Rusya‘nın 24 Şubat’ta saldırısı ile başlayan Rusya- Ukrayna savaşı 6. ayını doldurdu. Luhansk bölgesinin tamamında denetim sağlayan Rusya, Donetsk bölgesinde de küçük kazanımlar elde etmeye devam ediyor.
Rusya- Ukrayna savaşında 180 gün geride kaldı. Savaşın ayak sesleri, Rus kuvvetlerinin geçtiğimiz yıl Ukrayna hududuna yığınak yapmasıyla duyulmaya başlandı. Uydu manzaraları yıl sonuna kadar tanklar ve askeri teçhizatla birlikte 100 bin Rus askerinin hudutta toplandığını gösterdi. Moskova idaresi, 21 Şubat’ta Ukrayna’nın doğusundaki iki Rus yanlısı ayrılıkçı bölge olan Luhansk ve Donetsk’i “bağımsız devletler” olarak tanıdı ve bölgeye “barışı müdafaa operasyonları” kapsamında asker gönderdi. 24 Şubat’ta ise Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in buyruğuyla “askeri operasyon” ismi altında Ukrayna’ya yönelik taarruzlar başladı.
Savaşın birinci günü
Rus kara kuvvetleri Ukrayna’ya karşı 4 ana cepheden hücuma geçti. Kuzeydeki Belarus sonundan ve Rusya’nın kuzeydoğusundan başşehir Kiev’e yanlışsız hareket eden Rus kuvvetleri, Donbass bölgesinden Harkov’a, güney cephede Kırım’dan Odessa’ya, kuzeyde Zaporijya’ya, doğuda ise Mariupol’e yanlışsız rota çevirdi. Rus topçuları ve füzelerinin Ukrayna genelinde gaye aldığı çok sayıda noktadan patlama sesleri yükseldi. Kiev sıkıyönetim ilan ederken, Ukrayna’nın kendisini savunacağını duyurdu.
Savaşın birinci ayı: “Nükleer felaket” endişesi
Saldırıların birinci haftalarında Rus birlikleri, Kiev, Harkov ve Herson dahil olmak üzere Ukrayna’nın en büyük kentlerine yönelik şiddetli hücumlarını sürdürdü, lakin Ukrayna güçlerinin sert direnişiyle karşılaştı. Güneydeki Herson kenti, hücumun başlamasından yalnızca 1 hafta sonra, 2 Mart’ta Rusların denetimine geçen birinci kıymetli kent merkezi oldu. Tıpkı vakitte Ukrayna’nın doğusundaki Rus birlikleri de Zaporijya’da bulunan Avrupa’nın en büyük nükleer santralini ele geçirdi. Santralin 4 Mart’ta bombalanması sonucu çıkan yangın, Avrupa’da “nükleer felaket” korkusunu arttırdı. Savaşın birinci günlerinde elde edilen birtakım zaferlere karşın kapanan yollar nedeniyle kara kuvvetlerinin yakıt, mühimmat ve askeri malzemeyi taşıyamaması sonucu lojistik zorluklarla karşı karşıya kalan Rus kuvvetleri, Ukrayna’nın başşehri Kiev’in denetimini ele geçiremedi. Uydu manzaraları, Batı medyasının “Putin’in yıkım ordusu” olarak isimlendirdiği 40 kilometrelik askeri konvoyunun başşehrin çabucak dışında olduğunu gösterdi.
Bucha’da işlenen savaş suçları
Kiev’in eteklerinde bulunan Bucha, Rusya’nın başşehre yanlışsız ilerlemesi için stratejik bir üs haline geldi. Lakin Rusya’nın geri çekilmesinden sonra meskenlerine dönen kent sakinleri, dehşetli görüntüyle karşılaştı ve İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) araştırmacıları da savaş kabahatleri tezlerinin akabinde Bucha’ya geldi. Grup, azaplar, infazlar ve tümü savaş kabahatlerine işaret eden kapsamlı ispatlar topladı. HRW’de kriz ve çatışma araştırmacısı olan Richard Weir, “Elde edilen ispatlar, Bucha’yı işgal eden Rus kuvvetlerinin sivil hayatı ve savaş maddelerinin en temel unsurlarını hiçe saydığını gösteriyor” sözlerini kullandı.
Savaşın ikinci aşaması
Kiev’in ele geçirilmemesi ve Ukrayna’nın kuzeyindeki Rus birliklerinin geri çekilmesinden sonra Rusya, savaşın ikinci basamağında Donbass’a ve Mariupol’e odaklandı. Nisan ayı sonlarında Kremlin, Ukrayna’da 4 ana amaç belirledi. Rusya Savunma Bakanlığı’na nazaran Rusya ordusu Donbass’ı ele geçirecek, bölgeden Kırım’a kara koridoru oluşturacak, Ukrayna’nın Karadeniz’deki limanlarını ele geçirecek ve Moldova topraklarında tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Transdinyester’e geçit oluşturmak için Ukrayna’nın güneyinde denetimi sağlayacaktı.
