Hazal Yalın
Bu hafta ekseriyetle olduğu üzere dört yazıyı ele alacağız; lakin bunların üçü imzasız. Nezavisimaya Gazeta’da İgor Subbotin, Türkiye’nin tartışması devam eden Suriye’nin kuzeyine yönelik kara operasyonunu ele alıyor. Subbotin Suriye’deki Amerikan müttefiki SDF vd.nin ABD’nin tavrından dolayı “hayal kırıklığını” vurgulamış. Subbotin’in görüştüğü Leonid İsayev de “hem Rusya hem Batı’nın Ankara ile alakaları korumaktan yana olduğunu” vurguluyor. RBK ise tıpkı çerçevede, SDG’nin Rusya’dan Şam’la arabuluculuk istediğini hatırlatıyor. EurAsia Daily ise Lukoil’in Baku-Ceyhan-Tiflis sınırından çekilme kararını kıymetlendirmiş; bu husus Rusya petrolüne tavan fiyat ve ambargonun uygulanacağı 5 Aralık yaklaşırken büyük ehemmiyet taşıyor. Ve son olarak İzvestiya, Rusya’nın ithalat ve ihracatta “re-oryantasyonunun” kısa bir bilançosunu çıkarmış.
‘SDG ABD’ye karşı hayal kırıklığı içinde’
Kuzeydoğu Suriye’nin Kürt yanlısı idaresi ABD’nin, Türkiye’nin operasyonuna yaklaşımlarını sertleştirmesini sağlamaya çalışıyor. Yürütme Komitesi eşbaşkanı İlham Ahmed bu hedefle önümüzdeki günlerde Washington’a gidecek. Ankara’nın hudut ötesi hücumlarının gayesi haline gelen, Kürtler tarafından denetim edilen hükümet dışı askeri yapılar Biden idaresinin takındığı tavırdan dolayı hayal kırıklığı içindeler. Amerikan idaresi sivil işçisini komşu Irak’a tahliye etmiş, devriyelerini de azaltmış görünüyor.
Ahmed, Beyaz Saray’dan çok, Erdoğan’a klasik olarak temkinli yaklaşan Kongre’den takviye kazanmak istiyor.
El Cezire’nin Türkiye’deki resmi devlet görevlilerinden kaynakları 30 Kasım’da Washington’un, Ankara’nın kimi talepleri karşısında geri adım attığını, kuvvetlerine … SDG sorumluluğundaki bölgede bulunan bir dizi tesisten ayrılma talimatı verdiğini açıklamışlardı. Keza Amerikan Al-Monitor da Amerikan tarafının operasyon bölgesinden şimdilik yalnızca sivil çalışanını Irak Kürdistan’ının başşehri Erbil’e çektiğine tanıklık ediyor; gerçi oraya da orta sıra füze düşüyor, ancak bunlar İran füzeleri. …
Washington’un kararsızlığı SDG komuta kademesinde hayal kırıklığı yaratıyor; bunların temsilcileri, Türkiye’nin tehditlerinin Suriye’deki cihatçılarla uğraştaki “müttefiklerinin yaptığı” kınama açıklamalarından “çok daha ses getirdiğini” söylüyorlar. …
Kuzeydoğu Suriye idaresi Moskova ile de pazarlık yapmaya çalıştı. Fakat Moskova her zamanki üzere SDG üyelerinin, Suriye ordusunun Türkiye hududundaki bölgelerde varlığının artırılmasına yol açacak koşulları yerine getirmelerinde ısrar ediyor. Benzeri görüşmeler Türkiye’nin 2019’daki büyük “barış pınarı” operasyonu sırasında da yapılmıştı. …
