Hastalıklardan korunmada sağlıklı beslenmenin ehemmiyeti tartışılmaz. Lakin günümüzde ne kadar sağlıklı beslendiğimiz şüpheli… Zira doğal besinlere ulaşmak oldukça güç. Kimileri GDO’lu kimileri ise tarım ilacı ve kimyasal katkı hususu yüklü. Bir de düzmece besinler var. Yani hem görünüm hem de içerik bakımından birtakım kimyasallar ve boyalarla gerçeklerine benzetilerek piyasaya sürülüyorlar. Bu nedenle sıhhatimize ziyan veriyor, bizi hasta ediyorlar. Beslenme ve Diyet Uzmanı Tuba Günebak, bu hileli eserlerin gerçeğinden farklarını, sıhhatimize olan ziyanlarını ve onlardan korunma yollarını şöyle açıkladı…
Beslenme ve Diyet Uzmanı Tuba Günebak
İŞTE BİRTAKIM ÖRNEKLER
Ülkemizde en çok karşılaşılan tağşiş ve taklit örnekleri şöyle sıralanabilir;
Ekmeklik undan makarna
Makarnanın durum buğdayı irmiğinden üretilmesi gerekirken kimileri ekmeklik undan üretiliyor. Ekmeklik undan makarna üretilmesi mevzuata muhalif olduğu üzere insan sıhhatine da ziyanlıdır, şeker hastalığı riskini artırır. Durum buğdayı irmiğinden üretilmiş gerçek makarna ise şeker hastalığından korur. Gerçek makarna altın sarısı renginde olur, pişince rengi donuklaşmaz, ortasından kırdığınızda ses çıkartır, çıtlar. Ekmeklik undan yapılan makarnanın yüzeyi alacalı bulacalıdır, pişince yapışkan yapıda olur, rengi donuklaşır. Birtakım ekmeklerde çok sayıda katkı hususu var. Örneğin kimilerine esmer yani tam tahıllı ekmek imajı vermek için kahverengi boya katılıyor. n Yeniden siyah zeytine rengini yoğunlaştırmak için dokumacılık boyaları katılıyor. n Zeytinyağı öbür bitkisel yağlarla ya da zeytinyağı üretiminin son atık eseri olan prina yağı ile seyreltiliyor.
Boyalı yumurta
Sahte yumurtada sodyum aljinat ve renklendirme unsurları kullanılıyor. Bu yumurtaların kabukları çok serttir. Ebatları çoklukla gerçek olanlardan çok daha büyüktür. Kafes yumurtaları birden fazla vakit köy yumurtası ya da organik etiketiyle satılabiliyor.
Sağlığımızla oynuyorlar
Besinlerin mevzuata uygun olmayan formda üretilmesine, eserlere bu esere temel özelliğini veren ögelerin tamamının yahut bir kısmının çıkarılmasına, ölçüsünün değiştirilmesine yahut yerine tıpkı kıymeti taşımayan diğer bir hususun eklenmesine, saflığının bozulmasına “tağşiş” denir. Bir de “taklit” konusu vardır. Besinin kendisinde olmayan özelliklere sahipmiş üzere gösterilmesine, diğer bir besine benzetilmesine ise “taklit” denir. Ülkemizde ne yazık ki, birtakım üreticiler ticari ve haksız çıkar uğruna taklit ve tağşişe yönelerek, tüketici sıhhatini riske atabiliyor.
Glikoz şuruplu pekmez ve bal
Bala ve üzüm pekmezine üretim maliyetini düşürmek için glikoz şurubu yahut fruktoz ekleniyor. Bu eserler kan yağlarını yükseltip, damar tıkanıklığı ve kalp hastalığı risklerini artırır. Ayrıyeten hasat sonrası imha edilmesi gereken küflenmiş incir ve kayısıların kaynatılmasıyla ortaya çıkan koyu renkli sıvı da pekmez üzere piyasaya sürülüyor. Bu sıvı, küf içerdiği için aflatoksinden zengindir, kanser, bilhassa de karaciğer kanseri riskini artırır.
Kırmızı et
Kırmızı et ve et eserlerine; kanatlı hayvan eti, tek tırnaklı eti, domuz eti üzere farklı hayvan çeşitlerine ilişkin etler karıştırılabiliyor. Mevzuata karşıt olsa da bağ doku (kıkırdak, deri, sakatat) ve soya da katılabiliyor.
Tereyağı
Tereyağına bitkisel yağ katılıp saf tereyağı üzere satılıyor. n Baharatlarda ve bulgurda yasak olmasına karşın kimi üreticiler tarafından sentetik boyalar kullanılıyor. Bu boyalar kanserojendir.
Jelatinli yoğurt nişastalı peynir
Yoğurda jelatin, peynire bitkisel yağ ve nişasta ekleniyor. Kimi üreticiler tarafından piyasada son kullanım tarihi geçen kaşar peynirleri toplanarak yeniden kaşar peyniri üretimine sokulabiliyor. Bozulmuş ve kullanım tarihi geçmiş peynirler krem peynirlere de dönüştürülüyor. Tulum ve kaşar peynirlerine de patates ekleniyor. n Keçi sütü, manda sütü üzere özellikli sütler inek sütü ek edilerek seyreltiliyor.
n Sakatatlı, derili ve kemikli sucuk
Sucuk imalinde dana eti yerine kümes hayvanları ve öteki büyükbaş hayvanların etlerinin, sakatatları, derileri, kemikleri ve başları kullanılıyor. n Tatlılarda Antep fıstığı tozu yerine bezelye tozu yahut boya kullanılıyor. n Siyah çaya, bitki çaylarına ve kimi baharatlara mevzuatta yasak olan boya ekleri yapılabiliyor.
Tüketiciler ne yapmalı?
Besinlerin uydurma olduğu bakılarak anlaşılmaz. Bu durum uzman laboratuvarlarda çeşitli tahlillerle tespit edilir. Laboratuvar tahlili sonucu taklit ve tağşiş yaptığı tespit edilen firmalar Tarım ve Orman Bakanlığı resmi internet sitesi olan www.tarimorman.gov.tr adresinden kamuoyu ile paylaşılır. Besin tağşişi bir cins dolandırıcılık tipi olarak kabul edilir ve memleketler arası kaynaklarda şöyle geçer; “besin dolandırıcılığı bir cürümdür, cinayettir”. Tüketicilerin tağşiş ve taklitten korunabilmeleri için beslenme eğitimi almaları, besin etiketi okuma alışkanlığı kazanmaları, eserin bileşenleri ve üreticisinin kim olduğunu bilmeleri gerekir. Sivil toplum kuruluşlarına da bu mevzuda rol düşmektedir. Taklit yahut tağşiş yapan üye firmalarına yönelik üyelikten çıkarma, uyarma, cezalandırma üzere usuller kullanılabilir. Tağşiş ve taklit uygulandığı düşünülen eserler Alo 174 Besin Çizgisi’ne şikayet edilebilir.