Hazal Yalın
Vzglyad’da Türkiye-Rusya bağlantılarını yorumlayan Gevorg Mirzayan, Türkiye’nin Rusya için kıymeti üzerine yazmış. Mirzayan, Rusya Maliye Üniversitesi’nde siyaset bilimi doçenti. Üniversite direkt hükümete bağlı; münasebetiyle iktidarın direkt takım kaynaklarından biri ve bu manada Mirzayan’ın görüşleri de kıymet taşıyor.
Kommersant’ın Rusya’da yasadışı para giriş-çıkışlarıyla ilgili yazısında Türkiye, en çok yasadışı para çıkışı yapan ülke olarak anılıyor. Bu, deklase olan orta burjuvazinin BAE’ye gidemeyip mecburen Türkiye’yi tercih ettiğine yorulmalı.
Vestnik Kavkaza, Ermenistan’daki gelişmeler üzerine yazıyor. Türkiye ile Ermenistan ortasında yeni bir “diplomatik açılım” hazırlığının sürdüğü bu günlerde Ermenistan ile Rusya ortasındaki bağlantıları de dikkatle takip etmek gerek; yazı, bu nedenle, not etmeye bedel.
Andrey İsayev’in Mejdunarodnaya Jizn’deki, Gazze şeridinde son çatışmalar ve İsrail’in operasyonuyla ilgili yazısı, İslami Cihad aykırısı tavrıyla dikkat çekiyor. Mecmua, Dışişleri Bakanlığı tarafından yayınlanıyor; her ne kadar yalnızca resmi görüşler yer bulmuyor olsa da hiç değilse resmi görüşle çelişmediği açık. Bunda temel rolü, İslami Cihad’ın Rusya’da “terörist ve aşırılıkçı örgütler” listesinde, yasak bir örgüt olması oynuyor.
‘Türkiye, Rusya için nedir?’
İkili işbirliğinin türlü alanlarındaki somut misyonların belirlendiği Soçi’deki son Rusya-Türkiye tepesi, Rusya dış siyasetinin en tartışmalı sorularından birini tekrar canlandırdı: Türkiye, Rusya için nedir?
Bazıları Türkiye’nin dost ve ortak olduğunu ileri sürüyorlar. Rusya’nın Avrasya projelerinin potansiyel iştirakçisi ve tıpkı Rusya üzere, kolektif Batı’nın her şeyi dikte etmesini kabul etmeyen hükümran bir devlet. …
Tam bu yüzden Türkiye ABD’nin görüşüne karşın Suriye Kürtlerine (Amerikan müttefikleri) karşı askeri operasyon yürütmeye, keza Rusya’dan silah almaya hazır. Tam bu yüzden, 1990’larda ABD’nin Rusya’ya karşı baskısına keyifle katılan Türkiye (bilhassa … Çeçen teröristleri destekledi ve teçhiz etti) bugün Rusya’ya karşı yaptırımlara katılmayı reddetmekle kalmıyor, Rusya’ya Batı yaptırımlarının etrafından dolanmakta yardıma da hazır. … Dahası Erdoğan, Batı yaptırımlarından Moskova ile siyasi-iktisadi işbirliğini geliştirmek için faydalanmaya çalışıyor. …
Ama Rusya’da öteki uzmanlar da var. Türkiye’nin bir rakip ve potansiyel düşman olduğunu söyleyen düşmanlar. Paradoksal olarak onlar da bir noktada haklı, çünkü Ankara ve Moskova’nın bir dizi bölgedeki tavırları çelişiyor. Mesela Türkiye Suriye’de İdlib’deki teröristleri destekliyor, Rusya ise (İran’la birlikte) legal hükümetin tarafında bulunuyor ve Türkiye’nin kanatları altında bulundukları için İdlib bölgesindeki teröristleri temizleyemiyor. Dahası Türkiye Güney Kafkasya’da da kendisine müttefik olan Azerbaycan’ı desteklerken Rusya’nın askeri-lojistik (KGAÖ) ve ekonomik (Avrasya Birliği) müttefiki, Ermenistan.
