Ukrayna’daki savaş son hız devam ederken Rusya’dan dünyayı şaşkına çeviren bir adım geldi. Şubat ayında başlayan işgalde, Rusya elinde tuttuğu tek bölge başşehir olan Herson’dan askerlerini geri çekme kararı aldı.
Çekilme kararını açıklayan Ukrayna’daki Rus güçlerinin kumandanı General Sergey Surovikin, ikmal sınırlarını elde tutmanın artık mümkün olmadığını ve bu nedenle kentin terk edilmesi gerektiğini belirtti. Surovikin ayrıyeten kelam konusu kararı, üst seviye kumandanların da olduğu kameralı toplantıda açıkladı.
Rus devlet televizyonunda yayınlanan açıklamada General Surovikin, “Bu şartlar altında, en manalı seçenek Dinyeper Irmağı boyunca bir savunma sınırı organize etmek” tabirini kullandı.
HERSON, KIRIM YARIMADASINA BAĞLANMAK İÇİN KIYMET TAŞIYOR
Son haftalarda, Ukrayna’nın karşı saldırısı yavaşlasa da ikmal yollarına yönelik hücumlar sürat kesmeden devam ediyor. Dinyeper Irmağı üzerinde Rus ikmal sınırlarının geçtiği köprü Ukrayna tarafından uzun menzilli füzelerle vurulmuş bu nedenle kentteki güçlerin ikmali zorlaşmıştı.
Kararın şahsen Savunma Bakanı Sergey Şoygu tarafından ilanı, Rusya’nın Herson cephesinde yenilgiyi kabul ettiği yorumlarına sebep oldu.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Eylül ayında “Sonsuza kadar Rusya’ya ilişkin olacak” diyerek ilhakını ilan ettiği dört Ukrayna bölgesinden biri olan Herson, 2014’te ilhak edilen Kırım Yarımadası’na bağlanan su kanalı açısından da kıymet taşıyor.
Peki, Rusya’nın geri çekilişi gerçekte ne manaya geliyor? Herson geri çekilişinin taktik bir harekât mı yoksa Rus ordusunun içine sıkıştığı şartların bir sonucu mu?
1) RUSYA’NIN GERİ ÇEKİLMESİNE NE YOL AÇTI?
Her şey Ukrayna ordusunun Herson’da Rusya için kritik değere sahip Antonivka Köprüsü’nü vurmasıyla başladı.
Bölgeye ikmal yapılabilmesi için son derece kritik bir noktada bulunan Antonivka Köprüsü, Ukrayna güçleri tarafından HIMARS füzeleri ile vuruldu. Temmuz ayından bu yana Rusya’nın bölgedeki ikmal kollarına yönelik aralıksız hücumlar gerçekleştiren Ukrayna güçleri, Rus güçlerini kentin içinde sıkıştırmıştı.
Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisi Danışmanı Mihail Podolyak, köprünün amaç alınmasının akabinde yaptığı açıklamada, “İşgalciler Dinyeper Irmağı boyunca yüzmeyi öğrenmeli ya da hala mümkünken Herson’dan ayrılmalılar. Üçüncü bir ihtar olmayabilir” tabirlerini kullanmıştı.
Ağustos ayında Herson bölgesi mahallî parlamento üyesi Sergey Helan, Ukrayna televizyonuna verdiği demeçte, Rus kuvvetlerinin geri çekilişinin sandıkları kadar kolay olmayacağını açıklamıştı.
“İşgalciler için ırmağı geçmenin tek yolu Antonivka Köprüsü yakınındaki seyyar yüzer köprüleri kullanmaktır fakat bunlar da kâfi olmayacaktır” diyen Helan, kelamlarına devam etti:
“Rusya komuta merkezini ırmağın sağ kıyısından sol kıyısına taşıyor; zira toplu bir hamle durumunda bölgeyi gerekli müddette boşaltamayacağının farkında. Herson’un karşı kıyısında 20 bine yakın askerleri var, bu askerler köprüleri yaya olarak kullanabiliyor.”
Kısacası, Rus ordusu Antonivka Köprüsü’nün vurulması ve ikmal kollarında yaşanan sıkıntılar nedeniyle bölgeyi terk etmek zorunda kaldı.
2) GERİ ÇEKİLME ATAĞI TAKTİK BİR HAREKET MI?