St. Petersburg’daki Yüksek İktisat Okulu Memleketler arası İlgiler ve Siyaset Bilimi Kısmından Leonid İsayev Nezavisimaya Gazeta ile mülakatında, Ankara ve Washington ilgilerinin kötüleşmesine ihtimal vermediğini söz etti. “Bu birinci operasyon değil. Evvelki deneyimlere dayanacak olursak, bu operasyonlar büyük ölçüde … Türkiye idaresinin barışmaya hazır olmadığını göstermek için yapılıyor. … Türklerin tam ölçekli bir askeri çatışmaya girmekte istekli olması pek mümkün değil. … Hem Rusya hem Batı, Ankara ile ilgileri korumaktan yana. Bu da Türklerin askeri operasyon yürütmesi için uygun bir ortam demek, çünkü taraflardan birinin baskı ya da yaptırım uygulaması ihtimali asgarî. Rusya ile Batı’nın global çatışması bağlamında Türkiye ile işbirliği hem Rusya hem ABD açısından Türkiye’nin Suriye’deki Amerikan müttefiklerine karşı operasyonuyla ortaya çıkabilecek negatif eğilimlere ağır basıyor.” (İ. Subbotin / Nezavisimaya Gazeta, 30 Kasım)
‘SDG Rusya’dan Şam’la arabuluculuk istedi’
SDG Rusya’dan, ülkenin kuzey doğusundaki faaliyetlerin uyumunda Suriye hükümetiyle mutabakata varmak için arabulucu olmasını istedi. Açıklamayı SDG temsilcisi Aram Hana, “Al Hadath” televizyon kanalına yaptı. Hana şu tabirleri kullandı: “Rusyalılardan, topraklarımızın korunması için Şam’la faaliyetlerin uyumuna dair mutabakat için inisiyatif almasını istedik.” Hana, Rusya temsilcileriyle görüştüklerini de söyledi; dediğine nazaran bu görüşmede Rusyalı yetkililer SDG’ye Türkiye’nin kaidelerini ilettiler, SDG ise reddetti. …
Kremlin, Moskova ve Ankara’nın Suriye’deki duruma dair tavırlarında nüanslar ve görüş ayrılıkları olduğu, lakin iştirak bağlarının bunların yapan biçimde görüşülmesine imkân verdiği görüşünde. Putin’in basın sekreteri Dmitriy Peskov şu tabirleri kullanmıştı: Moskova Ankara ile tartışmalı sıkıntılarda gergin ve hatta uzun bile olsa görüşmelerde mutabakata varabiliyor, iki ülke ortasındaki bağlantılar bu türlü güçlü bir durumda bile sıkıntının tahliline yardımcı olabilir. (RBK, 29 Kasım)
‘Lukoil: BTC’dan CPC’ye’
Lukoil, batının yaptırımları yüzünden Hazar petrol bölgesinden Baku-Tiflis-Ceyhan (BTC) üzerinden yaptığı petrol ihracatını kesiyor. Haberi Reuters geçti; karar, BTC’ın batılı hissedarları tarafından alındı. Bunlar ortasında Britanyalı BP, Norveçli Equinor, ABD’li ExxonMobil, İtalyan Eni ile Fransız Total var.
Reuters’in haberine nazaran Lukoil petrolünü Kazakistan üzerinden Novorossiysk’e uzanan Hazar Boru Sınırı Konsorsiyumu (CPC) ile nakledecek.
Lukoil her ay Hazar Denizi’nde Azerbaycanlı Socar’a 60-120 bin ton petrol sevkiyatı yapıyordu; Socar da bu hampetrolü Sangaçalı terminali üzerinden BTC’ye iletiyordu.
Reuters’e nazaran Lukoil’un CPC üzerinden ihracatı aralık ayında 364 bin tondan 660 bin tona çıkacak.
Lukoil’un çıkışı BTC için bir kayıp olmayacak, çünkü bu esasen yüzde 15’i aşmıyordu ve CPC sınırından Kazak petrolünün bir kısmı de sevk edilecek. Kazakistan yetkilileri bu yıl CPC’deki arızalardan sonra Azerbaycan üzerinden yeni bir petrol yolu için uzun görüşmeler yapmışlardı. Ancak bununla en çok, Kazakistan’da petrol üretiminin büyük kısmını yapan batılı şirketler ilgileniyorlar. Örneğin Tengiz projesinde yüzde 75 Amerikalı Chevron ve ExxonMobil’e ilişkin. Karaçaganak’ta yüzde 76,5 İtalyan Eni, Hollanda-Britanyalı Shell ve Amerikalı ExxonMobil’e ilişkin. Kaşagan’da ise yüzde 90’dan birden fazla Amerikalı, Avrupalı ve Japon şirketlere ilişkin.
