Getty ImagesRusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un bugün Ankara’da gerçekleştireceği görüşmeler, hem Ukrayna hem de Suriye’deki gelişmeler açısından ağır bir gündeme sahne olacak. Lavrov ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun ele alacağı bahislerin başında Ukrayna’dan dünyaya tahıl ihracatının gerçekleştirilmesi ile Türkiye’nin kuzey Suriye’ye yapacağını açıkladığı yeni askeri operasyon geliyor. Rus tarafının Lavrov ve Çavuşoğlu’nun bölgesel hususlarda “saat ayarı” yapacakları halinde tanımladığı görüşmeler, Batı ülkelerince de yakından takip ediliyor.
Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov’un Ankara ziyareti kıymetli bir vakitte gerçekleşiyor. 6-7 Haziran günlerinde Sırbistan’a yapacağı ziyareti Bulgaristan, Kuzey Makedonya ve Karadağ’ın hava alanlarını kapatması nedeniyle iptal eden Lavrov, bu gelişmeden yalnızca bir gün sonra NATO ülkesi Türkiye’ye geliyor.
Lavrov, Türkiye’ye son ziyaretini 9-10 Mart günlerinde Türkiye’nin teşebbüsüyle Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba ile savaşı sona erdirmesi planlanan bir muahedeyi görüşmek için Antalya’ya gerçekleştirmişti.
Bugün başlayacak ziyaret ise 100 günü aşan savaşı sona erdirecek bir ateşkes olasılığından çok uzaklaşıldığı bir periyotta yapılıyor.
Rusya’dan ziyarete ait yapılan açıklamada, iki bakanın “Ukrayna, Kafkaslar, Ortadoğu, Kuzey Afrika, Orta Asya, Karadeniz’deki durumlara ait ‘saat ayarı’ yapacakları” sözüne yer verilmesi dikkat çekti. Birebir açıklamada, 2022’nin Türkiye-Rusya ikili bağları açısından ehemmiyetine vurgu yapıldı ve bakanların bağlantıların tüm boyutlarını ele alacakları belirtildi.
KÜRESEL BESİN KRİZİNE TAHLİL TEKLİFLERİ DE MASADA
Lavrov-Çavuşoğlu görüşmesinde öne çıkan en kıymetli hususlardan biri, global besin krizini önleyecek kapsamlı bir planın ortaya konması. Dünyanın en değerli tahıl üreticilerinden olan Ukrayna, savaşın başladığı 24 Şubat’tan bu yana dünya marketlerine gerekli satışı yapamıyor. Odessa limanında bekleyen yaklaşık 84 gemide ve silolarda 22 milyon tondan fazla tahıl eseri bulunduğu kestirim ediliyor.
Bu gemilerin denize açılabilmeleri için ise Odessa Limanı’nı Rus savaş gemilerine kapatan mayınların temizlenmesi ve Karadeniz üzerinden açılacak inançlı bir koridorla dünya pazarına ulaştırılması gerekiyor. Bu kuvvetli sürecin gerçekleşmesi ve Rusya ile Ukrayna’nın öne sürdüğü şartların karşılanması için Türkiye ve Birleşmiş Milletler (BM) de işin içinde.
Rus basınında çıkan lakin teyit edilmeyen haberler, limanın mayınlardan temizlenmesinde Türk Silahlı Kuvvetleri’nin devreye gireceğini; gemilerin Karadeniz’de seyir güvenliğinin ise Rusya tarafından sağlanacağını tez ediyor.
Türk yetkililer de savaşan taraflarla uzlaşmanın sağlanması durumunda tahıl ihracatının denetim ve koordine edilmesi için İstanbul’da bir temas noktasının oluşturulmasının gündemde olduğunu belirtiyor.
Müzakerelerin askeri boyutu da olduğu için Lavrov’un heyetinde Rus Genelkurmay Başkanlığı’ndan yetkililerin olması bekleniyor. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy’nin 7 Haziran’da açıkladığı; Rus savaş gemilerinin Ukrayna kıyılarından 100 kilometre uzağa çekildikleri açıklaması da Ankara görüşmeleri öncesi kıymetli bir gelişme olarak bedellendiriliyor.
Türkiye, besin krizi üzere değerli bir global sorunun tahliline vereceği katkıyla, Ukrayna savaşının başladığı 24 Şubat’tan bu yana oynadığı müspet rolü daha da somutlaştırma gayesinde. Bu katkının bilhassa Ukrayna-Rusya ortasında barış görüşmelerinin çıkmaza girdiği bir devirde olması ve Haziran ayı içinde gerçekleşecek NATO üzere değerli dorukların öncesine denk gelmesi Ankara açısından değerli bir kazanım olarak görülüyor.
ANKARA: İLERLEME SAĞLANDI
Lavrov’un ziyaretinden evvel basına açıklamalarda bulunan Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar, Türkiye-Rusya-Ukrayna ve BM ortasında yapılan görüşmelerde ilerleme sağlandığını; Ankara’nın taraflar ortasındaki uyumu sağlamaya devam ettiğini kaydetti.