Rusya’nın “sürpriz” geri çekilme kararı, Kiev idaresi tarafından ise kuşku ile karşılanıyor. Savaşın başından bu yana savaşmadan geri çekilmeyen Rusya’nın geri çekilme atağını pahalandıran Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenski ulusa sesleniş konuşmasında, bu süreçte çok dikkatli hareket ettiklerini söyledi.
“Düşman bize armağan vermez” diyen Zelenski, “Düşman bize düzgün niyet gösterisi yapmaz. Biz kendimiz kazanmalıyız” dedi ve asgarî risk alarak hareket ettiklerini belirtti.
Cumhurbaşkanı Zelenski’nin danışmanı Mihail Podolyak ise Rus güçlerinin geri çekilme hareketlerinin art planında ustalıkla hazırlanmış tuzaklar olduğunu, bu nedenle somut bir geri çekilme hareketinin hâlâ yapılmamış olabileceğini söz etti.
‘BÖLGEYE YENİ DESTEK BİRLİKLER SEVK EDİLİYOR OLABİLİR’
Podolyak ayrıyeten toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada, Rus birliklerinin kentte kaldığını ve hareketlerin sözlerden daha inandırıcı olduğunu belirtti ve devam etti:
“Rusya Federasyonu, Herson’u bir “ölüm şehri” yapmak istiyor. Geri çekiliş esnasında bütün kenti mayınlarla çeviriyorlar. Kentin sol kısmı topçu ateşiyle harabeye çevrilmeye başladı bile.”
Zelenski’nin danışmanlarından eski askeri istihbarat lideri Oleksiy Arestoviç, optimistliğini korusa da geri çekiliş haberine temkinli yaklaşmak gerektiğini belirtti.
Rus güçlerinin bölgeyi terk ediyor üzere göründüğünü söyleyen Arestoviç, “Tam bir geri çekiliş olup olmadığını söylemek epey güç. Bölge yeni birlikler destek edilecek olabilir. Ruslar, geri çekilirken köprüleri yıkıyor, yolları kazıyor. Şu an için niyetlerini bilmiyoruz. Bizimle savaşacaklar mı yoksa tekrar Herson kentini ele geçirmeye mi çalışacaklar bu meçhul. Ancak şurası açık ki, çok yavaş hareket ediyorlar” dedi.
3) KAHOVKA BARAJI İKİ TARAF İÇİN NEDEN BU KADAR KIYMETLİ?
Ukrayna kuvvetleri, Rus ilerleyişini ilkbaharda bölge başkentlerinden Mikolayiv’de durdurduğu andan itibaren Rusya stratejik olarak savunma mevziisi kurmakta zorlanıyordu. Lakin, Kremlin idaresi Ukrayna güçlerinin daha fazla Kırım’a yaklaşmaması için her ne olursa olsun Herson kentinin savunulmasını istiyordu. Ukrayna Silahlı Kuvvetleri ise bölgedeki Rus faaliyetini zayıflatmak için üç aylık planı devreye soktu ve ABD imali HIMARS füzeleri ile kritik maksatları vurmaya başladı. Ukrayna daha sonrasında gayesini stratejik köprülere çevirdi.
Ardı arkası kesilmeyen ataklar sonucunda Rusya, sert kış şartlarında ikmal kollarının yetersizliği nedeniyle büyük zayiatlar vermemek için son bir aydır çıkış planları üzerine çalıştığı askeri uzmanlar tarafından sıklıkla dillendiriliyordu.
Zelenski’nin danışmanı Mihail Podolyak’ın da belirttiği üzere son bir ayda Rusya geri çekilirken verebileceği en büyük ziyanları hesaplanmaya başladı. O denli ki, Rusya’nın geri çekiliş harekâtında Nova Kahovka barajını patlatarak Herson kentini sular altında bırakması bile olasılıklar ortasında.
ZAPORİJYA NÜKLEER SANTRALİ TEHLİKEDE OLABİLİR
Kontrolü Ukrayna güçlerine geçen Kahovka barajına düzenlenecek muhtemel bir hücumun tesirleri varsayımların çok daha ötesine geçebilir.