Ankara Ukrayna çatışmasında şatafatlı tarafsızlığına karşın Kiev’e, Zelenskiy rejiminin terörist faaliyetlerinde kullandığı Bayraktar ve çeşitli silahlar tedarik ediyor. Ayrıyeten Türkiye, kimi uzmanların görüşüne nazaran, Rusya’ya ilişkin bir dizi toprak kesiminde da nüfuz savında. …
Bu listeye yalnızca, Türkiye’nin 2014’e kadar İslamcı teröristleri etkin biçimde beslediği, 2014’ten sonra da terörist “Meclis” kümesinin sponsorluğunu yaptığı… Kırım değil, Ankara’nın “eğitim faaliyeti” yürüttüğü Sibirya ve Volga bölgesi de giriyor.
Türkiye’nin Rusya için hem dost hem düşman olabileceği nasıl ortaya çıkıyor? Memleketler arası alakalarda yeni bir periyoda girdiğimizi kavrarsak, çok kolay. …
Bu devirde “yol arkadaşı” statüsü yeni hale geliyor; bu, menfaatleri aşikâr somut bir vakitte ve belirli somut bir istikamette örtüşen ülkeler demek. Rusya ve Türkiye de bu türlü “yol arkadaşları” haline geliyorlar. Her ikisi de kolektif Batı ile yollarının kesişmediğini biliyorlar. Batı’nın bu ülkelerin seçkinlerini görüşülmemesi ve devrilmesi gereken rakipler olarak itibarsızlaştırdığının bilincindeler. Her ikisi de Batı baskısını dengelemek için de birbirlerine muhtaçlıkları olduğunun bilincindeler. Son olarak her iki devlet de teknolojik egemenlik yolu tutmuş bulunuyorlar ve iktisadi ve siyasi egemenliklerini sağlamakta ve savunmakta birbirlerine başarılı halde yardımcı olabilirler. … (G. Mirzayan / Vzglyad, 15 Ağustos)
‘Yasadışı para çıkışında birinci sırada Türkiye’
24 Şubat’tan 10 Ağustos’a kadar Rusya’dan yasadışı para girişi ve çıkışı teşebbüsleri yüzde 21 artış gösterdi. Federal Gümrük Hizmetleri bu devirde yaklaşık 5 bin cezai ve idari soruşturma açtı. Cezai soruşturmalara bahis olan yasadışı para çıkışının toplam ölçüsü 104,2 milyar ruble; idari soruşturmalara mevzu olan ölçü ise 610,4 milyar ruble…
Rusya Ceza Kanunu’nun 200.1’inci unsuru uyarınca (nakit para ve mali araç kaçakçılığı) açılan cezai dava sayısı 443. Bu unsurla suçlananlar 4 yıla kadar mahpus cezasıyla karşı karşıya. 2021’in tıpkı devrinde açılan davaların sayısı ise yalnızca 40. Rusya İdari Hatalar Kanunu 16.4’üncü unsuru uyarınca (deklare edilmemiş yahut yanlış deklare edilmiş para ve mali araç) açılan idari dava sayısı ise 4874. Bu sayı geçen yıl 4028’di.
Federal Gümrük Hizmetleri, 2021 ve 2022’de yasadışı para çıkışına bahis olan toplam ölçünün neredeyse değişmediğine dikkat çekiyor: 2022’de 714,6, 2021’de ise 709 milyar ruble. İhlallerin büyük kısmı rublede; bu, toplamın yüzde 30’unu oluşturuyor. Onu Amerikan doları ve avro takip ediyor. Rusya’dan en çok para sırasıyla Türkiye, BAE, Özbekistan, Azerbaycan, İsrail ve Almanya’ya gidiyor. Rusya’ya yasadışı giren paranın mahreci ise sırasıyla ABD, İtalya, Tacikistan, Almanya, Türkiye ve BAE.
