Hazal Yalın
Yılın son seçkisindeki bütün yazılar, direkt ya da dolaylı olarak Türkiye-Rusya münasebetlerini ilgilendiriyor.
İzvestiya’da yazan Mark Veşnyakov, Asia Import Group isimli lojistik şirketinin ticari müdürü. Veşnyakov, milletlerarası tedarik zincirinin yaptırımlarla değişmesinin sonuçlarını ele alıyor ve en genelde Rusya açısından optimist bir tablo çiziyor. Kommersant’ta A. Uşakov da tıpkı mevzuyu inceliyor ve aşağı üst birebir sonuçlara varıyor. Rusya Adalet Bakanlığı’nın “yabancı acentası” listesinde bulunan Rosbalt, “Master pera” isimli telegram kanalından BDT ülkelerinin geleceğiyle ilgili bir yorumu eksiksiz yayınlamış, ben de bu değerli yorumu eksiksiz çeviriyorum.
Seçkinin son yazısı, Vedomosti’de İ. Lakstıgal, A. Nikolskiy imzasıyla çıktı. Vedomosti’nin muhabirleri Rusya-Türkiye-Suriye ortasında Moskova görüşmelerine dair İMEMO kıdemli çalışanlarından Viktor Nadein-Rayevskiy ve Rusya Dış İlgiler Kurulu uzmanı Kirill Semyonov’un görüşlerini almışlar; büyük dikkat çekeceğine kuşku yok.
‘Lojistik sorunu çözülüyor’
2022’de lojistik hizmetler pazarı yeni kaideler altında yeni bir düzenlemeden geçti. Yurtdışından Rusya’ya, pek çok bildik yük nakliyeciliği yolunu unutmak gerekti, Avrupa’dan tedariklerin ödenmesinde zahmetler ortaya çıktı. TNT, FedEx, UPS, MSC, Maersk vb. üzere büyük oyuncular Rusya’dan çıktılar. Ve bu, lojistikçilerin yüz yüze gelmesi gereken zahmetlerin yalnızca küçük bir kısmı.
Tabii yıl sonuna gerçek durum düzelmeye başladı; tedarikçiler işlerinin pek çok veçhesini tekrar gözden geçirdiler, tedarik yollarını değiştirdiler.
Bu yıl yük nakliyeciliği için Türkiye gerçek bir hub oldu. Yurtdışından Rusya’ya tedarik sağlanmasında Avrupa ülkeleriyle etkin dış iktisadi faaliyetleri bulunan Kırgızistan da yardımcı oluyor. AB’den yük nakliyatı sorununun tahliline kısmen Kazakistan da yardımcı oldu. Değişiktir, oyuna İran da katıldı. Böylece Rusya’ya emtia yollanması yollarının sayısı artıyor, bunların birçok da doğu ülkeleri üzerinden.
Bu devletler 2024’te de emtia nakliyeciliğinde ve bu kapsamda ivme kazanacak olan paralel ithalatta Rusya’ya faal biçimde yardıma devam edecekler. Dahası, Rusya ile daha faal iş yapmaya hazır olan İran ve Türkiye üzerinden yük akışı da daha çok artacak.
Rusya ve BAE ortasındaki dış ticaret hacminin büyümesi de devam edecek. Bu hacim BAE’den Rusya’ya paralel ithalat kapsamında yabancı araba markalarının tedarikinin artışı sayesinde gelişiyor. …
Büyük yabancı nakliyecilik şirketlerinin Rusya’daki faaliyetlerini durdurması sorunu de muvaffakiyetle çözüldü. Bunların işini o kadar büyük olmayan ve o kadar tanınmayan öbür şirketler yerine getirdi; bunlar ortasında pek çok Çinli şirket de var. …
Çin tedricen lakin kararlı bir formda Rusya’nın en büyük ticaret ortağı haline geliyor. … Özellikle da Rusya’dan ayrılan pek çok yabancı nakliyat şirketi Çin’e emtia taşımaya devam edecekler ve konteynerler oradan tekrar paketlenerek ülkemize gelecek. …
Ayrıca tahminen de ödemeleri kripto para üzerinden yapabileceğiz. Şayet ithal mallarının bu ödeme yolu Duma’da vaat edildiği üzere yasallaşırsa. … (M. Veşnyakov / İzvestiya, 28 Aralık)
‘Uluslararası tedarik zincirinde Kuzey-Güney Koridoru’nun güçlenen rolü’
Rosstat datalarına nazaran Rusya nakliyesi ile taşınan yüklerin hacmi 2022’nin 10 ayında 6,55 milyar ton oldu; bu, geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 1,1 daha az. Bu yıl en şiddetli durum memleketler arası lojistik hizmetlerinde ortaya çıktı; baharda getirilen yaptırımlarla birlikte Rusya’ya ithalat-ihracat hacmi neredeyse yarı yarıya düştü. Fakat durum daha sonra düzelmeye başladı; pazardaki oyuncular yıl sonunda sınıraşırı nakliyattaki daralmanın geçen yıla nazaran yüzde 15-20 kadar olmasını bekliyorlar.
