İŞGAL İLE GELEN YIKIM
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in ‘Kiev’i Nazi’lerden temizleme’ telaffuzuyla başlattığı ‘özel askeri operasyon’ bugün altıncı ayını tamamladı. Devam eden savaş kentleri enkaz yığınına çevirdi.
İlk 24 saatte başşehir Kiev’e kadar ilerleyen Rus ordusu, direnişle burada karşılaştı. Haftalarca tek metre ilerleyemeyen Ruslar nisan başında “yeni gayemiz Donbas” diyerek geri çekildi.
Kırım’a komşu Herson’u mart başında ele geçiren Rusya, birinci değerli muvaffakiyetini elde etmiş oldu. Üç ay süren kesintisiz bombardıman sonucunda neredeyse tamamı yok edilen liman kenti Mariupol, 21 Mayıs’ta düştü.
Geçen ay Lugansk’ın tamamını ele geçirdiğini ilan eden Rusya, artık Donetsk’te ilerliyor. Güneyde Odesa’da ‘beklenen’ harekât ise başlamadı. Rusya, kendi parası ve pasaportunu dağıttığı denetimi altındaki kentlerde ilhak referandumuna hazırlanıyor.
RAKAMLARA SIĞMAYANLAR
İşgal müddetince Kiev ve Mariupol’de yaşananlar dünya kamuoyunu bilhassa meşgul etti:
Kiev banliyölerinden Buça ve Irpin’deki katliam, Rusların çekilmesiyle ortaya çıktı. Elleri ve gözleri bağlı halde sokak ortasında infaz edilmiş sivillerin manzaraları nisan ayının birinci günlerinde manşetlerdeydi. Toplu mezarlardan 1300 sivilin cesedi çıktı.
İşgal altındaki Mariupol’de olanlara dair tek ipucu ise uydu fotoğraflarına yansıyan toplu mezar imgeleri. Kiev’e nazaran burada 20 bin sivil öldü. Tiyatro binasının bombalanmasında 600, doğum hastanesine yönelik akında 4 kişi hayatını yitirdi. Azovstal çelik fabrikasına yönelik kuşatma, 2500 askerin teslim olmasıyla son buldu.
NÜKLEER KORKU
İşgalin birinci saatlerinde Belarus üzerinden Ukrayna’ya giren Rus askeri, 1986’da tarihin en makus nükleer felaketinin yaşandığı Çernobil’i ele geçirdi. Reaktörü terk ettikleri mart sonuna kadar nükleer kirliliğin olduğu bölgede korunmasız gezen çok sayıda askerin radyasyondan zehirlendiği bildirildi.
Avrupa’nın en büyük nükleer santrali Zaporojye ise hala Rus ordusunun denetiminde. Santral içine askeri araç sokan Rusya, tesisi kalkan olarak kullanmakla suçlanıyor. Mart başından beri reaktör duvarlarının hasar aldığı birden fazla çatışma yaşandı. Moskova’nın santraldan Ukrayna’ya verilen elektriği kesmeye hazırlandığı sav ediliyor.
BİLANÇO AĞIR
Ukrayna Genelkurmay Başkanı’na nazaran işgalin başından beri 9 bin Ukrayna askeri öldü.
BM’ye nazaran 972’si çocuk 5587 sivil öldü. Rusya denetimindeki bölgelerde tablo bilinmiyor.
Çoğu kıymetli liman ve tarım kentleri olmak üzere ülke topraklarının yüzde 20’si işgal altında.
Zelenski, Rus ordusunun altı ayda 3500 füze attığını söyledi.
Kiev İktisat Okulu’na nazaran; 130 bin konut, 934 sıhhat tesisi, 18 havalimanı kullanılamaz hale geldi. Altyapının inşası için 200 milyar dolar gerekiyor.
DÜNYANIN ÇEHRESİ DEĞİŞTİ
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı altıncı ayını geride bırakırken, bu gelişme global ölçekte birçok yeni dinamiği ortaya çıkardı. Soğuk Savaş sonrası devirde ABD-Rusya kutuplaşması birinci defa bu kadar sertleşti.
Küresel iktisat sarsıldı
Rusya’ya yönelik yaptırımların akabinde global enflasyon rekor düzeylere ulaştı. Memleketler arası Para Fonu’nun (IMF) “Dünya Ekonomik Görünümü” raporunda, Ukrayna savaşı ve enflasyonun tesirlerinin denetim altına alınmaması halinde, dünyanın son 50 yılın en makûs ekonomik resesyonunun eşiğine gelebileceği belirtildi. 2022’de gelişmiş ekonomilerdeki enflasyon varsayımını de yüzde 5.7’den yüzde 6.6’ya çıkarken, gelişmekte olan ülkelerdeki öngörü yüzde 9.5 olarak revize edildi.
Enerji sorunu çarpıcı boyutlara ulaştı
Ukrayna’daki savaş nedeniyle Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışını apansız durdurması riski, Avrupa’yı daha evvel hiç olmadığı kadar büyük bir güç krizi ile baş başa bıraktı. Rusya’ya güç bağımlılığını azaltmak isteyen Avrupa, daha fazla likit doğalgaz (LNG) sağlaması konusunda ABD ile muahedeye vardı.
İklim krizi gölgede kaldı
Bu ortada güç krizi, iklim krizinin önüne geçti. Avrupa’da güç krizinin neden olduğu alternatif güç kaynakları arayışı, ülkeleri iklim siyasetlerini askıya alıp nükleer güce geri dönmek zorunda bıraktı.
Gıda güvenliği ve açlık tehdidi
Ukrayna ve Rusya dünya buğday gereksiniminin yaklaşık yüzde 30’unu karşılarken, savaş başladığından bu yana, Rusya’nın buğday ihracatına önemli bir formda kısıtlama geldi. Rusya’nın ele geçirdiği Ukrayna limanlarındakitahıl yüklü gemiler de yakın vakte kadar yerinden hareket edemedi. Hal bu türlü olunca besin tedarik zincirinde önemli aksaklıklar meydana geldi. Besin ve Tarım Örgütü (FAO), tahıl ihracat kısıtlamalarının dünya pazarında besin ve yem fiyatlarını yüzde 22 oranında artırabileceğini açıkladı. BM Dünya Besin Programı, rekor düzeylere ulaşan kuraklık nedeniyle bilhassa Afrika Boynuzu bölgesinde açlığın 22 milyon kişiyi tehdit ettiğini açıkladı. Türkiye’nin önayak olduğu ve İstanbul’da 22 Temmuz’da Ukrayna, Rusya ve BM ile varılan mutabakat ile Ukrayna limanlarındaki tahılın dünya pazarlarına ulaştırılmasının yolu açıldı.
Yeni göç dalgası
Avrupa hudut muhafaza ajansı Frontex’e nazaran Rusya’nın Ukrayna işgalinin başladığı şubat ayından bu yana 7.7 milyon Ukrayna vatandaşı AB ülkelerine gitti.
NATO tekrar sahnede
Sovyet Rusya’ya karşı bir savunma paktı olarak kurulan 1949 tarihli NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü), tekrar canlandı. Yıllardır tarafsızlık siyaseti yürüten İsveç ve Finlandiya, NATO’ya üye olmak için teşebbüste bulundu.
Kutuplaşma kız kazandı
ABD ve Avrupa, Rusya’ya karşı sert yaptırım kararları alırken, Pekin ve Moskova yakınlaştı. Çin hükümeti, kısa mühlet evvel ihtilaflı olduğu Tayvan’a gözdağı verdi.