Maliye Üniversitesi uzmanı ve Ulusal Güç Güvenliği Vakfı analisti İgor Yuşkov’a nazaran Lukoil’un boru sınırı değişikliği kararı Azerbaycan, Türkiye ve şirketin kendisi tarafından ortak alınmış olabilir. İgor, “aksi takdirde Lukoil’in de tavan fiyat yaptırımına uymak ve Ceyhan’a sonlu yahut daha az petrol indirmek zorunda kalacağını” belirtiyor. “Elbette tankerler yaptırım getirenlere fiyatlar hakkında bilgi vermeyebilirler, Lukoil da gerçekle örtüşmeyen raporlar düzenleyebilir. Lakin bu, şirket için olduğu üzere Türkiye için de risk taşır. Bu durumda yaptırım altındaki petrol için daha fazla para talep edebilirler.”
Yuşkov’a nazaran öbür bir sıkıntı de nakliye bedelleri, çünkü BTC, CPC’den çok daha kıymetli. …
Keza, Lukoil’un Rusya limanından çıkan tankerleri izlemesi de güç olabilir, çünkü zaruret halinde bir “gri” filo kullanılacaktır. Yuşkov kelamlarını şöyle bağlıyor: “Her halükârda Lukoil’in petrolü Rusya içinden nakli avantajlıdır, zira devlet monopolünün de hisse sahibi olduğu CPC dolar.” … (EurAsia Daily, 1 Aralık)
“İthalat ve ihracatta re-oryantasyon”
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, 28 Kasım’da Orenburg’da yapılan Rusya ve Kazakistan XVIII’inci Bölgesel İşbirliği Forumu’nda, memleketler arası ticaretin kriz içinde bulunduğunu, bu nedenle Rusya’nın ithalat ve ihracatını yeni pazarlara yönlendireceğini söyledi.
Putin şu sözleri kullandı:
“Bu, memleketler arası ticaretin kriz içinde bulunduğu günümüzde özellikle aktüel. Bunu hesaba katarak Rusya’da, ithalat-ihracat operasyonlarını yeni pazarlara yönlendirecek büyük ölçekli önlemler hayata geçiriliyor, yeni milletlerarası Doğu-Batı ve Kuzey-Güney anayollarının inşa ve aktifliğinin artışı için bir çalışma yürütülüyor.”
Deutsche Wirtschafts Nachrichten yorumcusu Gregori Ulig 13 Kasım’da, Batı’nın yaptırımları yüzünden Rusya’nın en kıymetli ortağının Çin olduğunu söylemişti. Ulig, emtia tedarikini hızlandıracak demiryolu ulaşımının yardımıyla iki ülke ortasındaki dış ticaret hacminin büyüme potansiyeline de dikkat çekmişti.
7 Kasım’da ise Çin gümrük yönetimi, Rusya ve Çin ortasındaki dış ticaret hacminin ocak-ekim ortasında 153,9385 milyar doları bulduğunu açıklamıştı. Çin’in Rusya’ya ihracatı 59,5965 milyar dolar olmuştu ve bu, geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 12,8 artış demekti. Rusya’nın ihracatı ise 94,342 milyar dolardı ve bu yüzde 49,9 artış manasına geliyordu. …
13 Kasım’da Hindistan’ın Rusya’dan ithalat hacmini iki katına çıkarma kararı aldığı duyuruldu, üstelik bu ulusal paralarla yapılacak. 8 Kasım’da Türkiye Güç Bakanı Fatih Dönmez de ülkesinin Rusya doğalgazına ödemelerin bir kısmını ruble olarak yapmaya başladığını açıklamıştı.
BTB İcra Heyeti Lideri Andrey Kostin kasım sonunda, batının yaptırımlarını desteklemeyen ülkelerin 2021’de Rusya’nın dış ticaret hacminin yaklaşık yüzde 45’ini oluşturduğunu ve bu oranın yükselmeye devam edeceğini söylemişti. … (İzvestiya, 28 Kasım)