Ukrayna-Rusya savaşında Türkiye’nin duruşu ve barış için verdiği efor dünya çapında övgüyle karşılanıyor.
Türkiye’nin, Batı’dan bağımsız olarak Rusya ile Ukrayna ortasında yürüttüğü diplomasi trafiğinin yanı sıra tarihi tahıl koridoru muahedesinin imzalanmasında başrol oynaması övgüyle karşılandı.
Tüm bu süreçte Türkiye’nin başarılı adımları dünya basınında geniş yer buldu. Türk yetkililerin açıklamaları flaş olarak duyuruldu, diplomatik zaferler manşetlere taşındı. İrtibat Başkanlığı’nın düzenlediği ‘Dünya Basınında Türkiye (Rusya-Ukrayna krizi)’ raporunda bugün, Türkiye hakkında dünya basınında yer alan kimi haberler şöyle:
‘TÜRKİYE GEMİLERİN YOLA ÇIKTIĞINI DUYURDU’
ABD basınından Bloomberg, ‘Türkiye, daha fazla tahıl gemisinin yola çıktığını açıkladı’ başlıklı haberinde şu tabirlere yer verdi:
“Türkiye Savunma Bakanlığından yapılan açıklamada, dördü Çernomorsk, ikisi Odessa ve biri de Yuzni’den olmak üzere tahıl ve besin hususu taşıyan yedi geminin daha son bir günde Ukrayna’nın Karadeniz limanlarından yola çıktığı kaydedildi. Türkiye ile Birleşmiş Milletlerin aracılık ettiği inançlı geçiş muahedesi uyarınca Ukrayna’ya gidecek olan beş gemi pazar günü Türk yetkililer tarafından denetim edilecek.”
Bloomberg‘in bir başka, ‘Türkiye, Rusya’nın yaptırımlardan kaçmasına müsaade vermeyeceğine dair kelam verdi’ başlıklı haberinde şu sözler yer aldı:
“ABD Hazine Bakanlığı ile cuma günü yapılan görüşmeye dair yapılan bir açıklamaya nazaran Türkiye Hazine ve Maliye Bakanlığı, rastgele bir kişi yahut kurumun Rus kuruluşlara uygulanan yaptırımlardan kaçmasına müsaade vermeyeceğine dair kelam verdi. Bakan Yardımcısı Yunus Elitaş, ABD’li mevkidaşı Wally Adeyemo’ya, Türkiye’nin yaptırımlar konusundaki “pozisyonunun” değişmediğini söyledi. Türkiye, Rusya’nın Ukrayna işgaline karşı çıkıp Kiev’in savaştaki uğraşlarına yardımcı olmak için İHA gönderirken Batı’nın -önemli bir doğal gaz ve ham petrol tedarikçisi olan- Moskova’ya uyguladığı yaptırımlara katılmaktan kaçınıyor. Adeyemo, cuma günkü görüşmede ABD ve 30 öteki ülkenin “uyguladığı yaptırımlardan kaçmak için Rus kuruluşların ve şahısların Türkiye’yi kullanmaya çalıştığına dair kaygıları” iletmişti.”
ABD basınından The New York Times, ‘Müfettişler Zaporijya Nükleer Santralini neden hala ziyaret etmedi?’ başlıklı haberde tahıl koridoru için devreye giren Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın nükleer santralle ilgili kelamlarına dikkat çekildi:
“Rus ordusunun işgali altındaki Ukrayna’nın en büyük nükleer santralindeki tehlikelere ait dertler artarken sonunda memleketler arası müfettişlerin tesise girişi konusunda bir ilerleme var üzere gözüküyor.
Fransa Cumhurbaşkanlığından yapılan açıklamaya nazaran Rusya Devlet Lideri Vladimir V. Putin cuma geç saatlerde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile yaptığı görüşmede Rusya’nın Memleketler arası Atom Gücü Kurumundan müfettişlerin Zaporijya santraline gitmek için evvel Rus topraklarından geçmesi istikametindeki ısrarını “yeniden değerlendirdiğini” söyledi.
Rusya Devlet Başkanlığından yapılan açıklamada ise “iki başkanın santrale bir an evvel Memleketler arası Atom Gücü Kurumundan bir heyetin gönderilmesinin ehemmiyetine işaret ettiği” ve Rusya’nın “kurumun müfettişlerine gerekli yardımı göstermeye hazır olduğunu teyit ettiği” belirtildi. Fransa’nın açıklamasında “heyetin gönderilmesinden evvel teknik takımlar ortasındaki görüşmeleri takiben önümüzdeki birkaç gün içerisinde” önderlerin bu misyon hakkında tekrar konuşacağı kaydedildi.
