İngiltere’de, eski maliye bakanı Rishi Sunak, iktidardaki Muhafazakar Parti’nin yeni başkanı seçildi. Öbür başbakan adayı Penny Mordaunt, partinin 357 milletvekilinden en az 100’ünün takviyesini alamadığı için Sunak, milletvekilleri ve parti üyeleri ortasında oylama yapılmadan seçimi kazandı.
42 yaşındaki Sunak, İngiltere’nin çağdaş tarihindeki en genç başbakan olacak.
İngiltere’nin tarihindeki en genç başbakan ise 1804’te 24 yaşında misyona gelen William Pitt.
Kral 3. Charles’ın en kısa müddette hükümeti kurma misyonunu Sunak’a vermesi bekleniyor.
Sunak, yazın istifasıyla Boris Johnson’ın misyondan ayrılmak zorunda kalmasında değerli rol oynamıştı.
Rishi Sunak, Johnson’ın istifasının akabinde iktidardaki Muhafazakar Parti’de liderlik yarışına katıldı.
Sunak, Muhafazakar Parti milletvekilleri ortasında en fazla takviye alan adaydı. Lakin partinin üyeleri onu değil Dışişleri Bakanı Liz Truss’ı seçmişti.
Vaatleri
2020 yılının Şubat ayında Maliye Bakanı olan Sunak birkaç hafta içinde Covid salgını ve kapatmalarla büyük bir daralmaya giren iktisadın idaresindeydi.
Yazın yürütülen başbakanlık yarışında enflasyon denetim altına alınıncaya kadar vergilerde indirim yapmayacağını söyleyerek öteki adaylardan farklı bir çizgide duran Sunak, önde gelen eski kabine üyelerinin takviyesini aldı.
Maliye Bakanlığı devrinde sıhhat ve toplumsal yardım bütçesini desteklemek maksadıyla toplumsal sigorta primlerini yükseltmiş, birebir vakitte prim ödeyecek taban gelir sonunu artırmıştı.
Sunak başkan seçilirse şu adımları atmayı vadetmişti:
- Enflasyon denetim altına alındıktan sonra vergilerde indirime gitmek
- Bir sonraki yasama yılının sonuna kadar gelir vergisini düşürmek
- Kamu çalışanlarının fiyat pazarlıklarını bağımsız bir konseye devretmek
- 2023 Nisan ayı itibariyle kurumlar vergisini yüzde 19’dan yüzde 25’e çıkarmak
- Savunma bütçesini mevcut GSYİH’nın yüzde 2’si seviyesinde sürdürmek
Maliye Bakanlığı ve soru işaretleri
Rishi Sunak pandemi sırasında yeme içme kesimini desteklemek hedefiyle ‘dışarıda yemek ye, iktisada katkıda bulun’ kampanyasını teşvik etmişti
Birinci Covid dalgası sırasında 40 yaşına giren Sunak, Maliye Bakanlığı periyodunda birçokları için kamu maliyesinin başında istikrarlı ve inanç veren bir idare sergiledi.
2020 yılının ilkbaharında pandemi sürecinde halkı desteklemek için “ne gerekiyorsa” yapmayı vadeden Sunak, 350 milyar sterlinlik bir yardım paketi açıkladı ve o periyot kamuoyu nezdinde dayanılmaz puan topladı.
Fakat İngiltere ekonomisindeki fırtınalar bir türlü dinmedikçe bu puanlar eridi ve hepsinin üstüne Sunak 2020 yılında Başbakanlık binasında Covid kurallarını ihlal eden yetkililerden biri olarak polis tarafından para cezasına çarptırıldı.
Bu yılın Nisan ayında Sunak ve milyarder bir iş insanı olan fakat vergisini bu ülkede ödemeyen eşi Akshata Murty’nin mali durumu ve vergi cennetleriyle ilgileri konusundaki argümanlar önemli tartışma yarattı.
Murty daha sonra eşi üzerindeki siyasi baskıyı hafifletmek için ülke dışında elde ettiği gelirlerin vergisini İngiltere’de ödemeye başlayacağını açıklamak zorunda kaldı.
Independent gazetesi Sunak’ın vergi cenneti olan British Virgin Adaları ve Cayman Adaları’ndaki şirketlerden gelir elde ettiğini ileri süren bir haber yayınladı.