Mariupol kuşatması
Mariupol, başlangıçta Rusya’nın şiddetli ataklarına maruz kalırken, tıpkı vakitte Ukrayna’nın kararlılığının da anlaşıldığı nokta oldu. Liman kenti, Mart ayında Rus kuvvetleri tarafından kuşatıldı. Aralıksız bombardımanın ortasında sivillerin tahliyesi için insani koridorlar oluşturulmasına yönelik başlatılan birçok teşebbüs başarısızlıkla sonuçlandı. Kent, 9 Mart’ta bir doğum hastanesinin vurulmasıyla ve 16 Mart’ta sivillerin sığındığı tiyatro binasına gerçekleştirilen hava atağıyla dünya gündeminde uzun mühlet yerini korurken, savaşın en ağır çatışmalarından birine sahne oldu. Liman kenti Mariupol, Rusya’nın 2014’te ilhak ettiği Kırım Yarımadası’na kara ilişkisi oluşturulması bakımından Rusya için stratejik kıymete sahip. Ukrayna’nın mısır, kömür ve çelik için kıymetli bir ihracat merkezi olan Mariupol, kara koridoru oluşturulmasının yanı sıra Rusya’nın Ukrayna iktisadını çökertme planlarının da kıymetli bir kesimiydi. Ülkenin limanlarından aylarca tahıl ihracatı yapılamaması, Temmuz ayında Türkiye ve Birleşmiş Milletlerin arabuluculuğunda imzalanan tahıl koridoru mutabakatının imzalanmasına kadar global besin kaygısına yol açtı.
Azovstal, direnişin sembolü oldu
Avrupa’nın en büyük metalürji tesislerinden biri olan ve Mariupol’de bulunan Azovstal çelik fabrikası, Nisan ve Mayıs aylarında çatışmaların merkezinde yer aldı. Fabrika, Ukrayna kuvvetleri ve bin sivil tarafından sığınak olarak kullanıldı. 21 Nisan’da Putin, Rus kuvvetlerine Mariupol’deki tüm Ukrayna güçlerinin kuşatılması buyruğu verdi. Ukrayna askerleri, Rus güçlerine direnerek 80 günden fazla müddet boyunca fabrikada kaldı. Lakin Mayıs ayı ortasında yaklaşık bin 700 Ukraynalı asker teslim oldu ve en az bin kişi Rusya’ya götürüldü ve bu durum Mariupol’un düşmesine yol açtı.
Saldırılar “yıpratma” savaşına döndü
Cephede Ukrayna’nın güçlü direnişiyle karşılaşan Rusya, birliklerini tekrar Ukrayna’nın doğusuna kaydırdı. Lakin Rus birlikleri Mayıs’tan bu yana değerli bir ilerleme kaydedemedi. Rus kuvvetlerinin Lysychansk kentinde zafer ilan etmesine ve Temmuz ayı başlarında Luhansk bölgesini ele geçirmesine karşın büyük bölgesel ilerlemeler görülmediğinden atakların “yıpratma savaşına” döndüğü istikametinde yorumlar yapıldı.
Savaşın son durumu
Son aylardaki çatışmaların birden fazla Harkov, Severodonetsk ve Izyum civarındaki doğu ve güney cepheleri ile felakete yol açmasından korkulan nükleer santralin bulunduğu Zaporijya, Mikolayiv ve Herson’da ağırlaştı. Ukrayna kuvvetleri Herson’daki toprakları geri almaya çalışırken, Rus kuvvetleri Donetsk’te ilerlemeye çalışıyor.
Rusya’nın odak noktası, Luhansk ile birlikte bağımsız olarak tanıdığı Donbass’taki Donetsk bölgesinin tamamında. Rus yetkililer, ordunun “Donbass’ın büsbütün kurtuluşu” için savaştığını belirtiyor.
Kırım’daki patlamalar
Ayrıca Rusya’nın ilhak ettiği Kırım’daki Rus hava üssünde 9 Ağustos’ta patlamalar meydana geldi. Bölge yetkililerine nazaran patlamalarda 1 kişi hayatını kaybetti, 14 kişi de yaralandı. Uydu imgeleri, patlamalarda birkaç savaş uçağının imha edildiğini ve üssün ağır hasar aldığını gösterdi. Kiev, patlamaların sorumluluğunu üstlenmedi.
Rusya şu anda Ukrayna topraklarının yaklaşık yüzde 20’sini işgal ediyor.
Savaşın acı yüzü
Rusya’nın akınlarının başlamasından bu yana Ukraynalıların üçte biri konutlarını terk etmek zorunda kaldı. Bu, dünyadaki en büyük göç krizlerinden birine yol açtı. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’ne (UNHCR) nazaran Avrupa genelinde 6 milyon 657 bin 918 mülteci ve Ukrayna’da ülke içinde yerinden edilmiş yaklaşık 7 milyon mülteci bulunuyor. AB, Ukraynalılara 3 yıla kadar topraklarında kalma ve çalışma hakkı verirken, Kiev idaresinin 18 ila 60 yaş ortasındaki erkeklerin ülkeyi terk etmesine müsaade vermediği için Ukrayna’dan kaçanların birçoklarını bayan ve çocuklar oluşturuyor. – KİEV