Ukrayna müfettişlerin Rusların işgalindeki topraklardan geçmesi fikrine (bu seçenek, Rusya’nın santral üzerindeki denetimini vurguluyor üzere gözüküyor) karşı çıkmıştı. BM’nin de müfettişlerin cephe sınırlarından geçmesi konusunda güvenlik dertleri vardı. Rusya ve Ukrayna nükleer felaket ihtimali konusunda birbirlerini suçlarken Moskova’nın müfettişlerin nasıl geleceğine ait tutumunu yumuşatması konusunda gördüğü baskı arttı. Rusya’nın ablukası sırasında Ukrayna’nın limanlarından tahıl sevkiyatı yapılabilmesine yönelik muahede konusunda olduğu üzere bu mevzuda da Rusya ile Ukrayna ortasında aracılık etmeye çalışan Türkiye ve Birleşmiş Milletler (BM) de baskı uyguladı.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, geçen hafta tahıl sevkiyatları hakkında görüşmek üzere Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile birlikte Ukrayna’yı ziyaret ettiğinde Zaporijya nükleer santralinin güvenliği için bir an evvel harekete geçilmesi davetinde da bulundu.”
Bloomberg bir başka haberinde ise Rusya’nın Avrupa’ya karşı ağır ekonomik yaptırımları için Türkiye’nin aracı olması gerektiğine dair tezler yer aldı. ‘ABD Türkiye’yi Rusya’nın yaptırımları baypas etme planı konusunda uyardı’ başlıklı haberde şu sözler yer aldı:
“Hazine Bakanlığından yapılan açıklamaya nazaran üst seviye bir ABD’li Hazine yetkilisi, cuma günü Türk mevkidaşını Moskova’nın Batı’nın yaptırımlarını Türkiye yoluyla baypas etme teşebbüsleri konusunda uyardı.
Açıklamaya nazaran Hazine Bakan Yardımcısı Wally Adeyemo, ABD ve 30 diğer ülkenin “uyguladığı yaptırımlardan kaçmak için Rus kuruluşların ve şahısların Türkiye’yi kullanmaya çalıştığına dair kaygıları” Türkiye’nin Maliye Bakan Yardımcısı Yunus Elitaş’a iletti.”
TAHIL KRİZİNDE GÖZLER TÜRKİYE’DE
Ukrayna tahılının sevkıyatını yakından takip eden dünya basınının gözü kulağı Türkiye’de. Tahıl gemilerinin takibi için Türk makamlarının açıklamaları son dakika olarak dünya basınında yer aldı.
Bloomberg‘in ‘Bakan, yedi geminin daha tahıl ve bitkisel yağ yüklenmek üzere geldiğini belirtti’ başlıklı haberinde şu tabirler yer aldı:
“Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov cuma günü 66 bin tondan fazla tahıl ve bitkisel yağ yüklenmek üzere yedi geminin daha Ukrayna’nın Karadeniz’deki limanlarına geldiğini belirtti. Türkiye Savunma Bakanlığından yapılan açıklamaya nazaran cumartesi günü erken saatlerde iki tahıl gemisi Ukrayna’nın Çernomorsk Limanı/ndan ayrıldı ve Ukrayna’ya gidip gelen diğer gemiler de incelemeye hazır.
Tahıl ve öbür besin eserlerinin bu sevkiyatı temmuz sonunda inançlı geçişe dair muahede imzalandıktan sonra yaşanan artışın devamı niteliğinde. İhracat hacminin artması şubattan bu yana Ukrayna’nın ihracatı önündeki pürüzlerin yol açtığı global besin badiresini hafifletmeye başladı.”
TÜRKİYE’YE TEŞEKKÜR
Çin basınından Sina, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres’ın tahıl krizinde öncü rol oynayan Türkiye’ye teşekkür iletisini “Cibuti’ye Ukrayna’dan 20 bin tondan fazla buğday gönderildi… Guterres, Türkiye’ye oynadığı kilit rol için teşekkür etti” başlıklı haberinde şöyle duyurdu:
“Ukrayna’dan Cibuti’ye 20 bin tondan fazla buğday sevk edilirken, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, oynadığı kilit rol nedeniyle Türkiye’ye teşekkür etti.
Guterres, İstanbul’u ziyaret ederek, Marmara Denizi’nde Birleşmiş Milletler Dünya Besin Programı tarafından kiralanan bir tahıl gemisine bindi.
Geçtiğimiz günlerde Ukrayna’da 23 bin ton buğday yüklenen gemi, Cibuti’y hakikat yelken açtı. Guterres, Türk hükümetine Karadeniz Tahıl İnisiyatifinde oynadığı kıymetli rol nedeniyle teşekkür etti.”
