldür Güldür’e dair bunu söyleyebilirim. Bu açıdan içime pek sinmedi. Daha âlâ olabilirdi. Lakin oraya çıktıktan sonra şunu fark ettim, ben televizyonda yayınlanacak bir şov yapmıyorum. Daha sert ve televizyondan, televizyon seyircisinden uzak bir şov yapıyorum. Beni komik yapan şeyler bunlar. Bazen bir adımı atmamak, atmaktan daha verimli olabiliyor.
Ankara’da Güvercin Stand-up isimli bir güldürü topluluğuna dahilsiniz. Biraz da bundan bahsedelim mi? Nasıl gidiyor, neler yapıyorsunuz?
Kendimi oraya ilişkin görüyorum. Mesleğimde çok değerli bir topluluk. Beni desteklediler, bana sahne verdiler. Ankara’da bu türlü bir yer yok. Oraya meskenim diyebilirim. Bugünkü durumun mimarı da biraz oradaki arkadaşlarımdır.
Bu topluluk bünyesinde stand-up workshop’ları da yapılıyor. Komiklikle komedyenliğin farklı şeyler olduğunu belirtiliyor. Pekala stand-up öğretilebilir bir şey midir, eğitimleri nasıl yapılır, anlatır mısınız?
Bu aktiflik stand-up’la sahiden ilgilenen amatör arkadaşların ilgisini çekecek bir şey. Aklında stand-up olan fakat bunu nasıl yapacağını bilmeyen insanlara ulaşıyoruz. Bu workshop’ta yüzde doksan oranında kendi tecrübelerimizi anlatıyoruz. Bu işin gerçek bir formülü yok. Herkese nazaran değişiyor. Hatta Deniz Göktaş’ın “Neden Stand-up Atölyesi Olmaz?” üzere bir çalışması da var.
Biz orada sırf komik olmanın yetmediği yerleri anlatıyoruz aslında. Siz hayatınızda çok komik olabilirsiniz ancak bunu profesyonel olarak bir yere taşımak için bilmeniz gereken çeşitli teknikler var. Bu cümleyi şurada söyle, onu öne al vs. üzere anlatılan kıssayı daha âlâ hale getirmek için uğraşıyoruz. Bunun nedenleri üzerine çalışıyoruz. Son kertede ne kadar başarılı olunur, bu doğal ki kişinin kendi yeteneği ve isteğine bağlı.
‘FARKLI MİZAH ANLAYIŞLARINA SAHİP BİR SÜRÜ KOMEDYEN VAR’
Stand-up güldürü ülkeye, kültüre nazaran çeşitli farklılıklar gösteriyor. Buradan hareketle Türkiye’deki stand-up kültürünü nasıl yorumlayabiliriz?
Amerika’yla kıyaslarsak Türkiye’de bu türlü bir stand-up kültürü yok. Öne çıkan isimler, kulüpler var lakin seyirci açısından kalkıp bilhassa stand-up izlemeye gitmeye yönelik oturmuş bir kültür yok. Natürel bu genele yönelik bir şey. Mesela Kadıköy’de TuzBiber bunu oturttu, Beşiktaş’ta BKM Mutfak bunu oturttu. Küçük kentlerde de olabilir bu. Bu türlü böyle önemli bir kültür halini alabilir.
İnsanların gülmeye, eğlenmeye, bu kültürün, bu toprakların latifelerini duymaya gereksinimleri var bence. Birbirinden farklı yerlerden gelme, farklı mizah anlayışlarına sahip bir sürü komedyen var. Onları izleyince Türkiye’nin dört bir yanından çıkma güldürüyü buluyorsunuz.
Zaman vakit komedyenlere yönelik bir cadı avı başlatılıyor. Üstelik yalnızca muhafazakârlar değil, kendilerini muhalif olarak tanımlayan kısımlar de bu linç kültürüne ortak oluyorlar ve ortaya eski, eski olduğu kadar da yeniliğini yitirmeyen, “Her şeyin mizahı yapılmaz” diye bir laf çıkıyor. Bu mevzuda neler söylemek istersiniz?