Uluslararası tedarik zincirinin tekrar tesisi yeni yollar arayışıyla gerçekleşiyor. …
Daha evvel Rusya’ya memleketler arası tedarikte kilit rolü kuzey-batı istikameti oynuyordu. Sınıraşırı yükler bu istikamette yalnızca Avrupa’dan değil bütün dünyadan geliyordu … ve buradan kara ve demiryollarıyla Rusya’ya dağılıyordu.
Bahardan beri bu yol yaptırım darbesi altında. Infoline datalarına nazaran kuzey-batı istikametinden karayolu yük nakliyeciliği ortalama yüzde 40 azaldı. Konteyner nakliyeciliğinde yalnızca Petersburg limanları alışkın oldukları hacimden yüzde 50-70 kaybettiler. Yeni koşullarda memleketler arası yük nakliyatı yeni yollara geçiyor. Güney istikametinde tedarikte Türkiye değerli bir rol oynamaya başlıyor. Rusya Federal Gümrük Hizmetleri bilgilerine nazaran geçen yıl Rusya ile Türkiye ortasındaki ticaret hacmi 23,3 milyar dolarken bu yıl neredeyse 3 kat artarak 60 milyar doları aştı. …
Delovıye Linii şirketler kümesi genel müdürü Farid Madani’ye nazaran: “Türkiye, Rusya ile Avrupa ülkeleri ortasında transit köprüsü rolünü üstlenen yeni bir lojistik hub oldu. Bizim analistlerimize nazaran bu istikamette talep ortalama yüzde 30 arttı.” …
Gelecek vaat eden başka güney istikametleri ortasına İran ve Hindistan da katılabilir. Rusya’yı bu ülkelerle Kuzey-Güney Koridoru bağlıyor. … Geçtiğimiz yıl Avrasya Kalkınma Bankası, 2030’a kadar bu yoldan yük nakliyatının 14,6 milyon tonu bulacağını kestirim etmişti. Lakin banka bugün varsayımını yeniliyor ve bu dataların yüzde 30-50 artarak 20 milyon tonu aşabileceğini bildiriyor.
Güney istikametinde nakliyeciliğin gelişmesine en büyük mani, altyapının gelişkin olmayışı. Rusya’nın Azak ve Karadeniz’deki limanları nakliye artışının altından zorlukla kalkıyor. Baharda Rusya’nın bölgedeki büyük limanı Novorossiysk’in de yaptırım altına girmesi bu durumu güçleştiriyor. …
Mali süreçlerdeki sorunların tahlili de tedricen mümkün hale geliyor. Yeni istikametler yaptırım baskısından ve batı paralarıyla hesap riskinden kurtulmaya imkân sağlıyor. (A. Uşakov / Kommersant, 28 Aralık)
‘BDT’nin geleceği‘
Bu yıl şubat ayına kadar BDT ülkeleri Rusya’ya, Rusya’nın onlara duyduğundan daha çok gereksinim duyuyorlardı; lakin artık Rusya onlara, onların Rusya’ya duyduğundan daha çok muhtaç. Ukrayna’daki çatışma, Rusya ve batı ortasında karşı karşıya geliş, yaptırımlar ve ikincil yaptırımlar BDT ve onun türev yapıları çerçevesinde entegrasyonu zorlaştırmakla kalmadı, komşuları birincinin rahatsızlık verici bir duruma soktu, sonra da makûs ve daha makus ortasında bir tercihe itmeye başladı.
Elbette ne Kazakistan ne Ermenistan ne Kırgızistan ne de öteki eski Sovyet cumhuriyetleri Rusya ile iktisadi ve öbür bağları kopartma ve böylece memleketler arası batı koalisyonu karşısında hesap vermek arayışında değil. Lakin BDT üyeleri eski alaka modelini devam ettirmeyi de istemiyorlar ve bunu yapamazlar, zira riskler avantajların önüne geçmeye başladı.
Kuşkusuz sorun yalnızca batının iktisaden daha güçlü olması ve bu yüzden, başlamış bulunan amansız uğraşta daha varlıklı ve gelecek vaat eden bir önderliğe odaklanılması değil. Aslında BDT ortakları klasik şemaya nazaran daha çok hareket alanına sahipler; hem kudretli Çin var, hem farklı bir yerde duran Türkiye, hem güçlü Hindistan. Jeopolitik çokkutupluluğun öteki büyük yarışmacıları da Rusya ile AB ve ABD üzere birleşik bir kamp oluştursalar BDT de monolitik bir yapı olurdu; yakın komşulara, bilhassa de Çin ve Rusya ortasında sıkışmış olanların öteki gidecek yeri olmazdı.