Çin basınından The Paper, ‘ABD: Rusya yaptırımları aşmak için Türkiye’yi kullanmaya çalışıyor… Türkiye: Yaptırım konusunda tutumumuz aynı’ başlıklı haberinde
ABD Hazine Bakan Yardımcısı Wally Adejemo’nun Türkiye Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Yunus Elitaş ile görüştüğü ve Rus kuruluşların ve bireylerin, yaptırımları atlatmak için Türkiye’yi kullanmaya çalıştığı konusunda uyardığı kaydedildi:
“ABD Hazine Bakan Yardımcısı Wally Adejemo, Türkiye Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Yunus Elitaş ile yaptığı telefon görüşmesinde, Rusya’nın Türkiye’yi Batı’nın yaptırımlarını atlatmak için kullanmaya çalıştığını tez etti. Türkiye, hiçbir yaptırım ihlaline müsamaha gösterilmeyeceğini açıkladı. Adejemo’nun Elitaş’ı, Rus kuruluşların ve bireylerin, yaptırımları atlatmak için Türkiye’yi kullanmaya çalıştığı konusunda uyardığı kaydedildi. Türkiye Hazine ve Maliye Bakanlığından bahisle ilgili yapılan açıklamada, Elitaş’ın Adejemo’ya Türk makamlarının Rusya’ya yönelik yaptırımları ihlal edecek hiçbir şey yapmayacağı, Türkiye’nin mevcut yaptırımlar konusundaki tavrının değişmediği konusunda teminat verdiği belirtildi. Batılı ülkeler ve Ukrayna, Rusya’nın Türkiye’den yaptırımları aşma konusunda yardım istemesinden tasa ediyor. Türkiye, öteki NATO üyelerinin bilakis Rusya’ya yönelik yaptırımlara katılmıyor.”
Fransa basınından AFP, “Guterres Rus gübre ve tarım eserlerinin ihracatına yönelik “Engellerin” kaldırılması davetinde bulundu” başlıklı haberinde tekrar tahıl koridorunun sağlanmasında Türkiye’nin rolüne dikkat çekildi:
“Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres cumartesi günü İstanbul’da yaptığı açıklamada Rus gübre ve tarım eserlerinin gelecek yıldan itibaren bir dünya besin krizi riski karşısında dünya pazarlarına “engelsiz” erişebilmelerinin gerektiğini söyledi.
BM ve Türkiye himayesinde, Kiev ile Moskova tarafından temmuz ayında imzalanan Ukrayna tahıllarının ihracatıyla ilgili mutabakatın uygulanmasını denetleyen Ortak Uyum Merkezinde konuşan Guterres, “Hükümetler ve özel kesimin bunları piyasaya sürmek için iş birliği yapması değerlidir.” dedi.
Bu muahede birebir vakitte Rusya’nın Batı yaptırımlarına karşın tarım eserlerini ve gübrelerini ihraç edebilmesini de garanti ediyor. “Burada İstanbul ve Odessa’da gördüklerimiz (Ukrayna tahılının nakliyesi) tahlilin yalnızca en görünür kısmı. Bu kapsamlı mutabakatın öbür kısmı yaptırımlara tabi olmayan Rus besin ve gübrelerin dünya pazarlarına manisiz erişimi” olduğunu söyleyen Guterres, buna karşın Rus gübre ve tarım eserleri ihracatının hala “engellerle” karşılaştığını vurguladı. Guterres, “2022’de gübre olmadan 2023’te kâfi besin olmayabilir. Ukrayna ile Rusya’dan daha fazla besin ve gübre almak, piyasaları yatıştırmak (…) ve tüketiciler için fiyatları düşürmek için elzemdir” diye ekledi.
Guterres, cumartesi günü erken saatlerde, İstanbul’un güney kıyılarında, Marmara Denizi’nde Ukrayna tahıllarını taşımak için BM tarafından kiralanan birinci insani yardım gemisini ziyaret etti. Son durağı Cibuti olan Brave Commander çarşamba akşamı İstanbul Boğazı’nı geçmeden evvel salı günü 23 bin ton buğdayla Ukrayna’nın Pivdennyi Limanı’ndan ayrıldı.