Federal Gümrük Hizmetlerine nazaran yasadışı para giriş ve çıkışındaki artış, Rusya’nın bir dizi ülkeyle nakdî süreçlerinin engellenmiş olmasından kaynaklanıyor… (O. Pavlenko / Kommersant, 19 Ağustos)
‘Erivan’da Putin zıddı miting hazırlığı’
24 Ağustos’ta Erivan’da Putin ve Rusya’nın Ukrayna’daki özel operasyonuna karşı bir miting planlanıyor. Mitingin iştirakçileri Rusya Devlet Başkanı’nın istifasını talep edecekler. Hürriyet Meydanı’nda opera binasının önünde toplanmayı ve oradan birincinin Cumhuriyet Meydanı’na, sonra da Rusya Meydanı’na yürümeyi planlıyorlar, gösteriyi de Rusya Büyükelçiliği’nin önünde bitirecekler. Mitingin örgütleyicileri Ermeniler değil kaçak buraya kaçmış Rusya vatandaşları. … Bunlar iş insanları, bilişimciler ve muhalif fikirli beşerler.
Bunlardan biri Yuriy Aleksandrov. … Yabancı acentası Mihail Hodorkovskiy, Yuriy’i ve onun üzere kaçmışları Kovçeg (“Nuh’un Gemisi”) örgütü üzerinden para ayırdı. Aleksandrov, Ermenistan’da Putin’e karşı güçlü bir takviye bulabileceğini, çünkü burada Rusya aykırısı bir halet-i ruhiye olduğunu düşünüyor. Bu bağlamda vurguyu Ukrayna’ya değil Putin’e yapıyor, zira Karabağ çatışmasında Kiev Ermenistan’ı değil Azerbaycan’ı destekledi. Bu ihtilafa karşın Erivan valiliğinde, daha açık konuşmak gerekirse Paşinyan kabinesinde Aleksandrov’a şov için vize verildi.
Ermenistan yetkilileri neden Kremlin’e karşı bu türlü bir adım atıyorlar? … Paşinyan neden Putin’e karşı ataklara göz yumuyor? Burada en azından iki sebep rol oynuyor olabilir: ya planlanan miting öylesine marjinaldir ki Kremlin’de buna aldırış edilmeyecektir, ya da Ermenistan başbakanı Rusya’ya bir sinyal gönderiyor.
Eğer birinci noktaya bakarsak, herhalde şova çoğunluğu Rusyalı birkaç yüz kişi katılacaktır. Gerçi mahallî aktivistlerin yer alması da mümkün. Erivan’daki alışveriş merkezinde geçtiğimiz günlerde meydana gelen ve 16 kişinin hayatını kaybettiği patlamadan sonra “Sasna Tsrer” milliyetçileri Rusya izi aramaya başlamışlardı. Münasebetiyle en azından onlar katılabilirler. Bütün olarak bakarsak da Ermenistan’da Rusya aykırısı ruh hali oldukça güçlü. Toplumun bir bölümü, Karabağ savaşını Rusya’nın sessizliği yüzünden kaybettiklerini düşünüyor.
Paşinyan’ın kendisi de hoşnutsuzluğunu gizlemiyor. … Ermenistan yetkilileri muhakkak ki Rusya barış gücünün Azerbaycan askerleriyle çatışmaya girişeceğini düşünüyorlar, meğer bu katiyen mümkün değil, hem Rusya Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü tanıdığından, hem de Baku Moskova’nın müttefiki olduğundan.