Ama batı aykırısı kamp dağınık yahut en azından aksi bir güç olarak birleşik bir yapı biçiminde ortaya çıkmıyor. Doğu sorunu bilindiği üzere ince bir sıkıntı; inceldiği yerden de patlar. Bu yüzden BDT ortakları istesinler istemesinler gözlerini etraflarında gezdirmeliler, bunu yaparken de kâh batı oryantasyonuna giriyorlar kâh Çin’in çimenliğinde yürüyorlar.
Komşular bunu yaparken atalet kuvvetiyle, bu yıl öbür işlerle meşgul olsa da kolu hiç de kısalmamış bulunan Moskova’ya her ihtimale karşı boyun eğmeye devam ediyorlar. Bu atalet, BDT’nin formel statüsünü müdafaaya şimdilik yetiyor, ancak güç sonsuz değil; BDT sistemini korumak yahut yeni baştan başlatmak için gereğince yeni momentum bulunmazsa er ya da geç kâğıt üzerinde kalacaktır. (Master pera / akt. Rosbalt, 29 Aralık)
‘ABD’yi hami seçenlerin menfaatlerini tatmin etmek mümkün değil’
28 Aralık’ta Moskova’da Rusya, Suriye ve Türkiye savunma bakanları Sergey Şoygu, Ali Mahmud Abbas ve Hulusi Akar ortasında üçlü görüşmeler yapıldı. … Buna paralel olarak üç ülkenin istihbarat liderleri, Rusya Dış İstihbarat Hizmetleri Yöneticisi Sergey Narışkin, MİT Müsteşarı Hakan Fidan ve Suriye Askeri İstihbarat Şefi Rafik Şahad da bir ortaya geldiler.
Rusya Savunma Bakanlığı, gerçekleşen görüşmenin yapan nitelikte olduğunu belirtti ve Suriye’deki durumun istikrara kavuşturulması için bu formatta karşılıklı bağlantıların devam etmesinin mecburî olduğunu bildirdi.
Türkiye Savunma Bakanlığı Basın Ofisi, sitesinde, dorukta “Suriye krizi, mülteciler sorunu ve Suriye’deki bütün terörist örgütlerle çabada ortak çabaların” görüşüldüğünü açıkladı. …
Bakanlık açıklamasında, Moskova’daki üçlü görüşmelerin sonuçları kapsamında “Suriye’de ve bir bütün olarak bölgede istikrarın tesisi ve devamı için üçlü formatta görüşmelerin devamında mutabık kalındı,” dendi.
15 Aralık’ta Erdoğan … “siyasette küslük olmaz” demişti. Bu, Başar Esad’ın Suriye devlet başkanlığı misyonundan ayrılması için daha evvelki taleplerine atıf üzere görünüyor. …
25 Aralık’ta Daily Sabah, Ankara ile Moskova’nın Türkiye’nin muhtemel sınırötesi operasyonu için Suriye hava alanının açılması üzerine görüştüklerini yazmıştı.
Rusya Bilimler Akademisi Dünya İktisadı ve Memleketler arası Bağlar Ulusal Araştırma Enstitüsü (İMEMO) kıdemli çalışanlarından Viktor Nadein-Rayevskiy, Türkiye’nin … operasyon öncesi, 2015’ten beri Suriye’de bu ülkenin resmi yetkililerinin davetiyle bulunan Rusya ile mutabakata varmanın zaruretini anladığını söylüyor. Nadein-Rayevskiy Türklerin bilhassa Rusya hava savunmasıyla karşılaşılabilecek tatsız durumlardan kaçınmak istediğini belirtiyor. Öbür bir sorun de Türkiye’nin kara harekâtının Suriye’nin kuzeyinde hali hazırda vekilleri ve kendi ordusu tarafından işgal edilmiş olanlardan öbür bölgelerin de işgali kuşkusunu doğurması, lakin uzman, Rusya’nın bu istikamette yürümeye istekli olmadığını söylüyor. Nadein-Rayevskiy’e nazaran Suriye ordu ve istihbarat temsilcilerinin tepeye katılmış olmaları işin işgale varmayacağı ve Suriye Arap Ordusu’nun Moskova’nın dayanağıyla hudut güvenliğini Türkiye’nin müdahalesi olmaksızın sağlayacağı umudunu veriyor. …
Rusya Dış Alakalar Kurulu uzmanı Kirill Semyonov’a nazaran … bütün taraflar için en avantajlı tahlil, Menbiç ve Tel Rifat’ın SDF/YPG/PKK ile bağlantılı bütün mahallî kümelerin mutlak silahsızlandırılmasıyla birlikte tam bir hükümet denetimi tesis edilmesi olacak. Suriye Kürtleri elbette kendi menfaatlerinin ihlal edildiğini düşünebilir ve Şam’la görüşmelerden vazgeçebilir, fakat mevcut durumda bütün aktörlerin, özellikle da ABD’yi hami olarak kendileri seçenlerin menfaatlerini tatmin etmek mümkün değil. … (İ. Lakstıgal, A. Nikolskiy / Vedomosti, 28 Aralık)