Ülkenin gündemi sarsıntı olunca herkes binasının güvenliğini sorgulamaya başladı. Risk tespiti müracaatları önemli oranda arttı. Lakin kimi kurumlar vatandaşın zelzele korkusunu suiistimal ederek işin yalnızca yarar tarafına odaklandı. “Binamız için zelzele performans testi yaptırmak istiyoruz” diyerek aradığımız, görüştüğümüz firma yetkilileri önemli bir ticari etik meselesini ortaya koydu. Yönetmeliklere uymayan keyfi test usulleri önerildi ve hatta bildirimi zarurî olduğu halde sonucun Bakanlıktan gizleneceği söylendi. İşin maliyeti ise öteki bir karmaşa. Bodrum artı 15 katlı olan, 1999 öncesi inşa edilen bir binada zelzele performans testi için istenilen fiyatlar 50 bin liradan, 800 bin liraya kadar çıktı.
2 FARKLI UYGULAMA VAR
Firmaların cevaplarına gelmeden yapılan iki farklı süreci netleştirelim.
1- Riskli yapı tespiti: Yalnızca Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı lisansı olan firmalar yapabiliyor. Kentsel dönüşüme girecek yapılarda uygulanıyor ve sonucunda ‘riskli’ ya da ‘risksiz’ kararı veriliyor. Giriş katta kolon ve perdelerden karot alınıyor, sıyırma ile demire bakılıyor ve taban inceleniyor. Bina 10 kattan yüksek ise her katta süreç yapılması koşul. Sonuç riskli ise, maliklere bildiri edilirken, tapuya ve bakanlığa da bildiriliyor. Binanın ek müddet dahil 90 gün içinde yıkılması gerekiyor.
2- Sarsıntı performans tahlili: Bu süreci hem lisanslı kurumlar, hem de özel mühendislik firmaları yapabiliyor. Sonucunda yapı, sarsıntı yönetmeliğine uygun mu, hasar alır mı ortaya çıkıyor. Sonuç yalnızca mesken sahiplerine bildiriliyor. Meskenini tahliye etmekten çekinenler ve güçlendirmeyi düşünenler tartıyla bu prosedürü seçiyor. Bu süreçte, bina kaç katlı olursa olsun her katta inceleme yapılması gerekiyor. Alınacak karot adeti, kat sayısına ve bina oturum alanına nazaran değişiyor. Bir firmanın ‘sadece 3-4 kata bakarım’ demesi sürecin mevzuatına ters.
İŞTE TEKLİFLER
Bakanlık lisanslı ve özel kesim firmalarıyla görüştük. 15 katlı, bir bodrum katı olan ve 1999 yılı öncesinde inşa edilen bir bina için fiyat sorduk. Verilen bilgiler şöyle:
– Binayı gördükten sonra net sayı çıkar ancak 50-60 bin liraya zelzele performansına bakabiliriz. Bina çok katlı olduğu için risk tespiti de benzeri sayıyla olur.
– 10 kattan az olsaydı 8-10 bin liraya risk tespiti yapabilirdik.
– Zelzele performans testi binayı hırpalar onun yerine risk tespiti öneririz. Maliyeti de 70 bin lira.
– Her kattan örnek alır ve yere bakarsak 114 bin lira maliyet çıkar.
– Kat başına 9 bin liradan toplam 144 bin lira ödemeniz gerekir.
– Her kat için 5 bin lira istiyoruz, toplam sayı 80 bin lira.
– Sarsıntı performans tespitini 125 bin liraya, risk tespitini 100 bin liraya yapabiliriz.
– Her kattan örnek alarak zelzele performans testini 93 bin liraya yaparız.
– Her kattan sürece gerek yok, 4 kata bakmak kâfi. Maliyeti de 50 bin lira.
– Şahıslara değil kurumlara hizmet veriyoruz. Fakat bu binada milletlerarası standartta ve akademisyenler eşliğinde bir çalışma 2-3 ay sürer. Maliyeti de yaklaşık 800 bin lira olur.
10 farklı firma ile görüştükten sonra gördük ki, kimi kurumlarca yönetmeliklerle belirlenen süreçler hiçe sayılıyor. Kaç katta inceleme yapılacağı, ne kadar karot alınacağı firmaların inisiyatifinde ilerliyor. Test sürecini bir analiz üzere düşünürsek, birçok vatandaş kusurlu reçete ile binası için tedavi yolu arıyor.
YASALARI ÇİĞNİYORLAR
‘SONUCU BAKANLIĞA BİLDİRMEYİZ’
Görüştüğümüz, bakanlık lisanslı bir kurum sarsıntı performans testinin maliyetli olduğunu, onun yerine risk tespiti üzere bodrum ve tabana bakmanın kâfi olacağını söyledi. ‘Bu süreçte sonuç kamuya bildiriliyor’ dediğimizde ise şu cevabı aldık: “Risk tespitinde e-devlet üzerinden resmi müracaat oluyor ve sonuç bakanlığa gidiyor. Siz müracaatınızı direkt bize yapın. Biz risk tespiti ile birebir süreçleri uygulayalım. Sonucu da Bakanlığa bildirmeyiz, yalnızca size iletiriz. Bu süreci de 30 bin liraya yaparız. Her katta süreç olursa maliyet 150 bin liraya çıkar.”
TALEP ARTINCA ARTIRIM YAPTILAR
Kurumsal bir risk tespit firmasının yetkilisi zelzele sonrasında fahiş artırımlar yapıldığını söyledi. Sarsıntı öncesi performans testi için kat başına 3 bin 500-5 bin lira bandında sayılar istenildiğini belirten yetkili, bugün verilen tekliflerin 10-12 bin liraya kadar çıktığını lisana getirdi.
‘BAŞIBOŞ ALANA MEVZUAT GEREKLİ’
Alanında uzman olmayan bireylerce binalara farklı testler yapıldığını ve başıboş bir alan olduğunu lisana getiren TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İdare Konseyi Lideri Taner Yüzgeç “Bakanlık lisanslı kurumlar yüklü olarak kentsel dönüşüm yasası için risk tespiti yapıyor. zelzele performans testinde ise büyük sorun var. Tam bir keşmekeş. Bu süreci kimlerin yapacağına ve nasıl denetleneceğine dair bir kriter yok. Bakanlık, kesimin önde gelen sivil toplum kuruluşları ile bir ortaya gelmeli ve mevzuat çalışması yapılmalı. Önüne gelen firmanın bu alanda faaliyetine müsaade verilmemeli. Bu çalışmayı her diploma sahibi mühendis de yapamaz, deneyim gerektirir. Bu nedenle sertifika sistemi geliştirilip, bu sertifikaya sahip olanların çalışması sağlanmalı” halinde konuştu. İnşaat Mühendisleri Odası’nın bu alanda değerli bir çalışma yaptığını belirten Yüzgeç, “Bize başvuran mühendislik firmalarına eğitim verip, kâfi olduklarına düşündüklerimizi web sitemizden yayınlayacağız. Mart sonunda açıklamaya başlarız” tabirlerini kullandı.