Baraja düzenlenecek mümkün bir taarruz öncelikli olarak, Ukrayna’nın güç sınırlarına önemli ziyan verebilir. Bölgede bulunan pak su havzaları da bu taarruzdan etkilenebilir. Daha da değerlisi, bu türlü bir taarruz yakınlarda bulunan Zaporijya Nükleer Santrali için büyük tehlike manasına gelebilir.
Zelenski, evvelki gün yaptığı açıklamada, Kahovka Barajı’nın kıymetine vurgu yaptı. Muhtemel bir taarruzun çevreyi sular altında bırakacağını söyleyen Ukrayna devlet lideri, daha da değerlisi Zaporijya Nükleer Santrali’ndeki reaktörü soğutmak için kurulan rezervuar alanının bu taarruzdan ziyan göreceğini belirtti.
Zelenski, soğutma sürecinin yapılamaması durumunda ise reaktörün eriyerek bir faciaya yol açacağını lisana gerdi ve Rusya’yı şu sözlerle uyardı:
“Böylesi bir taarruz tüm dünyaya savaş ilan ettiğiniz manasına gelir. O vakit size ne olacağını nitekim düşünün!”
Zaporijya Nükleer Santrali’nin kritik ehemmiyeti nedeniyle, Ukrayna birlikleri öncelikli olarak baraj etrafını garantiye almak istiyor.
4) CEPHEDE BULUNAN GENERALLER, PUTİN’İ İKNA ETMEYİ BAŞARDI MI?
Rusya ve Putin üzerine araştırmaları bulunan akademisyen muharrir Mark Galeotti, ani geri çekilme atağını kıymetlendirdi. Galeotti, Sovyetler Birliği’nin 2. Dünya Savaşı’nda Nazi ordularını mağlup eden kumandanı Mareşal Jukov’un düşmanı aldatma, kandırma ve en sonunda tuzağa düşürme planı “maskirovka”yı devreye soktuğunu argüman etti.
Bu stratejide, Mareşal Jukov, Sovyet güçlerini aciz gösterme, daima olarak geri çekilme, asker sayısının az gösterilmesi ve “bozgun” iklimi yaratılması ile düşmanını kandırmış ve onu gafil avlamıştı.
Rus askeri stratejilerine değinen Galeotti, üstü örtülen kapalı bir planın devrede olduğunu öne sürdü.
BBC Radio 4’ün sorularını yanıtlayan müellif, Herson’dan geri çekilmenin askeri olarak yanlışsız bir strateji olduğunu ve nihayetinde cephedeki generallerin Putin’i “mikro” seviyede de olsa hakikat yönlendirmeye başladığının bir cins ispatı olduğunu söyledi.
“Bu olduğu takdirde, savaşan generallerin siyasetten izole bir formda en düzgün taktiksel kararları almalarının yolu açılabilir” diyen Galeotti, kelamlarına şu biçimde devam etti:
“Bilmediğimiz tek şey bu durumun bir seferle sonlu olup olmadığı. Generaller yaşanan sıkışma sonrasında onu ikna mı etti, yoksa ordu ve idare ortasında yeni bir değişikliğe mi gidildi? Putin, alandaki generallerine savaşın idaresini bırakmaya nitekim istekli mi?”
Ustalıkla hazırlanmış geri çekilişin Rusya açısından pek çok kıymetli avantaj sağlayacağına değinen Galeotti, Rus ordusunun Dinyeper Irmağı’nın boyunca güçlü bir savunma çizgisi oluşturacağını savundu.
5) RUSYA, HERSON’DA KENT SAVAŞINA MI HAZIRLANIYOR?
Rusya’nın geri çekilme hareketinin içeriğini tartışan batılı uzmanlar kent içinde sivil kıyafetli askerlerin kaldığını ve kent savaşına başlamak için hazırlıkların yapıldığını açıkladı.
Sadece iki gün evvel Ukraynalı generaller, sivil kıyafetli Rus birliklerinin Herson’daki meskenlerin içine yerleştirildiğini ve “sokak savaşları için mevzilerini güçlendirdiklerini” söyledi.
Rus birliklerinin aslında askeri plan çerçevesinde hareket ettiğini söyleyen uzmanlar, kentin çabucak her yerinin tuzaklı mayınlara çevrelendiğini ileri sürdü. Bu nedenle alandaki kesin durumun meçhul olduğunu söyleyen Ukrayna Genelkurmay Başkanlığı, temkinli adım atmaya kararlı olduklarını söyledi.