Tabii bu türlü bir şey kabul edilemez. Benim en çok aldığım tenkit, seksist olmam mesela. Ben de şu açıklamayı yapıyorum: Ben seksist insanların ortasında büyüdüm ve onların kıssalarını anlatıyorum. Muhafazakâr bir ailede büyüdüm ben. Oradan eşcinselliğin hiç yeri yok mesela. Seksist olmayan küfürlerin hiç yeri yok. Bayan haklarının hiç yeri yok. Bayan haklarını başta annem reddediyor. Bayanın yeri konutudur diyor. Onu değiştirmek mümkün değil. Ben onların öykülerini anlattığımda mecburen o lisanı kullanmam gerekiyor. O açıdan biraz yanlış algılanıyorum.
Daha genel değerlendirirsek; olağan ki her şeyin mizahı yapılır fakat konjonktür çok farklı. Kimi latifeler yüzünden ölüyorsun, mahpusa giriyorsun falan. Hal bu türlü olunca biraz akıllı davranmak gerekiyor. Kimse stand-up’ı hayatını ortaya koyacak kadar yapmamalı. Kıymetli olan sürdürebilir bir şey yapmak. Bir latife yapıp üç yıl içeride kalınca ben de kaybetmiş olurum, toplum da benim mizahımdan yoksun kalmış olur. Alışılmış bu hiçbir hususa girmeyelim manasına gelmiyor. Biz tekrar siyasi, dini şakalarımızı yapacağız ancak bu riskleri görerek yapacağız. Ben o denli yapıyorum mesela.
‘SEYİRCİ GÜLMÜYORSA YANLIŞ BİR İŞ YAPIYORUZ DEMEKTİR’
Peki stand-up güldürü rahatsız edici bir şey midir, yani insanların kalıplaşmış fikirlerini sorgulatıp onları rahatsız etmeli midir sizce?
Sahnede istediğimiz her şeyi söyleyebiliriz, istediğimiz fikri savunup, istediğimiz fikre karşı gelebiliriz lakin sonunda kahkaha olmuyorsa, seyirci gülmüyorsa yanlış bir iş yapıyoruz demektir. Bilhassa tenkitte bulunulan taraf gülmüyorsa bu türlü denmeli. Çünkü öbür türlü bir protestoya dönüyor bu iş, birilerini aşağılamaya, hakir görmeye dönüyor. Bunu da ben yanlışsız bulmuyorum. Hudut uçlarına dokunsak da, rahatsız etsek de insanları güldürüp eğlendirmeliyiz. Bu sebeple güldürmeyen hiçbir latifeyi yapmamalıyız. Biz komedyensek, siyasetçi, sivil toplum önderi falan değilsek önceliğimiz her vakit kahkaha olmalı diye düşünüyorum.
Sahneye çıkmak isteyen gençlere neler tavsiye edersiniz?
Aslında ben de genç ve sahneye yeni yeni çıkan insanlardan biriyim. Benden çok daha tecrübeli beşerler var. Kendi tecrübemden bahsetmem gerekirse; örneğin Açık Mikrofon’da beş dakika çıkacaksam, ben o hafta boyunca o beş dakikaya hazırlanıyordum. Metin yazmak, çalışmak, latifeyi geliştirmek için uğraşmak çok değerli. Sahneye çıkmadan, latifeleri seyirci önünde test etmeden bu iş olmaz. Temel tavsiyem budur. Daima denemek. Farklı kentte, farklı seyircide daima denemek muvaffakiyete götürebilir. Bir latifeyi bu kadar süzgeçten geçirdikten sonra lakin onun formunu bulabiliriz.
Yakınlardaki şov takviminizi bizimle paylaşır mısınız?
22 Ekim Ankara Route Kızılay, 24 Ekim Eskişehir Salt and Pepper, 30 Ekim Ankara Fade Stage, 13 Kasım İstanbul BKM.