Sunak’ın sözcüsü savları yalanlayan bir açıklama yaptı.
Oxford Üniversitesi’nde ideoloji, siyaset ve iktisat okudu
Görevi devraldıktan kısa müddet sonra 40. yaş gününü kutlamıştı
1980 Southampton doğumlu Sunak’ın her ikisi de Hint kökenli olan anne ve babası İngiltere’ye Doğu Afrika’dan 1960’larda göçmüş.
Son derece seçkin bir özel okul olan Winchester Koleji’ne giden Sunak, yaz tatillerinde garson olarak çalıştı.
Daha sonra Oxford Üniversitesi’nde ideoloji, siyaset ve iktisat okudu. Lisansüstü yaptığı Stanford Üniversitesi’nde, dev bilişim şirket iInfosys’in kurucularından, Hint asıllı milyarder Narayana Murthy’nin kızı ve mirasçısı olan eşi Akshata Murthy ile tanıştı.
Bir mühlet Goldman Sachs şirketinde analist olarak çalışan Sunak daha sonra iki yüksek riskli yatırım fonunun kuruluşuna ortak oldu.
Kişisel serveti en büyük Muhafazakar milletvekillerinden biri olduğu düşünülen Sunak, varlığı konusunda şimdiye kadar bir açıklama yapmadı.
2015 yılından bu yana Yorkshire bölgesindeki Richmond’dan Muhafazakar milletvekili olan Sunak, Theresa May hükümetinde bakan yardımcılığı yapmış, daha sonra Boris Johnson hükümetinde Hazine baş müsteşarlığına getirilmişti.
2020 yılı Şubat ayında Maliye bakanlığına getirilen Sunak, başlangıçta Boris Johnson’un sıkı bir destekçisiydi ancak onun sonunu getiren birinci istifalardan birini gerçekleştirdi.
İstifa mektubunda iktisada yaklaşımının Johnson’unkinden temel farklılıklar içerdiğini söyledi.
Brexit kampanyası sırasında İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılmasını savunan Muhafazakarlar ortasında yer aldı.
O periyot kaleme aldığı bir yazıda İngiltere’nin, AB’den ayrılmakla daha özgür, daha adil ve daha gönençli bir ülke olacağı görüşünü savundu.
Brexit’i savunurken lisana getirdiği bir diğer sebep ise göçün sonlandırılması ve “ülkenin kendi hudutlarını denetim edebilmesi” imkanı idi.
Etnik kökeni değerli mi?
Tıpkı Johnson hükümetinden istifa eden ancak liderlik yarışına girmeyen eski Sıhhat Bakanı Sajid Javid üzere Rishi Sunak da anne ve babasının göçmen olmasının, kendisinin ise İngiltere’de doğmuş olmasının değerli olduğunu söylüyor.
2019’da BBC’deki bir mülakatında, “Benim annem babam buraya göçtüler. Münasebetiyle anne babaları öbür yerde dünyaya gelmiş, burada bir hayat kurmaya göçmüş, kendileri ise burada doğmuş bir nesilden kelam ediyoruz” demiş ve eklemişti:
“Yetiştiğim kültüre uygun olarak hafta sonları tapınağa gidiyorum. Hinduyum. Fakat tıpkı vakitte Cumartesi günleri Southampton futbol ekibinin maçındayım. Bunların ikisini de yapıyorsunuz.”
Yetişirken çok fazla ırkçılıkla karşılaşmadığı için şanslı olduğunu söyleyen Sunak, buna karşılık hiç unutamadığı bir olayı aktarmıştı:
“Muhtemelen ergenlik devrinin ortasındaydım. Küçük erkek ve kız kardeşlerimle birlikte ayak üstü yemek yenen bir restorana gitmiştik. Ben onlara göz kulak oluyordum. Yakınımızda birileri oturuyordu. Ve hayatımda birinci sefer etnik kökenle ilgili çok nahoş şeyler söylendiğini duydum. Canım yanmıştı. Hala hatırlarım. Hiç unutmadım.”
Mülakatın sonunda Sunak, bu tıp bir şeyin bugünün İngiltere’sinde yaşanabileceğini hiç sanmadığını da söylemişti.