‘HERSON’DAKİ BİRLİKLER YENİ BAŞTAN DÜZENLENECEK’
Askeri uzman Aleksey Leonkov, Rus Izvestia gazetesine verdiği demeçte, geri çekilen Rus birliklerinin şimdiki vazifesinin doğu cephesini savunmak olduğunu söyledi. Lakin, 115 bin kişilik askeri birliğin öteki noktalara çekilebileceği konusunu da kelamlarına ekledi ve devam etti:
“Herson’u korumak için orada bulunan birlikler muhtemelen yeni baştan düzenlenecek. Zira ikmal kollarındaki meseleler nedeniyle yetersiz tedarike karşın savunma mevzilerinde direnen askerler ellerinden geleni yapıyor. Bu aksilikler nedeniyle rastgele bir işçi kaybetmemek için bölgeyi terk etme kararı epey yerinde bir adımdı.”
6) GERİ ÇEKİLİŞ SAVAŞIN SEYRİNİ NASIL DEĞİŞTİRECEK?
Eylül ayında Ukrayna ordusunun başlattığı karşı taarruz sonrasında 6 bin kilometrekareden fazla alan Rusya’dan geri alınmıştı. O periyotta, Rus kamuoyunda bozgunun tesiri hem askeri hem de siyasi olarak ziyadesiyle hissedilmiş, Rus ordusunun yenilebileceği ihtimali lisandan lisana dolaşmaya başlamıştı.
Herson’dan geri çekilme gelmesinde ise en ufak bir moral bozukluğu görülmemesi hayli dikkat cazibeli. O denli ki, daha evvelki geri çekilmeler nedeniyle orduyu eleştiren Rus yetkililer, son hareketin akabinde General Sergey Surovikin’i tebrik etti.
TASS’ın haberine nazaran, Surovikin’in kararı pek çok kişi tarafından övüldü. Çeçenistan Devlet Lideri Ramzan Kadirov ve paralı askerlerden oluşan Wagner’in sahibi Yevgeni Prigojin, geri çekilmenin hayat kurtardığını ve ordunun savaş gücünü koruduğunu söyledi.
‘UKRAYNA, RUSLARI GÜNEYDEN ATMAK İÇİN ÖBÜR FIRSATLAR ARAYACAK!’
Ukrayna cephesinde ise Herson için hazırlıklar sürüyor. Önümüzdeki günlerde Herson’a baskı yapması beklenen Ukrayna kuvvetleri, yeni durum üzerine planlar yapıyor.
Ukraynalı yetkililer, Rusya’nın Dinyeper Irmağı’nın doğu kıyısındaki müstahkem mevkilerinden Herson’a daima topçu akınları düzenleyebileceği konusunda uyardı. En değerlisi yetkililer, Moskova’nın burayı bir “ölüm şehrine” dönüştürmeyi planladığını belirtti.
Avustralya Ordusu’ndan emekli olan general Mick Ryan ise dün yaptığı bir değerlendirmede, “Ukraynalıların Dinyeper’in doğu kıyısına yakın vakitte büyük çaplı bir harekât başlatması pek mümkün değil” tabirini kullandı.
“Bir mühlet sonra Herson ve etrafında ağır Rus savunma mevzilerine yönelik hücumlar olacak” diyen Ryan, Ukrayna birliklerinin Rusları moral olarak çökertmeyi deneyeceklerini ve onları güneyden atmak için öteki fırsatlar arayacaklarını söyledi.
‘ÖNÜMÜZDEKİ BAHAR İKİ TARAF DA HÜCUMLARA BAŞLAYACAK’
Rus birlikleri, 2014’te ele geçirdiği Kırım Yarımadası’na bağlayan hayati bir kara yolu da dahil olmak üzere, güneydoğu Ukrayna’daki ve Donetsk ve Luhansk’ın doğu bölgelerindeki geniş toprakları hala denetim altında tutuyor.
Sert kış şartlarının başlamasıyla savaşın suratında yavaşlama olsa da, önümüzdeki bahar ayında iki taraf da yeni taarruzlar başlatacak. Uzmanlar, Rusya’nın şu an için savunma mevzilerinde olabildiğince uzun kalmak istediğini düşünüyor.