BM Genel Sekreteri perşembe günü, kuruluşunun kış başlamadan evvel çok sayıda Afrika ülkesinin besin arzı için hayati olan Ukrayna’nın tahıl ihracatını “yoğunlaştırmak” için çalışacağına kelam verdi. Temmuz ayında imzalanan muahedeye nazaran 1 Ağustos’tan bu yana Ukrayna’nın Odessa, Çornomorsk ve Pivdennyi Limanlarından 650 bin ton Ukrayna tahıl ve tarım eseri yola çıktı. Gemilerin Karadeniz’de dolaşabilmek için inançlı bir koridor kullanmaları ve İstanbul Boğazı’ndan geçiş müsaadesi verilmeden evvel Ortak Uyum Merkezi tarafından denetlenmeleri gerekiyor. Dünyanın önde gelen üretici ve ihracatçılarından biri olan Ukrayna’dan yapılan tahıl ihracatı, Rus işgali nedeniyle birkaç aydır engelleniyor ve global bir besin krizi telaşlarını artırıyor.”
İngiltere’nin önde gelen basın kuruluşlarından Reuters da ABD hazine bakanlığı yetkilisinin, Rusya’nın Türkiye yoluyla batı yaptırımlarını atlatmaya çalıştığı konusunda ihtarda bulunduğunu manşetlere taşıdı:
“ABD Hazine Bakanlığından yapılan açıklamada ABD Hazine Bakan Yardımcısı Wally Adeyemo, Türkiye Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Yunus Elitaş’a Rus kurumları ve bireylerinin Moskova’nın Ukrayna’daki savaş sebebiyle yürürlüğe konulan yaptırımları atlatmak için Türkiye’yi kullanmaya çalıştıklarını söyledi.
Bakanlıktan yapılan açıklamada gerçekleşen telefon görüşmesinde iki yetkilinin tıpkı vakitte Rusya’ya karşı yaptırımların yerine getirilmesi uğraşlarını görüştükleri tabir edildi.
Türkiye Hazine ve Maliye Bakanlığından yapılan açıklamada ise Elitaş’ın Türkiye’nin hem Rusya hem de Ukrayna ile olan derin ekonomik ve siyasi bağlantılarını vurguladığı lakin Adeyemo’ya, Ankara’nın yaptırımların ihlal edilmesine müsaade vermeyeceği garantisini verdiği belirtildi.
Bakanlık açıklamasında, “Elitaş, mevcut süreçlere ve yaptırımlara ait Türkiye’nin durumunun değişmediğini lakin yaptırımların rastgele bir kurum yahut kişi tarafından ihlal edilmesine müsaade vermeyeceğini teyit etti.” tabirleri yer aldı.”
Rus basınından Tass, Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasına yer verdiği haberinde Rusya’nın Türkiye, Ukrayna ve BM tarafından İstanbul’da imzalanan ilgili mutabakatlar kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirdiklerinin altını çizdiği vurgulandı:
“Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Aleksandr Pankin, Birleşmiş Milletlerin (BM) Rus besin eserlerinin tedariki konusunda Batı’yı etkileyeceğini Moskova’nın beklediğini belirtti.
Pankin, “Ülkemiz dünya pazarlarının en değerli tarım eserleri ve gübre tedarikçilerinden biri olup bilhassa gelişmekte olan ülkelerde besin güvenliğinin sağlanması ve sürdürülebilir kalkınma gayelerine ulaşılması üzere vazifeleri yerine getirerek besinin kesintisiz ihracatını sağlıyor” diyerek BM’nin de benzeri bir yaklaşımı izleyerek Rusya’ya yönelik uygulanan yaptırımların kaldırılması için gerekli adımlar atmasını beklediklerini kelamlarına ekledi.
Pankin ayrıyeten Rusya, Türkiye, Ukrayna ve BM tarafından İstanbul’da imzalanan ilgili mutabakatlar kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirdiklerinin altını çizdi.”
Tass‘ın bir öbür haberinde de yeniden tahıl sevkıyatının Türkiye üzerinden başarılı bir halde yürütüldüğünün altı çizildi:
“İstanbul’daki Müşterek Uyum Merkezi’nin Ukrayna’nın limanlarından toplam 33,3 bin ton besin eserlerini taşıyan dört geminin çıkmasına müsaade verdiği bildirildi.
14 bin ton şeker pancarı taşıyan Da Liang isimli kuru yük gemisi Çernomorsk Limanı’ndan çıkıp Güney Kore’ye hareket edecek. Filyoz isimli kuru yük gemisi de Çernomorsk Limanı’ndan Türkiye’nin Karadeniz’deki Aliağa Limanı’na beş bin ton sıvı yağ taşıyacak. Bununla birlikte on bin ton buğday taşıyan Kubrosli isimli geminin Odessa Limanı’ndan, 4,3 ton sıvı yağ taşıyan Foyle isimli geminin de Yujnıy Limanı’ndan pazar günü Türkiye’ye yanlışsız hareket edeceği bildirildi.
1 ila 20 Ağustos tarihleri ortasında Ukrayna’dan toplam 689 bin 649 ton besin eseri ihraç edildi.”