ABD’nin Ermenistan’a baskıda bulunması ihtimalini de dışlamıyorum. ABD Maliye Bakanlığı Ermenistan ve Gürcistan’ı Rusya’ya yaptırımların etrafından dolanması için yardım eden ülkeler listesine aldı ve zaruret halinde bunlara ekonomik baskıda bulunabilir. Paşinyan’ın siyasi bir figür olarak batılı STÖ’lere, Fransa’ya ve ABD’ye dayandığını da unutmayalım. Yani Rusyalı muhaliflerin Erivan’da gösterisine müsaade vermeye, en azından batılı kuratörlerine hürmetten dolayı mecbur. Bunlardan biri, CIA Lideri William Burns de geçtiğimiz günlerde zımnî bir misyonla Erivan’ı ziyaret etti. … (K. Gasanov / Vestik Kavkaza, 19 Ağustos)
‘İsrail’in Gazze operasyonu’
İsrail’in “Şafak” operasyonu bölgenin siyasi ikliminde bir grup değişiklikleri belirginleştirdi. Münasebet, Filistin İslami Cihad (FİC, Rusya’da yasak) başkanlarından biri olan Basema el Sadi’nin tutuklanmasıydı. Hatırlayalım: bu hareket kendisine amaç olarak İsrail devletini yok ederek bağımsız Filistin İslam Devleti kurmayı koyuyor; bu, Gazze şeridinde aktivist sayısı ve tesir itibariyle Hamas’tan sonra en güçlü ikinci hareket.
İsrail idaresi misilleme aksiyonları için beklemedi. … Füze ve topçu düellosuna dönüşen çatışma 55 saat sürdü, lakin bu müddet boyunca Mısır’ın arabuluculuğunda taraflar ortasında mütareke görüşmeleri de yapıldı.
FİC’ın ateşkes kaidelerinden biri İsrail hapishanelerindeki iki başkanının hür bırakılmasıydı. …
Uluslararası topluluk bütün olarak şiddeti kınamakla yetindi ve çatışmanın taraflarına itidal daveti yaptı. Yaptırımlar savaşı ve Ukrayna’daki olaylar bugün geri kalan bütün sorunları ikinci plana itiyor.
Müslüman dünyanın Ortadoğu’daki tansiyonun bu tekrar tırmanışına reaksiyonu de uyuşukçaydı. Kendilerini Filistinlilerin baş avukatı olarak konumlandıran Arap ülkeleri ve Türkiye, hatta Filistinli Hamas ve Lübnanlı Hizbullah, İsrail’in hareketlerini kınamakla yetindiler. … Sıkıntı şu ki FİC Arap ülkelerinin birçoklarına, bunlar Batı ile bağlantılara devam ettikleri için düşmanca yaklaşıyor ve Müslüman ülkelerin seçkinlerinden pek sempati görmüyor. …
Hamas’ın askeri aksiyonların dışında kalması … açıklanabilir.
Birincisi, Gazze şeridini denetim eden Hamas “kendi” bölgesindeki halkın güvenliği ve hayat düzeyi ve kalitesinin sorumluluğunu taşıyor ve Mısır’la da bölgenin sivil altyapısının geniş ölçekli yine yapılanması için anlaşmış durumda. …
İkincisi (belki de en kıymetlisi bu) FİC Filistinlilerin başını ve yüreğini kazanma uğraşında Hamas’ın en önemli rakibi. …
Bir Arap-İsrail “Ortadoğu NATO’su” kurulmasına yönelik görüşmeler de ağır ağır tekrar başlatılıyor. Radikalleri öfkelendiren, bölgesel oyuncular ve İsrail ortasındaki bu sürecin ilerlemesi ölçüsünde Filistinlilerin de antisiyonist açıklamalarla deklarasyonlarda zarurî olduklarını hatırlatması gerekiyor.
Öte yandan İsrail’de kasım ayında üç buçuk yıldır beşinci genel seçimler yapılacak ve belirli ki mevcut idarenin seçmenlere muzaffer küçük bir savaş sergilemesi de gerekliydi. (A. İsayev / Mejdunarodnaya Jizn, 15 Ağustos)