Akar, “Nasıl yapılacak, mayınlar nasıl temizlenecek, kim yapacak, koridor nasıl oluşturulacak, kim refakat edecek üzere teknik planlamalara yönelik mevzular üzerindeki çalışmalar devam ediyor. Şu anda Türkiye olarak biz koordine ediyoruz” tabirlerini kullandı.
Bakan Akar, her iki tarafta da tahlile ulaşma konusunda irade olduğunu; bunun da sonuca gitme beklentisini artırdığını kaydetti.
ABD TEMKİNLİ YAKLAŞIYOR
Lavrov’un ziyareti başta ABD olmak üzere Batı bloku tarafından da, Ukrayna savaşına muhtemel tesirini görmek emeliyle yakından izlenecek. Besin krizinin çözülmesi ve Karadeniz’de gemilerin geçiş güvenliği konusunda Türkiye ve BM ile yakın temasta olduğunu açıklayan Washington, Lavrov ziyaretine ait olarak Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price aracılığıyla şu açıklamayı yaptı:
“(Bu ziyaretten) kıymetli bir ilerleme beklemeli miyiz bilmiyorum. Olağan ki yakından izleyeceğiz. Ziyaretin akabinde Türk müttefiklerimizle konuşacağız. Global marketlere Ukrayna’nın besin ve gübre ihracatını artıracak biçimde, Ukrayna ile yakın ve dikkatli bir halde koordine edilen her türlü diplomatik çabayı destekliyoruz. Ukrayna hakkında hiçbir şey Ukraynasız olmamalı.”
RUSYA, TÜRKİYE’NİN MUHTEMEL SURİYE OPERASYONUNA NASIL YAKLAŞIYOR?
Lavrov’un Ankara ziyaretinin öbür değerli başlığı ise Ankara ve Moskova’nın 2015’ten bu yana vakit zaman işbirliği vakit zaman da rekabet ve çatışma içinde oldukları Suriye olacak. Suriye başlığı, bu ziyarette iki temel husus üzerinden gündeme gelecek.
Birincisi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın sıkça tekrarladığı biçimde Suriye’nin kuzeyine yeni bir askeri operasyon yapma mümkünlüğü. Rusya, ABD ve öteki Batılı ülkelerle birlikte, Türkiye’nin 2019’da yaptığı Barış Pınarı Operasyonu’nu karşı çıkmış ve ateşkes karşılığında bir mutabakat muhtırası imzalamıştı. Muhtıra, Rusya’nın askeri denetiminde olan bölgelerdeki YPG varlığının Türk sonundan 30 kilometre uzağa çekilmesini ve bu bölgelerden Türkiye’ye dönük ataklara son verilmesini içeriyordu.
Moskova’dan ise şimdiye kadar yapılan açıklamalar Ankara’da çelişkiyle karşılandı. Bahisle ilgili birinci açıklamayı yapan Lavrov, “Türkiye’nin terörle ilgili hassasiyeti doğrultusunda gereğini yapacağı” iletisini verirken, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova 3 Haziran’daki açıklamasında Rusya’nın yeni bir askeri operasyona karşı olduğunu vurguladı. Bu nedenle, Lavrov’un görüşmelerde vereceği ileti ve basın toplantısında yapacağı açıklamalar değer kazanıyor.
Türkiye’nin operasyon gayeleri ortasında yer alan Tel Rıfat bölgesinde Rus askeri varlığı bulunuyor. Ankara’ya nazaran Rusya’nın temel emeli tıpkı 2019’da olduğu üzere YPG’nin çekildiği yerlere Suriye ordusunun girip denetimi ele alması. Lakin Rusya’nın Türkiye ile NATO ortasında devam eden İsveç-Finlandiya tansiyonunu derinleştirmek maksadıyla muhtemel bir Türk operasyonuna yeşil ışık yakabileceği de Ankara’da yapılan değerlendirmeler ortasında.
İDLİB’E İNSANİ YARDIMLAR KRİZE GİREBİLİR
Suriye bağlamında gündeme gelme ihtimali olan öbür bir bahis da BM’nin Cilvegözü hudut kapısından Suriye’ye yaptığı insani yardımları mümkün kılan Güvenlik Kurulu kararının uzatılmasını, Suriye’nin veto etme mümkünlüğü. Geçen sene uzun müzakereler sonunda bir seneliğine uzatılan ve 10 Temmuz 2022’de sona erecek olan kararın bir kere daha Rusya’nın vetosuna takılabileceği kaydediliyor. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması sonrasında uygulanan yaptırımlara karşı Suriye’ye insani yardım konusunu bir pazarlık ögesi olarak kullanabileceği düşünülüyor.
İnsani yardımların Suriye’ye geçmemesi durumunda İdlib başta olmak üzere Suriye’nin batısında yardıma muhtaç milyonlarca Suriyelinin büyük ıstıraba düşeceği; hatta bu durumun Türkiye’ye dönük yeni bir mülteci akınına yol açabileceği bedellendiriliyor.
Türkiye, Rusya ile olan diyaloğu kapsamında bu sorunun aşılmasına uğraşıyor. Lavrov ziyaretinde de bu bahsin masada olması bekleniyor.