Tarık Demirkan | Budapeşte
Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto, Macaristan Atom Güç Ajansı’nın tüm ön kontrol ve araştırmalarını tamamladığını ve Paks kentindeki nükleer santrale iki yeni reaktör eklemek için yeşil ışık yaktığını söyledi.
Dışişleri Bakanı Szijjarto, ön hazırlıklar boyunca ajansın projeyle ilgili 400 bin sayfalık evrakları tek tek incelediğini, reaktör inşaatının güvenlik de dahil her bakımdan ulusal ve milletlerarası kriterlere uygun olduğuna karar verildiğini açıkladı.
Bakana nazaran yeni nükleer reaktörünün inşaatına önümüzdeki haftalarda fiilen de başlanacak.
Rusya’nın nükleer güç kurumu Rosatom tarafından inşaatı gerçekleştirilecek olan reaktörlerin 2030 yılında devreye girmesi planlanıyor.
Yeni reaktörlere neden gereksinim duyuldu?
Orta Macaristan’da Tuna uzunluğundaki kentlerden biri olan Paks kenti, 1969-87 yılları arasında inşa edilen ve dört reaktör içeren nükleer santralıyla Macaristan elektrik güç muhtaçlığının yaklaşık yüzde 40’ını karşılıyor.
Daha da kıymetlisi, Macaristan yıllık elektrik güç tüketiminin yüzde 30’nu ithalat yoluyla karşılıyor ve bu oranla Avrupa’da elektrik gücünde dışarıya en bağımlı ülkeler sıralamasında birinci sıralarda yer alıyor.
Avrupa Birliği tarafından öngörülen elektrik gücünde yüzde 90 karbonsuz üretim emeline ulaşılmasının yolunun Macaristan açısından Paks nükleer santralinin genişletilmesinden geçtiği, ülkede genel kabul gören bir kıymetlendirme.
Macar hükümeti 2014 yılında Rusya ile bir mutabakata varmış ve iki yeni reaktörün, bir vakitler Paks nükleer santralını inşa eden Rusya’nın Rosatom şirketi tarafından gerçekleştirilmesi konusunda mutabakat doğmuştu.
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı sonrasında Rusya’ya karşı gündeme gelen yaptırımlar nükleer güç dalını kapsamadığından Macaristan’da inşaat hazırlıkları sürecinde olan nükleer reaktör konusu tartışma konusu yapılmamıştı.
Muhalefet yeni reaktörlere neden karşı?
Macaristan’da muhalefet partileri Paks 2 ismiyle anılan iki yeni nükleer reaktörün Rusya tarafından inşa edilmesine şiddetle karşı çıkıyor ve kontratın iptalini istiyor.
Muhalefetin uzlaşmaz halinin gerisinde Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı yatıyor.
Muhalefet, iki yeni reaktörün Rusya tarafından inşa edilecek olmasını, Macaristan’ı uzun vadede güç bakımından büsbütün Rusya’ya bağlı hale getireceği kanısında.
“Moskova istediği vakit şalteri indirebilir” diyen muhalefet, bunun nedeni olarak da reaktörlerin Rus teknolojisi ile işletilmesini ve bu reaktörlerin çalışması için gerekli uranyumun Macaristan’daki yeni yataklardan tekrar Rus şirketleri tarafından çıkarılmasını gösteriyor.
Yeni nükleer blokların inşasına karşı getirilen tezlerden biri de projenin mali çerçevesi. İki yeni nükleer blok Macaristan’a 12,5 milyar Euro’ya mal olacak ve bu fiyatın 10 milyarı tekrar farklı bir kredi kontratı uyarınca Rusya tarafından karşılanacak.
Ancak muhalefet mukaveleye nazaran kredi için belirlenen faiz oranlarının milletlerarası piyasada bulunabilecek faiz oranlarından bir epey yüksek olduğunu sav ediyor.
Yeni kontrat hakkında tartışılan hususların pek birçok net bir halde ele alınamıyor, zira nükleer blokların inşaatı ile ilgili mukavelelerin detayları 30 yıllık bir mühlet için devlet sırrı olarak saklanacak, açıklanamayacak.
Hükümetin bu kararı, daha sonra Anayasa Mahkemesi tarafından da onaylandı.